Татарстан язучыларының XVII корылтаеннан чыгышлар (1 кисәк)

2012 елның 18 маенда Татарстан язучыларының XVII корылтае булды. Әдипләр җыенына Татарстаннан һәм Россиянең төрле төбәкләреннән 260 язучы делегат булып килгән иде. Корылтайда ясалган төп чыгыш-докладларның берничәсен укучыларыбызга тәкъдим итәбез. Бу өлештә Равил Фәйзуллин, Рөстәм Миңнеханов һәм Илфак Ибраһимов чыгышлары.

Равил Фәйзуллин, Татарстанның халык шагыйре

Мөхтәрәм Президент!
Хөрмәтле каләмдәшләр — корылтай делегатлары!
Кадерле кунаклар!

Бүген безнең өчен, гомумән, җәмәгатьчелек өчен зур вакыйга. Ниһаять, без, күпмедер югалтулар аша булса да, бергә күмәк җыела алдык. Җыелганбыз икән, күп съезд-корылтайлар күргән өлкәннәр дә, әдәбиятка яңа аяк баскан яшьләр дә нәрсәгәдер өмет белән, киләчәктә яхшыга үзгәрешләр булуын теләп килде бу залга. Әмма, күреп торабыз, дөнья яшәеше, тормышыбыз шактый катлаулы, хәтта әйтер идем, кайбер хәлләребез шактый ук аянычлы. Халкыбызның милләт буларак саклану мәсьәләсе, телебез һәм мәгариф язмышы, яңа буыннарның иман-әхлагы һәм, ниһаять, үзебезнең тереклек итү шартлары, матди мөмкинлекләребез... Үзегез беләсез, дөньяның көйсезлеге иң әүвәл гади халыкны, бигрәк тә нечкә күңелле җаннарны — талантларны яралый... Бүгенге көндә намуслы язучы булу — үзенә күрә бер батырлык ул.

Әмма без бирегә зарланыр өчен түгел, булдыра алган кадәр киләчәк өчен игелекле гамәлләр кылырга ниятләнеп җыйналдык. Аның өчен безнең ихтыярыбыз да, көчебез дә, нигезебез дә бар.

Без Россия күләмендә үрнәк итеп куярлык иҗат союзыбызны, берлегебезне бүлгәләнмичә, бердәм булып саклап кала алдык.  Китаплар чыгару буенча да күрше-тирә халыклар белән чагыштырганда алда барабыз. Интернет челтәрендә «Татар әдәбияты китапханәсе»н гамәлгә кую да бер зур эш булды. Тәрҗемә эшен җанландыру буенча байтак эшлекле чаралар үтте. Һәм, ниһаять, бүген капиталь ремонттан соң гаҗәеп затлы бинабызны ачтык. Болар, әлбәттә, республика җитәкчелегенең булышлыгы, теләктәшлеге белән тормышка ашырылды. Иҗат эше никадәр генә индивидуаль булса да, эш нәтиҗәләре буенча барыбер күмәклеккә, ягъни, укучыларга, киң җәмәгатьчелеккә барып тоташа. Укучыларың булмаса, язуның мәгънәсе дә калмас. Язучы һәм укучы арасындагы бәйләнешне ныгыту иң мөһим мәсьәләләрнең берсе бүген.

Хөрмәтле каләмдәшләр!

Без бүген соңгы еллардагы эшләргә хисап бирү белән бергә, киләчәккә бару юлларын да ачыкларга тиешбез. Докладлар, чыгышлар булыр. Яңа идарә сайланыр. Без бу җыенда, зур максат куеп, вакланмыйча, зур тарихлы әдәбиятның лаеклы варислары булып, әдипләрчә эш алып барырбыз дип уйлыйм. Хәерле сәгатьтә!

Татарстан Язучыларының ХVII корылтаен ачык дип игълан итәм.

Рөстәм Миңнеханов, Татарстан Республикасы Президенты

Хәерле көн, хөрмәтле язучыларыбыз! Бүген бик җаваплы көн. Татарстан язучылары съезды республика тормышында зур вакыйга. Бүгенге көнне без яхшы эшләрдән башладык: ниһаять, сезнең үтенечегез канәгатьләндерелде — иртән без яңартылган Язучылар йортын карап чыктык. Әлбәттә, бу үзгәрешләр киләчәктә язучылар иҗатына уңай тәэсир итәр дип уйлыйм.

