“Бик янган, баш сөяге бөтенләй юк...” (КУКМАРА ФАҖИГАСЕ)

“Утны суык та суытмый икән...”

 

Корбангалиевлар гаиләсенә олы сынау килгән: беренчедән – зур югалту, алар туң ертып, мәрхүмәне соңгы юлга озатырга әзерләнә,; икенчедән – урамдагы һава торышы көйсез, артык салкын. Биш минуттан гайре торып та булмый – термометр 30 градустан да түбәнрәк күрсәтә. Ә төнгә каршы янган йорт әле дә пыскый, ялкын күтәрелеп китмәсен өчен сакларга кирәк. Корбангалиевларның өч баласы: Илнур, Гөлназ, Илназ шунда. Күршеләргә кереп җылыналар да, уттан “хәрәбә” хәлендә калган туган нигезләре янына чыгалар. Бу минутларда аларга күрше-тирә, туганнары, авылдашлары да терәк. 

 

Авыр чакларында кайгыларын уртаклашып, без дә Илназ белән элемтәгә кердек.

 

–Кар сибеп торабыз, йортыбыз ике катлы иде, беренче катның матчалары пыскып тора да, ялкынланып китә. Утны суык та басмый икән... Әти белән әни икесе генә яшиләр иде. Абый белән мин – Кукмарада, Гөлназ апа Казанда төпләнде. Әтинең беренче гаиләсендә туган кызы Гөлнара апабыз да бар, аның Үзбәкстанга акча эшләргә киткән чагы, хәбәр бирдек, юлга җыена, кайтам, ди. Уйламаган җирдән килеп чыккан хәсрәт бу, – дип сөйләде ул.

 

Янгынны кичке сәгать сигезләр тирәсендә килеп чыккан дип фаразлый. Аңа әнә шул вакытта күршеләре: “Илназ, сараегыз яна”, – дип шалтырата. 

 

–Мин килеп җиткәндә өйнең икенче катын ут чорнап алган иде, дөрләп яна... Икенче каты чорма кебек иде, яшәмәдек. Карыйм, өйнең беренче катында инде төтен тулган. Ишеккә барып сугылдым – ябык. Ача алмадым. Тәрәзәне ватып эчкә кердем. Идәнгә ятып, шуышып эзли торгач, әтине таптым. Аларның бүлмәсе эчтәрәк. Әти, бәхеткә, түр якта булып чыкты. Диван янында ята, хәрәкәтсез. Аңсыз икәнлеген аңладым да, тәрәзәгә таба сөйрәргә керештем. Аякка басарлык түгел, сугыштагы кебек, үзем шуышам, үзем әтине сөйрим. Урам яктагы кешеләргә әтине тәрәзәдән бирдем, – ди Илназ.

 

Үзе тагын төтен эченә кереп китә. Ләкин 3 метрдан артык бара алмый, Төтен аның тын юлларын буып, харап итәм дигәндә генә, ул чарасызлыктан кире борыла. 

 

–Әнине эзләп табарга иде исәбем, төтен ирек бирмәде. Миннән соң әле абый кереп китте. Ул әниләрнең бүлмәсен капшап чыккан, бөтен җиргә сугылдым кебек, әнине күрмәдем, дип өзгәләнә. Әни аш-су ягына чыккан, сөякләрен шуннан таптылар. Урта яктан әниләр бүлмәсенә сулга борыласы, аш-су бүлмәсе уң якта... Әгәр дә эзләп тапсак та, әнине исән килеш алып чыга алмас идек, ул кадәрле төтен эчендә исән калырлыкмы. Җитмәсә, астма белән авырый иде, аңа ул төтенне бер сулау җитә, – ди әңгәмәдәшем. 

 

“Бүген җирләмибез”

 

Зиннур абый ут эченнән алып чыкканда комага киткән – аңын югалткан була. Үзенең күзләре дә ачык, ә үзе берни ишетми, белештерми иде, дип гаҗәпләнә Илназ. 

 

–Әни җан биргән җиргә кереп баса алмыйм әле. Беренчедән, бик юеш, тәрәзә аша сикереп кермәле, икенчедән, менә шушы җирдә таптык, дип тә төртеп күрсәтмәделәр. Әнинең көлен бер савытка җыеп аласым килә. Бик янган бит ул мәрхүмәкәем. Баш сөяге бөтенләй юк, кулларының да кайбер өлешләре янган. Әнинең гәүдәсен карарга көчем дә җитмәде, уттан калган кадәрлесен төреп, моргка алып киттеләр. Бүген җирләмибез. Иртәгә инде, – ди Илназ.

