САЛАХ ӘСГАТЬ

Прозаик һәм публицист Әсгать Салах (Әсгать Сәхап улы Салахов) — әдәбиятыбызга узган гасыр азагында килеп кергән язучыларның берсе (1935 елның 5 гыйнварында Татарстанның хәзерге Әлмәт районы Елховой авылында туган). Күпләрне гаҗәпләндереп һәм сокландырып, туксанынчы еллар азагында һәм гасыр башында республика вакытлы матбугатында бер-бер артлы аның хикәяләре һәм повестьлары, әдәби очерклары, публицистик язмалары күренә башлады.

Бернәрсә дә юктан бар булмаган кебек, автор, икътисади, мәдәни тармакларда эшләп, гади эшчеләр һәм күренекле шәхесләр, язучылар һәм хезмәт каһарманнары белән аралашып, әдәбиятка шактый тормыш тәҗрибәсе туплап килгән шәхесләребездән икән. Ул 1935 елның 5 гыйнварында Татарстанның Беренче Май районы (хәзер Әлмәт районы) Елховой авылында колхозчы гаиләсендә дөньяга килә. Язмышы шул чор кешеләренекенә хас булганча, фаҗигале дә, катлаулы да. Күпләрнеке кебек әрнү-сыкрау белән үткән балачак, үз тырышлыгы, үҗәтлеге белән белем алу, туган халкына хезмәт итү юлына басу. 1938 елда гаиләнең төп терәге — бабасы Салах «колхозлашуга каршы агитация алып барганы өчен» репрессия корбаны була, «өчлек» карары нигезендә Бөгелмә төрмәсендә атып үтерелә. Әтисе 1941 елның көзендә бөтен Европаны изгән Бөек Ватан сугышында һәлак була.

Авылның башлангыч һәм җидееллык мәктәпләрендә укыгач, Әсгать егерме чакрымдагы Лашман урта мәктәбенә йөреп урта белем ала, аннары Елховой сельпосында хисапчы булып эшли, Әлмәткә китеп бораулаучылар әзерләүче мәктәптә укый, аннан Баулыга китеп буровойда эшли башлый. Әсгать өч ел армиядә хезмәт итә. Булачак язучы Татарстандагы кара алтын ятмаларын чыгаручылар арасында кешеләр язмышын өйрәнә, киләчәктә язылачак әсәрләренең каһарманнары белән иңгә-иң торып эшли.

Егерме биш елга якын Әлмәттә рус телендә чыгучы «Знамя труда» газетасында сәнәгать бүлеге мөдире, редактор урынбасары булып эшли, Татарстанда милли яңарыш башлангач, нефтьчеләр башкаласында, ниһаять, татар телендә беренче мөстәкыйль «Әлмәт таңнары» газетасын оештыра һәм, лаеклы ялга киткәнче, аның баш мөхәррире була.

Ә. Салах — Татарстан республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре, Әлмәт төбәгенең Р.Төхфәтуллин премиясе лауреаты.
Газетада бер-бер артлы хикәяләре, очерклары, хатирәләре дөнья күрә. 1997 елда «Мирас» журналында «Аккан сулар» дигән хатирә-повесте басылып чыга. Аннан соң язучы иҗатына «Казан утлары» да игътибар итә, бу журнал аның «Балыкчы малайлар» хикәясен (1998, №11), «Соңгы вальс» (2002, №10), «Каеннар юлы» (2003, №6), «Көт син мине...» (2005, №1) повестьларын киң катлам укучыларга ирештерә. Язучы буларак танылуны Әсгать Салахка нәкъ әнә шул әсәрләр алып килде дә инде. 2001 елда Татарстан Язучылар берлегенә кабул ителде.

Казан утлары №1, 2005.