поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
Adiplar.narod.ru онлайн энциклопедиясе

Adiplar.narod.ru онлайн энциклопедиясе

Әхмәт Дусайлы туплаган онлайн-энциклопедиядә әдипләр генә түгел, журналистлар, галимнәр, җәмәгать эшлеклеләре турында файдалы мәгълүмат, матбугатта чыккан язмалар урын алган.

ГЫЙЗЗӘТ ГАЛИ

МИХНӘТ КИЧҮ

Хакыйкать-хикәя

1946 елның көзе иде. Иртә белән, кечкенә ишеккә көчкә сыеп, авыл советы йомышчысы килеп керде. Сәке йөзлегендә арыш умачы уып утыручы әни каушап калды, урыныннан ук торып сәламен алды.
Ләкин ул әнигә түгел, миңа эндәште:

- Хаҗигали улым, сине силсәвиткә чакыралар, хәзер үк килеп җитсен, диделәр.

Шулай диде дә, саубуллашып чыгып китте. Әни умачын казанга салып, ашагач барырсың диеп, учакка чүп-чар өстәде, курку катыш сораулы карашын миңа төбәде:

- Берәр начарлык эшләмәгән сеңдер бит?

Мин көлеп җибәрдем:

- Юк ла, әни, син оныттыңмы әллә улыңның озакламый солдат булачагын? Егерме җиденчеләрне алдылар ич, инде безгә чират.
Ул агач савытка аш бүлеп сәкегә куйды, үзе каршыма килеп утырды.

- Белмим шул, улым, син гәүдәгә дә бик бай түгел, көчең көчкә терәмәгән, алырлар микән соң?..

- Әй, әни, бәләкәй Шакирҗан абыйны алганны. Аягын аксатып кайтардылар... Мин әле аңардан озынрак.

Әни авыр сулап куйды:

- Алла сакласын инде, Миннегали абыең да Румын җирендә ятып калды. Инде сине дә алалар.

Ул сүзен әйтеп бетермәде, йөзен яулык чите белән каплап тавышсыз гына балавыз сыга башлады. Мин аның кычкырып елаганын хәтерләмим, ул гел шулай тавышсыз елый иде.

- Җитәр инде, әни, ул күз яшьләреңне бер урынга җыйсаң, Кандыз кадәр Күл хасил булыр иде. Сабыр ит! Барыбызны да үтереп бетерә алмаслар, әнә, миннән соң тагын ике малаең үсеп килә, -дисәм дә, әнине юата алмадым бугай.

Мин барып кергәндә, замандашларым Госман белән Ярулла секретарь Кыямов каршында хәрбиләрчә басып тора иделәр. Исәнлек-саулык сорасам да, җавап кайтаручы булмады, кулларга чакыру кәгазе тоттырды.

- Сез - допризывниклар. Военкомат приказы буенча, берсекөнгә иртәнге сәгать сигездә Баулыда булырга тиешсез! Кашык, кружка, сөлге, өч көйлек азык аласыз. Кырыну әйберләре сезгә кирәк түгел шикелле, берегезнең йә мыегы чыкмаган. Салагалар, - диеп көлеп куйды Кыямов. - Барыгыз, кайтып әзерләнегез, бармый калсагыз - трибунал.

Өйдә булган кыр-чырга бәрәңге кушып әниләр сохари киптерделәр. Бер чиләк сыешлы киндер капчыкны бау белән биштәрләп аркага кидек тә, туганнар белән саубуллашып, әни бәйләгән оекбаш өстеннән ап-ак яңа чабата киеп, кичкә таба өйләрдән чыгып киттек. Ирләрнең култык астыннан башларыбызны да имичә үтәрлек өч малай идек без.

Иртәнге сәгать сигезгә районга барып җитәр өчен кырык чакрым араны төне буе барырга туры килде. Ул чорларда автобус дигән нәрсәнең ни икәнен дә белми иде халык. Көз булуга карамастан, көн коры, җылы. Вак ташлы такыр юлдан сөйләшә-сөйләшә атлыйбыз да атлыйбыз. Вак таш чабатаны ашый, тиз туздыра диеп, аларны чишеп биштәр бауларына урнаштырдык, яланаяк барабыз. Госман, баргач бирерләр әле; яланаяк йөртмәсләр, диеп баштарак чабатасын салмаса да, соңга таба ул да чишенде.

Кырык чакрым ара аз түгел, шулай да, таң атканда, военкомат койкасы буендагы кипкән үлән өстенә тәгәрәшкән идек инде.

Кайсыбыз алда уянгандыр, анысы хәтердә калмаган, бер-беребезне уятканда, ишек алды безнең кебек алама-сәләмә киемле малайлар белән тулган иде.

Карамалы, Хансүәр, Салих авылларыннан мишәрләр, Урыстамактан арлар, Наратлыдан чуваш, урыс малайлары төрле телдә сөйләшәләр, көлешәләр. Ишегалды базармыни, шаулап-гөжләп тора.

Без бик арыган булганбыздыр күрәсең, шулкадәр халык җыелганын, шау-шуны сизмәгәнбез. Торып утырып капчыктагы йомшаграк нәрсәләр белән тамак ялгап, коедан барып су эчтек тә, көтә башладык. Күпме көткәнбездер, ниһаять, бу бер катлы озын йорттан хәрби киемле кеше чыгып урысча сөйләде. Без, әлбәттә, күп сүзләренә төшенә алмадык. Фәкать ФЗӨ дигәне генә безгә таныш сүзләр иде.