 

Мәрхүмә Галимә апа тумышы белән Арча районының Ак-Чишмә авылыннан. Исән чагында балаларына ул җәсәден туган авылы зиратына иңдерергә васыять иткән. “Мәңгелек йортым әти-әни кабере янәшәсендә”, – дисә дә, балалары уйда.

 

–Әтине бит, һәрхәлдә Ак-Чишмә авылына алып кайтып җирләмибез, монда бүленеп калачак. Ә без аларны бер-берсеннән аерырга теләмибез. Икесе ике зиратта ятсыннармыни инде? Әти бүген аңына килгәләде. Апа аның янына кергәч, сораган. Үзебез әйтмәсәк тә, әнинең үлгәнен аңлаган бугай. “Әниегез әйткәнчә эшләгез”, – дигән. Әти үзен бик сабыр тота, ди апа. Хәле авыр әле әтинең дә. Кичке якта тагын бер сүз кузгатып карарбыз. Без әнине Кукмарада җирләү яклы, – ди Илназ. 

 

“Тавыкларның сөякләре дә калмаган”

 

Янгынның килеп чыгу сәбәпләре әлегә билгеле түгел. Искергән ут чыбыкларыннан дип фаразлыйлар. Утның сарай эчендә урнашкан тавыклар кетәклегеннән чыгуы тәгаен. Сарай исә, бәхетсезлеккә, йорт түбәсенә кергән булган, нәтиҗәдә, ут туп-туры йортның икенче катына үрмәләгән. 

 

–Тавыкларның сөякләре дә калмаган хәтта, көл генә. Урамда бик салкын булгач, без әтине, әллә тавыкларга җылыткыч куйганмы дип уйлаган идек. Юк. Куйган булса, эресә дә, җылыткычның нәрсәсе дә булса кала бит. Тапмадык. Бөтен җирдәге ут чыбыкларын яңарттык, шул бер сарайда гына искеләр иде. Йортка бүген тимибез әле, бәяләргә дип килергә тиешләр. Иминиятләштерү оешмасыннан килеп киттеләр, йорт үзе иминиятләштерелгәндер дип уйлыйм. Әти беләдер инде. Иң мөһиме ул исән. Әти әле әйбәт кенә иде, 76 яшендә дә үзе машина йөртте. Еракка чыгып китмәсәләр дә, Кукмарада әнине кирәк җиренә илтеп куйды, барып алды. Машинасын да этеп чыгарырга өлгермәдек, алдын эреткән. Тимер-томырга гына илтеп тапшырмалы. “Вольво” машинасы, яңа булмаса да карап кына йөртә иде. Хуҗалыкта исән калган әйбер шул – остаханәдә дә, беседка. Буш чакларда әти белән калайдан тәрәзә йөзлекләре ясый идек, шушы яшендә дә, көчем юк инде димәде, минем янга чыгып кайнашты бит. Әнидән соң бик авыр булыр инде аңа... – ди әңгәмәдәшем. 

 

Галимә апа гомере буе киемнәр тегү фабрикасында эшләгән. Гади тегүчедән мастер дәрәҗәсенә күтәрелгән, хөрмәтле ханым ул. Илназ әйтүенчә, гомеренең соңгы елларында: “Кеше кулларына калып, урында тилмереп ятмасам иде. Йөгереп йөргән җиремнән, изге үлем бир, Раббым!” – дип теләгән. Ансат үлемнең мондыен ук теләмәгәндердә, ә менә гомеренең өзелүе... 

 

–Без ул көнне Арча районында ашта идек, мәҗлестә. Күңел никтер күкрәк читлегенә сыймады минем, ашта бик тынычсыз утырдым. Көндезге өченче яртылар тирәсендәдер, ашны да төгәлләмичә кайтып киттек. Кайтып керүгә, ардым, дип яттым. Кичкә менә шушы хәл. Әнине бит күршеләр күрдек, йөгереп чыккан иде, документларын алырга кире кереп китте, диләр. Белмим инде, керсә дә документ дип түгел, әти өчен ут эченә кереп адашса гына... – ди Илназ. 

 

Кышның зәмхәрир суыгында зур югалту кичергән Корбангалиевлар гаиләсенә хәлдән килгәнчә ярдәм итсәк иде. Матди ярдәм өчен: 89061115438 – Корбангалиев Илназ Зиннур улы (Сбербанк)