Хөрмәтле язучылар, сез бүген эшегезгә нәтиҗәләр ясыйсыз, үз алдыгызга бурычлар куясыз. Белгәнебезчә, дөнья глобальләшүгә таба бара. Әмма рухи кыйбла җәмгыять өчен төп ориентир булды һәм шулай булып калырга тиеш. Бу мәсьәләдә әдәбият җитди роль уйный: аның иң мөһим бурычы — туган телне, рухи кыйммәтләрне саклау, мәгърифәт-белем тарату. Минем уйлавымча, мәгълүмати җәмгыять шартларында да язучы сүзенең абруе элеккечә бик югары булып кала. Хәзер мәгълүматны тапшыруның зур мөмкинлекләре бар. Иң мөһиме — мәгълүматның эчтәлеге тиешле югарылыкта булуы кирәк. Заманча технологияләр безгә әдәбиятыбызны башка регионнарга, халыкара мәйданга чыгарырга мөмкинлек бирә.

Аңлашыла ки, язучы кеше үзе дә билгеле бер таләпләргә җавап бирергә тиеш. Үрнәк алырдай кешеләр бездә һәрвакыт булды һәм бар. Күптән түгел арабыздан киткән хөрмәтле Туфан ага Миңнуллин шундыйлардан иде. Андый кешеләр безнең өчен нигез, терәк булып тора.

Безгә җитди рәвештә яңа эш алымнарын барларга, әйтелгән тәкъдимнәрне исәпкә алырга кирәк. Бүгенге фикер алышуда республика җитәкчелегенә дә теләкләр җиткерелер, дип уйлыйм. Тормыш тормыш инде. Гади кешегә кагылган мәсьәләләр язучыга да кагыла. Бөек төшенчәләр хакында фикер алышканда да без тормыштан аерылмаска, язучыларыбыз турында кайгыртырга тиешбез. Вакыт-вакыт үз фикерләрегезне безгә ирештереп торсагыз, бик дөрес булыр.

Әйткәнемчә, бүген әдәбиятны үстерү, пропагандалау өчен заманча технологияләр, глобаль челтәрләр бар. Беренчедән, басма әдәбият булса, икенчедән, электрон әдәбият формалаша. Минем уйлавымча, һәр икесенең дә үз урыны бар. Басма әдәбият һәрвакыт булган һәм булачак, ә электрон форма безгә алга үсәргә җирлек тудыра. Дөнья барыбер үзгәрә. Яшь буын электрон мәгълүмат чараларын бик актив куллана, һәм без аларга булышырга тиешбез. Татарстанда «Электрон китап» проекты бар, Татарстан китап фонды да электрон версияне хәрәкәткә китерергә тиеш. Китап басу — ул зур чыгымнар, дигән сүз, ә электрон форма чыгымнарны киметергә һәм яңа әсәрләрне укучыга җиткерергә мөмкинлек бирә. Минем уйлавымча, без электрон версия ярдәмендә иң беренче чиратта басылырга тиешле, иң күп укыла торган әсәрләрне дә билгели алачакбыз. Заманча мөмкинлекләрне файдаланырга кирәк, дип саныйм.

Мин сезнең игътибарны чит ил һәм Россия язучылары тәҗрибәсенә юнәлтергә телим. Алар сайтлар, блоглар булдыра. Үзеңне пропагандалау, тәкъдим итү өчен бу форма бик кирәк. Мин ышанам, шушы формада эшләү үзен аклар һәм сезне күпләр белә башлар.

Электрон форма барлыкка килү белән авторларга гонорар түләү мәсьәләсе туа. Монда да яңа методлар, яңача якын килү булачак. Электрон китап чыгаручы да авторлык гонорары алырга тиеш, шуңа күрә бүгенге корылтай кысаларында без «Татмедиа» агентлыгына, Мәгълүматлаштыру һәм элемтә, Мәдәният министрлыкларына түләү системасы механизмын эшләргә йөкләмә бирербез. Тагын бер кат искәртәм: бу яңалыклар китап бастыруга берничек тә тәэсир итмәскә тиеш. Бу өлкәдә дә яңа технологияләр бар, алар да эштә кулланыла.

Бу урында тагын берничә мәсьәләгә киңрәк тукталып үтәсем килә. Аның беренчесе — әдәби әсәрләрне тәрҗемә итү. Әлеге эш системалы рәвештә башкарылырга тиеш. Безнең республика киңрәк таныла бара, безгә бик күп кунаклар килә. Татарстан һәм татар халкы турындагы, шулай ук икътисадка, тарихка багышланган әсәрләрне тәрҗемә итүне тиешле югарылыкка куярга кирәк.

