Табигать кыланмышлары. Бу кыштан нәрсә көтәргә?

Кыш үзенекен итә. Бу көннәрдә республиканың кайбер районнарында термометр баганасы 50 градуска кадәр (!) төште. Халык мамык шәлгә төренгән арада, җылылык белән тәэмин итүчеләргә дә эш артты.

Салкыннар көчәйгән көннәрдә илдә газ һәм электр энергиясен куллану буенча рекорд теркәлгән. Синоптиклар исә тынычландырырга ашыга: атна азагына җылытачак. Бу кыштан нәрсә көтәргә?

– Узган атна ахырында өй каршындагы градусник 47 градус салкын күрсәтте, – ди Әгерҗе районының Тирсә авылы китапханәчесе Раушания Галләмова. – Алдагы еларда 40 градус салкын булганы бар иде үзе. Тик быелгы кыш уздырды. Бу кадәр салкынны хәтерләмим. Безнең якта 50 градуска кадәр суытты, дип әйтүчеләр дә бар. Өйдә җылы анысы, газ эшли. Сулар катмады, авыл җирендә ул да бик мөһим. Җитәкчелек бу эшне карап-тикшереп тора. Бу арада күршеләрнең, бигрәк тә ялгыз яшәүче өлкәннәрнең хәлен гел белешеп торабыз. Минем дә күршемдә бер әби бар. Көн дә кереп, хәл-әхвәлләрен сорашып чыгам. Аның каравы, балалар укудан ял итте. Салкын булгач, атна ахырыннан бирле мәктәпкә бармыйлар. Балалар бу атна башында да өйдә әле. Чөнки сишәмбе иртән урамда 30 градус салкын иде. Алга таба мондый суыклар булмас инде, бәлки. Хәер, авыл кешесе кышкы салкынга өйрәнгән ул. Өйдә генә ятып булмый, ишегалдында мал-туар, кош-корт та бар бит әле. Кыш буе аяктан итек төшми. «Дежур» аяк киеме гел ишек төбендә тора. Зарланмыйбыз. Тавыклар да сарайдан чыкты инде. Димәк, салкынга бирешмиләр.

КФУның Метеорология, климатология һәм атмосфера экологиясе кафедрасы доценты Тимур Әүхәдиев сүзләренә караганда, бездә Арктикадан килгән һава торышы хакимлек итә, шуңа күрә дә көннәр гадәттәгедән салкынрак.

– Бу – бер Татарстанга гына хас күренеш түгел, илнең күп кенә төбәкләрендә шул ук хәл, – ди белгеч. – Вазгыять бу көннәрдә үк үзгәрәчәк. Салкын һава акрынлап бирешә. Аның урынына көньяк-көнчыгыштан җылы җилләр исә башлады инде. Шунысын да искәртик: бу суыклар декабрь өчен гайре табигый күренеш түгел. Тарихка күз салсак, кышның беренче аенда моннан салкынрак көннәр дә билгеле. Тимур Әүхәдиев әйтүенчә, Татарстанда быелгы декабрь климатик нормаларга якын булачак. – Ай башында сизелерлек салкын булды икән, димәк, ай ахырында көтмәгәндә җылытып җибәрергә дә мөмкин, – ди ул.

– Кайбер фаразларга караганда, декабрьнең соңгы ун көнендә һава температурасының 0 градус тирәсендә тирбәлүе ихтимал. Тик борчылмагыз, Яңа елда кар эреп бетмәячәк. Гомумән, башкалада, мәсәлән, кар биеклеге 19 сантиметр тәшкил итә, ә алдагы елларда бу вакытта әлеге күрсәткеч 13 сантиметрдан да артмады. Шуңа күрә көннәр салкын дип уҗымнар өчен борчыласы юк. Татарстанда кар катламы җитәрлек. Кыш суыкларсыз булмас, әлбәттә. Тик салкыннар көчәйгән көннәрдә халыкны электр энергиясе һәм газ белән тәэмин итүчеләргә эш арткан. 6–8 декабрьдә Татарстан халкы гына да 5016 мВт электр энергиясе яккан. Бу – рекорд сан, дигәннәр тармакта. Моңа кадәр республикада иң күп чимал тотылган көн узган елның гыйнвар суыкларына (4950 мВт чамасы. – Ред.) туры килгән булган.

Татарстаннан тыш, бу көннәрдә утны Красноярск крае, Иркутск өлкәсе, Ингушетия, Саха (Якутия) республикаларында яшәүчеләр дә күбрәк тоткан. Газны да күбрәк якканбыз. «8 декабрьдә «Газпром» бүлекчәләре ил кулланучыларына бер тәүлек эчендә 1717 миллион куб метр газ җибәргән. Декабрьдә бу кадәр зур күрсәткеч теркәлгәне юк иде әле», – диелгән оешма хәбәрендә. Эш артуны, әлеге дә баягы, илнең кайбер төбәкләрендә көннәр кинәт суытып җибәрүгә бәйләп аңлатканнар. Ут яккан, торбаларны җылыткан өчен түләргә дә туры киләчәк. Бу хакта Татарстан төзелеш, архитектура һәм ТКХ министрының беренче урынбасары Алексей Фролов декабрь башында, әле катлы суыклар башланганчы ук кисәтте.

– Гадәттә, гыйнвар, февраль айлары салкынрак булып саналса да, быел декабрьдә үк суыта, димәк, җылылык тагын да күбрәк тотылачак, – диде ул киләсе айда киләчәк счет-фактура кәгазьләренең кыйммәтрәк булачагына ишарәләп. – Кышкы чорда болай да күп түлибез. Коммуналь түләү кәгазьләренә җылылык өчен шактый акча өстәлә. Бу кышта 2022 елның 1 декабрендә расланган тарифлар буенча исәп-хисап ясалачак. Шуңа күрә үзгәреш юк. Артык акча түләмәс өчен өйдәге исәпләгечләрне карап-тикшереп торырга да киңәш итәбез. Балтач районының Яңгул авылында яшәүче халык синоптигы Әмир Шәрәфиев исә декабрь суыклары июньдә сөендерергә мөмкин, дигән фикердә. – Ике ел рәттән декабрь чагыштырмача җылы килде. Шуңа күрә быелгы суыклар катырак булды. Мондый салкынга ияләшмәгән дә идек. Ничек кенә булмасын, төп суыклар гыйнварның икенче яртысында көтелә әле. Быелгы кышка карап, җәй киләчәк, дип уйлыйм. Соңгы елларда июнь ае бик салкын, тик декабрьдәге һава торышын исәпкә алганда, киләсе елга җәйнең беренче ае кояшлы, җылы булырга охшаган, – ди ул.