поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
Adiplar.narod.ru онлайн энциклопедиясе

Adiplar.narod.ru онлайн энциклопедиясе

Әхмәт Дусайлы туплаган онлайн-энциклопедиядә әдипләр генә түгел, журналистлар, галимнәр, җәмәгать эшлеклеләре турында файдалы мәгълүмат, матбугатта чыккан язмалар урын алган.

ӘМИРХАН БИНЕ ГАБДЕЛМӘННАН

Габделмәннан улы Әмирхан (1771 – 1828) турында без инде, кем әйтмешли, авыз тутырып сөйли алабыз. Бу шәхес бүгенге фамилиябезгә «этәргеч» биргән кеше. Ул чордагы урыс администрациясенең җиңел кулы белән аның токымына – ов койрыгы (суффиксы) тагылып, берничә буын Әмирханнар «Амирханов»лар булып киткән. Гәрәй нәселеннән килгән, Әмирхан чорындагы башка затлардан (Әмир, Әхмәд, Мөхәммәд, Бикмөхәммәд һ.б.), мәгълүм инде, Амировлар, Ахметовлар, Мухамедовлар, Бикмухамедовлар барлыкка килгән. Сәфәр хәзрәттән дә «Сафаровлар» үрчегәндер, мөгаен. Хәзер аларның кардәшлеген исбатлау, бер җепкә теркәү практик яктан мөмкин эш түгелдер.

Ш.Рәхмәтуллин мәгълүматларына караганда, Әмирхан хәзрәт әлеге дә баягы Талкыш авылында дөньяга килгән. Туу елы 1771. Моннан чыгып, без аның атасы Габделмәннанның да Талкышта имамлык, һичьюгы тереклек итүен чамалый алабыз. Башта Әмирхан Сасна имамы, абзасы (әтисенең абыйсы яки энесе) Сәфәр хәзрәттә, аннары Мәчкәрәдә Мөхәммәдрәхим бине Йосыф әл–Ашытида укый. Шуннан соң белемен тирәнәйтү йөзеннән ул заманда гыйльми үзәк саналган Бохарага юл тота, анда берничә ел тырышып укый. Биредә ислам дөньясында мәшһүр Сахибзадә ишанның хәлифәләреннән (дәвамчы – преемник) санала. Бохара гыйлемле Әмирхан, заманы өчен зур укымышлы кеше, Казан төбәгендәге Югары Курса, Тимершык, Төрек («Көек», дигән язылыш та очрый) авылларында имамлык кыла2. Еш авыл алмаштыруының сәбәпләре билгесез. Шундагы надан байлар белән борчагы пешмәгән булуы ихтимал, чөнки Әмирхан хәзрәт – үтә горур, туры сүзле, хөр фикерле кешеләрдән булган. Бабабыз үзенең остазы Мөхәммәдрәхим ахунның Газизә исемле кызына өйләнә, шуннан беренче баласы Ибраһим дөньяга килгән булырга кирәк.

1809мы – 1810 нчымы елда (1815 елга да ишарәләр бар) Әмирхан хәзрәт Казанга күчеп килә, Яңа Бистәнең соңрак 9 нчы мәчет дип йөртелә башлаган мәчетендә имамлык кыла башлый. Шул вакыттан нәселебезнең «Әмирханнар» дип аталып киткән тармагына ныклы нигез салына. Әйтергә кирәк, бу «Иске таш мәчет» (тарихи атамасы шундый) 1803 елда Мәчкәрә бае Габдулла бине Габделислам Үтәмишев акчасына салынган (М.Гафури урамы, 34 а). Малмыж өязенең Мәчкәрә авылында (хәзерге Кукмара районына керә) укыган, җәмәгате Газизә һәм бигрәк тә абруйлы остазы Мөхәммәдрәхим әл–Ашытый шуннан булган укымышлы мулланы Мәчкәрә бае салдырган мәчеткә чакырмыйча, кая чакырсыннар ди инде! Ни әйтәсең дә, Мәчкәрә кияве бит ул. Шунысы да бар, мәхәллә халкы Әмирханны үзләренә имам итеп чакырганда барыннан да элек аның уңышлы мөдәррислегенә, ягъни шәкертләргә дәрес әйтүенә өмет баглаган. Әүвәлге мулла заманында бу мәхәлләдә сабак бирү ягы нык аксый торган булган, имеш. Бистә халкының бу ышанычы акланган: Әмирхан хәзрәт укыту–тәрбия эшләрен җайга салып, тиешле югарылыкка күтәргән, шуның нәтиҗәсендә абруе нык арткан, уку йорты исә, мөдәррисенә бәйле рәвештә «Әмирхания мәдрәсәсе» дип аталып киткән.

Казан мулласына әйләнгән хәзрәтнең тора–бара яңадан Фатыйма исемле кызы (? – 1855), Хәсән һәм Хөсәен (1816 – 1893) исемле ике улы дөньяга килә. Гыйлем иясе, талантлы мөдәррис Әмирхан хәзрәт мәдрәсәсендә үрнәк төстә дәрес әйтү, тәрбия эше белән генә шөгыльләнмәгән, бәлки рухи мәдәниятнең төрле тармакларына караган хезмәтләр дә иҗат иткән. Шуларның берсе – «Хаҗи Әмирхан әсәре» (димәк, хаҗда да булган икән) диярәк мәгълүм булган гарәпчә «Шәрхел–викаят», ягъни «Саклануны ачыклау» китабы. 300 биттән артык күләмле бу кулъязманы хәзрәт үзе исән вакытта бастырып чыгара алмаган, күрәсең. Татарстан Фәннәр Академиясенең Тел, әдәбият һәм сәнгать институты Фәнни архивында саклана торган бу хезмәтнең өстенә 1879 елның 8 октябрендә цензор мөһере сугылып, «дозволено цензурой» дип язылган. Ул шул ук елны нәшер дә ителгән. Әмма бу эшне инде хәзрәт үзе түгел, бәлки улы Хөсәен, яисә оныгы Мөхәммәдзариф башкарып чыккан.

Әмирхан бине Габделмәннан 1828 елда 57 яшендә вафат булган һәм Яңа Бистә зиратына җирләнгән. Тарихта танылганрак шәкертләреннән Фәхреддин бине Мостай ән–Норлатый сукыр, Җарулла бине Бикмөхәммәд әс–Сатышый, Мифтахеддин бине Сәлим – Җәүһәр әл–Калмашыйны күрсәтергә мөмкин.


Равил Әмирхан
 

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»