Икенчесе — китапка мәхәббәт тәрбияләүне гаиләдән, балалар бакчасыннан башларга иде. Соңгы елларда без «Бәләкәч», «Киләчәк» программаларына зур игътибар бирәбез, мәктәпне реформалаштыру бара. Китаплар кызыклы һәм бай эчтәлекле булырга тиеш. Бу, әлбәттә, язучылар эше генә түгел, бу — хөкүмәтнең дә бурычы. Без бергә эшләргә тиешбез. Яңа барлыкка килгән «Татар иле» порталы, «ТНВ-Планета» каналы — алар һәммәсе әдәби иҗатның дәрәҗәсен күтәрүгә хезмәт итәргә һәм Татарстанда чыккан яңа әсәрләрне укучыларга, Интернет кулланучыларга җиткереп барырга тиеш.

Бүген бик күп көндәлек матбугат, китаплар басылып килә. Боларның кайсысы файдалырак, югарырак икәнен билгеләүдә тәнкыйтьчеләрнең роле зур булырга тиеш. Алар гади укучыга өстенлекләрне билгеләргә ярдәм итәчәк. Профессиональ тәнкыйтьче барыннан да бигрәк укучыга кирәк.

Бүген язучыларның сафы ишәюе турында әйтелде. Язучы кешенең дә төп сыйфаты — талант һәм һөнөри осталык. Бу критерийлар сакланырга тиеш. Сезнең арага кабул ителгән яшьләр шул таләпләр югарылыгында тәрбияләнсә, яхшы булачак. Татарстан Язучылар берлегенең Россия Язучылар берлеге составына керү-кермәү мәсьәләсен каләм ияләре үзләре хәл итәргә тиеш, дип уйлыйм. Әмма элемтәләр булырга тиеш. Эрерәк оешмага керү — ул яңа бурычлар алу дигән сүз. Бәлки, бергә эшләүнең башка формаларын табаргадыр. Мин фәкать барлык иҗат берлекләре белән дә хезмәттәшлек итәргә кирәклеген генә әйттем. Россия күләмендә грантлар бар. Алар безнең Татарстанда да булырга тиеш. Ул — талантлыларга ярдәм итү формасы.

Корылтай ул һәрвакыт күпмедер хисап бирүне күздә тота. Уйлавымча, биредә тәнкыйть тә, тәкъдимнәр дә булыр. Республика Президенты буларак та, мин сезгә рәхмәтле. Безнең мәдәниятебезгә, тарихыбызга мөнәсәбәт, җәмгыятьтәге урыныбыз сезнең әсәрләрегез тәэсирендә дә формалаша. Сезгә хезмәтегез өчен ихлас рәхмәтемне җиткерәм. Безнең арада тыгыз элемтә булырга тиеш. Безгә — сезне, сезгә безне ишетү кирәк. Киләчәктә дә республикабыз яңа уңышларга ирешсен өчен, бергәләп эшләргә насыйп булсын.

Илфак Ибраһимов, Татарстан Язучылар берлеге рәисе

Хөрмәтле каләмдәшләр, корылтаебыз кунаклары!

Республикабыз Язучылар берлегенең XVI корылтаеннан соң нәкъ 4 ел узып китте. Дүрт ел дәвамында без башкарган барлык дөньяви эшләр тарихка-хәтергә күчте, ә һәркайсыбыз язган әдәби әсәрләр китап укучыларга һәм вакыт хөкеменә тапшырылды.

Узган чор халкыбыз тормышында, ил-көндә истәлекле вакыйгаларга бай булды: Бөек Җиңүнең 65 еллыгы, Язучылар берлеге төзелүгә 75 ел, Татарстан Автономияле Республика буларак төзелүгә 90 ел; Россия күләмендә халык санын барлау һ.б. Татар халкы, төрки халыклар бөек шагыйребез Габдулла Тукайның тууына 125 ел тулуны Евразия киңлекләрендә билгеләп үттеләр. Тукайның олуг юбилее татар халкын барлау, ана телебезне зурлау, әдәбият үсешенә көчле рухи этәргеч биргән вакыйга булды. Әлеге чараларны әзерләүдә һәм үткәрүдә Татарстан Язучылар берлеге, киң җәмәгатьчелек актив катнашты.