Сүзен бетереп кире кереп киткәч, без киңәшләшеп аңлаштык, безне хәрби чуттан ФЗӨ мәктәбенә җибәрәләр, чөнки завод-фабрикаларда эшчеләр көче китми икән. Моны ишеткәч, безнең солдат булырга хыялланулар, бигрәк тә өр-яңа хәрби кием киюләр җилгә очты. Мин инде моңа кадәре дә 400 Чакрым Казан арасын хәер сорашып ике мәртәбә кайткан малай.

Ишек тагын ачылды, теге хәрби безне сафка тезде, икенчесе безнең исемнәрне кычкырып барлый башлады. Фамилияләрне вата-җимерә укый, теле әйләнмәсә: "Фу-у, татарва!" - диеп төкереп куя. "Не понятно, татарва!" - ди. Без кайсыбыз "Я" диеп, кайсыбыз "Здич" диеп кычкыра тордык.

Барлау тәмам. Беркем беркая таралмасын диеп, ишектән кереп югалды. Без койма буена барып утырдык, бездән күреп башкалар да ишек алдына сибелделәр. Ярулла капчыгын чишеп зур гына янчык белән тәмәке чыгарды. Көн төшлеккә җитеп килгәндә, йок машиналары килеп туктады. Баягы ишектән өч хәрби чыгып, машиналарга утырырга әмер биреп, үзләре шоферлар янына кереп утырдылар. Без, капка тутырылган шырпылар кебек, машина әрҗәләренә шыплап тулдык. Утырыр урын юк, билгеле. Аяк өсте бер-беребезгә тотынып, аркадагы капчыкларны да салмыйча барабыз.

Бөгелмәгә кадәре утыз чакрым араны шулай бардык, юллар ул вакытта сикәлтә, сикерткән саен кырмыскалар кебек бер-беребезгә ныграк ябышабыз, төшеп каласы килми. Өстәвенә күзне йокы баса, төне буе җәяү йөрү сиздерә, күп булса ике сәгать йоклаганбыздыр.

Ниһаять, Бөгелмә күренде. Ирексездән сугышка киткәндә тальян гармунга кушылып моңайган егетләрнең җырлары искә төште:

Бөгелмә юллары такыр,
Кичкә эшелоннар кайтыр.
Исән булсак бер кайтырбыз,
Үлсәк киемнәр кайтыр.

Әйе, күпләрнең үзләре дә, киемнәре дә әйләнеп кайтмады, аларның җырларын хәтерләүче җитлекмәгән егетләр - без дә алар юлыннан китеп барабыз. Хәер, сугыш туктаганга бер ел узды. Шулай да, кем белә? Кая барабыз? Кайсыбызга Ходай ни язган? Абыем Миннегали дә нәкъ минем яшьләрдә шушы юллардан китте дә, әйләнеп кайта алмады. Румыниядә 74 кеше туганнар каберендә яталар, ялгыз кызыл йолдыз ордены гына кайтты, ул аны күрмәде дә, билгеле, аңа аны үзе вафат булгач кына биргәннәр.

Кызыл кирпечтән төзелгән зур бер сарай янына җиткәч, машиналар туктадылар. Без коелып шушы сарай эченә кердек, стеналар буйлап ике катлы такта нарлар сузылган, шунда урнашырга куштылар. Түшәме биек, каралып беткән, сәкеләрдән әчкелтем тир, тәмәке исе аңкый. "Иртәгә иртән Казанга отправка була, беркемнең до Кызыл казармадан читкә китәргә хакы юк", - диеп кисәттеләр.

Сафларга тезеп, төркемнәргә бүлеп, үзебезнең арадан гәүдәгә тазарак яки яхшырак киенгән, русча сөйләшә белгәннәрдән җитәкчеләр беркеттеләр. Безнең татар малайлары барсы да диярлек алам-салам киенгән, вак чәүкә кебекләр. Элмәкнекеләр генә бездән эрерәк һәм кыюраклар. Бөгелмәлеләр гел ирләр кебек эре гәүдәле, кайберләре мыеклы, хәтта берсенең сакалы да бар. Күренеп тора, барысы да инде күптән сакал-мыекларын кырып йөриләр. Безнең малайлар арасында болар яшьләрен узгәртеп сугышка бармыйча калганнар, дигән сүзләр дә йөрде. Шунысы гаҗәп: барысы да урыслар, татар булганнары да урысча сөйләшәләр. Безнең төркем башлыгы бигрәк кансыз, усал иде, аңа Иван Сирой Второй дип дәшәләр иде иптәшләре. Хәрбиләр чыгып китү белән, ул безне яңадан сафка тезде дә, безнең алга басып:

- Я Иван Сирой Второй, ваш начальник. Ваших предков мой дед Иван Грозный крестил, я буду крестить вас, - дип бармакларын аркылы-торкылы куеп, тәре ясап күрсәтте.

Иярченнәре Кызыл казарманы яңгыратып көлделәр. Ул тагын да маймыллана, кылана башлагач, мин уз урыныма таба сәкегә китә башладым. Өч-дүрт адым атларга өлгерә алмадым, арттан килеп мине сугып екты. Мин торырга азапланганда, ул тагын тибеп җибәрде. - Гололовый татарин, нары хочешь? Твои нары дома остались.  дәвамы
 

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»