ХӘНӘФИ М.

«Минем күңелем шулкадәр тыныч ки, дөнья җимерелсә, мин тынычлыгымны югалтачак түгелмен...» — диделәр М. Хәнәфи кебек декадентлар һәм гамьсезлек фәлсәфәсе саттылар. Акмеизм рухындагы «юмористик реализм» баш калкытты: анда мещаннарның вак-төяк көндәлегеннән иҗтимагый мәгънәсе булмаган көлке, кызык эзләү максат ителде...

Акмеизм белән уртак тел тапкан милли романтика нигезендә ялган оптимизм ятты, чөнки ул бердәнбер тарихи хакыйкать юлыннан барган халык иҗтимагый хәрәкәтләренә чит иде. Шул ук вакытта символизмнан килә торган дини-мистик фәлсәфә дә, үлем, кабер, караңгылык, төшенкелек әдәбияты да кара буяуларын куерта төште; декадентлык чүплегеннән алынган җенси-эротик, патологик, ягъни кешенең хайвани хирыс-тойгыларын кыздырудан тәм тапкан әдәби макулатураның пычрак исе аңкыды. Моның күренекле вәкилләреннән тагын берсе М. Хәнәфи булды. Символизм мирасыннан алынган дини-мистик сурәт һәм тойгылар белән тулы нәсерләрендә ул яшәү матурлыгына үлем фәлсәфәсен турыдан-туры каршы куйды: «Үлем — дөньядагы хәятның дәвамы»,— дип, җир өстендә барган сугыш дәһшәтенә битараф булырга, төкереп карарга чакырды:

«—Сезгә ни кирәк? Сәгадәт телисезме? Сәгадәт җирдә юк.
Ләззәт вә тәм нәрсәдә диеп башыгызны ватасыз?

Ватыгыз, ватыгыз! Барыбер ул «башларыгыз эшкә ярарлык түгел...

Ләззәт вә тәм җирдә юк...»—диде ул декадент («Кайдан? — Кайда?» 1916). Бу фәлсәфәнең төп идеясе булып халыкның буржуаз җәмгыятьтәге явызлык белән көрәшенә, (аның ирек һәм бәхет даулавына каршы куелган мәкерле Макст ята иде...

©CCCР Фәннәр академиясе Казан филиалы Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институты чыгарган "Татар әдәбияты тарихы" китабы, 3нче том.