Хөрмәтле каләмдәшләр! Бүгенге җыеныбыз ике корылтай арасындагы эшләребезгә анализ ясау гына түгел, ә XXI гасырның, өченче меңьеллыкның беренче ун елында әдәбиятыбыз-мәдәниятебез үсешенә дә билгеле бер дәрәҗәдә йомгак ясау, киләчәгебезне күзаллау, кичекмәстән хәл итәсе мәсьәләләрне һәм, гомумән, ил-көнебез, милли мәдәниятебез язмышы хакында тирәнтен фикерләшү дә булыр дигән нияттә торабыз.

Язучылар берлеге идарәсе, бүгенге корылтайга хисап докладларын әзерләү мәсьәләсен караганда, аны дүрт өлештән торган мәгълүмат формасында тәкъдим итәргә булды. Әдәби иҗат процессының торышы хакында: татар поэзиясе, татар прозасы, рус телендәге әдәби иҗат турында аерым өч доклад һәм Язучылар берлеге рәисенең идарә эшчәнлеген оештыру буенча хисабы. Бу чыгышларны бербөтен итеп кабул итүегезне сорыйбыз.

Ике корылтай арасында Язучылар берлеге идарәсе, киң әдәби җәмәгатьчелек тарафыннан үткәрелгән барлык чаралар хакында махсус җыентык чыгарылып, һәркайсыгызга тапшырылды. Алар хакында һәм әдәбиятыбызны пропагандалау буенча үткәрелгән барлык чаралар, шул исәптән дистәләрчә юбилейлар турында сөйләүнең хаҗәте юктыр. Алар барысы да узган корылтаебызда кабул ителгән резолюция таләпләреннән чыгып оештырылды. Язучыларны үзебезнең һөнәри оешма тирәсенә туплау-берләштерүдә әлеге чаралар мөһим урын алып торып, берләшмәбезнең нигезен ныгытырга ярдәм иттеләр.

Хисап жанры таләп иткәнлектән, узган корылтайда кабул ителгән карарларның аерым бүлекләре үтәлешенә, идарә һәм аның рәисе тарафыннан башкарылган аеруча мөһим эшләргә тукталырга бурычлымын. Иҗат берлегенең нигезен ныгыту дигән җөмләне турыдан-туры аңлау да кирәктер. Авария хәлендәге Язучылар бинасын төзү-төзекләндерү мәсьәләсе корылтайдан корылтайга иң югары дәрәҗәдә күтәрелүгә карамастан — хәл ителмәде. Алай гына да түгел, узган корылтаебыздагы киеренкелеккә төп сәбәпче булып, барыбызның да кәефен җибәргән иде... 2008–2010 кризис елларында ремонт эше бөтенләй тукталды. 2010 елда Республикабыз Президентына Язучылар берлегенең бинасын төзекләндерүне генә түгел, гомумән, бөтен проблемаларны күрсәтеп, бигрәк тә язучыларның каләм хакы — гонорарларының түбән булуын, китап бастыру һәм тарату буенча үзебезнең теләк-тәкъдимнәребез белән мөрәҗәгать иттек. Рөстәм Нургали улы безнең мөрәҗәгатебезгә бик игътибарлы һәм җаваплы карады. Бик тиз арада Мәдәният министрлыгына, Финанс министрлыгына, Төзелеш-торак, комуналь хуҗалык министрлыгына, «Татмедиа» агентлыгына, нәшриятларга мөрәҗәгатьтә күрсәтелгән мәсьәләләрне уңай хәл итү буенча тәкъдимнәр әзерләргә күрсәтмә бирде.

Бөтен эш процессларын сөйләп-әйтеп тормыйм, Илбашыбыз безнең барлык сорауларыбызны уңай хәл итте. Беренче чиратта, аның күрсәтмәсе белән 2011 елдан дәүләт нәшриятында басылган китаплар, әдәби журналларда басылган әсәрләр өчен гонорарлар түләү 150% күтәрелде. Китаплар бастыру өчен өстәмә рәвештә 26 миллион сум күләмендә акча бүлеп бирелде. 2012 елда исә узган елдагы өстәмәләр күләмендәге акча бюджетка ук кертелде. 2011 елдан башлап, дәүләт китап нәшриятында басылган һәр китапның 85 % күләмендәге тиражы турыдан-туры дәүләт китапханәләренә җибәрелә башлады. Шулай итеп, болай да түбән гонорарларны китаплата-натуралата түләү кебек кимсетүле гамәл бетерелде.

Бу көннәрдә озак еллар ремонт күрмәгән бинабызда реставрация-төзекләндерү эшләре төгәлләнеп килә. Президентыбыз ярдәме белән моның өчен 98 миллион күләмендә акча бүлеп бирелде. Ремонт эшләренең баруын шәхсән үз контролендә тотты. Язучылар берлеге бинасында элек Габдулла Тукай исемендәге клуб бар иде. Яңа бинада әлеге клуб өчен 180 урынлы зал булдырылды. Г.Тукай клубы, барлык эш бүлмәләре өчен 4 миллион сумга өр-яңа җиһазлар, тавыш аппаратлары, мебельләр сатып алынды. Язучылар берлеге бинасының язучыларга булачагында бүген бернинди дә шик калмады.

Татарстан Язучылар берлеге бинасын шундый зур чыгымнар бәрабәренә ремонтлау-реставрацияләү — ул тарихи һәм мәдәни һәйкәлләрне, биналарны саклау буенча Республикабыз җитәкчелеге үткәргән яңа сәясәтнең беренче күркәм нәтиҗәсе! Әлбәттә, шундый таләпләр 2-3 ел алданрак булса, Тукаебызның куышы булган «Болгар» номерлары җимерелмәгән булыр иде.

Хөрмәтле Рөстәм Нургалиевич, барлык язучылар, иҗат интеллигенциясе Сезнең тарихи һәм милли мәдәни һәйкәлләребезне саклау буенча үткәргән сәясәтегезне тулысынча яклыйбыз. Без Сезнең милли Республикабызның бөтен матбугаты, мәгарифе, язма мәдәнияте үсешенең бер гасыр дәвамында үзәге булган, Казанның Бауман урамындагы атаклы Матбугат йорты бинасын төзекләндерү турындагы күрсәтмәгезне дә хуплыйбыз. Әлеге бина татар китабы йорты булып, аның беренче катындагы китап кибете татар язучысының, татар әдәбиятының йөзен билгели иде. Сезнең ихтыяр белән һәм турыдан-туры катнашуыгызда ул яңадан милләтебезгә кайтарылыр дигән ышанычта һәм өметтә яшибез. Бауман урамындагы матбугат йорты — милли китап нәшрияты булып та, милли китап кибете булып та хезмәт итәр иде. Без шулай ук Республикабыз милли китапханәсенең яңа бинасы төзелешен дә Сезнең исем белән бәйлибез.

Язучылар берлегенең яңа бинасы республикабызның милли әдәби-мәдәни үзәге булып хезмәт итсен өчен, безгә үзебезнең һәм иҗади, һәм иҗтимагый активлыгыбызны бермә-бер арттыру сорала. Моннан 4-5 ел элек Язучылар берлеге каршында әдәбият-сәнгать өлкәсендә эшләүчеләрнең сәясәтчеләр, милли байлар, дин әһелләре һәм башкалар белән аралашу-фикерләшү урыны буларак «Зыялылар клубы»н оештыру теләге белән йөргән идек. Хәзер моның өчен бөтен шартлар да бар һәм бу эшкә кичекмәстән алыну кирәктер.

Узган корылтайда ук «Яшь әдәбиятчылар клубы»ын төзү хакында әйткән идем. Яшь иҗатчыларны барлый алдык, байтагын Язучылар берлегенә хакыйкый әгъзалар итеп кабул иттек, инде 30 яшькә кадәрге 30га якын яшь язучыбыз һәм галимебез бар. Алар да бу бинада үзләренең чараларын үткәрә алачаклар. Югыйсә, кем өчен төзедек тә, кем өчен җиһазладык соң аны — яшьләребез өчен түгелмени?! Язучылар берлеге бинасы өр-яңадан тернәкләнеп килүче республикабызның Әдәби фондын да үз түбәсе астына кертергә тиеш.

Билгеле булганча, Язучылар берлеге бинасында безнең әдәби басмаларыбыз булган «Идел», «Салават күпере» журналлары редакцияләре урнашкан иде. Аларга «Татмедиа» агентлыгы уңай шартлар тудыру буенча эшлекле чаралар күрә. Без үз бинабызда иҗат секцияләре өчен мәйданнарны киңәйтә алачакбыз. Язучылар берлеге бинасы үзе үк, архитектура һәйкәле һәм мәдәни мирас буларак, безнең милли әдәбиятыбыз тарихын чагылдыручы музей хезмәтен дә үтәргә тиештер. Ә Габдулла Тукай исемендәге клуб һәм залыбыз әдәбиятыбызны пропагандалау мәйданы, трибунасы ролен үтәр дип ышанабыз.

Бинабыз Мәдәният министрлыгының тарихи һәйкәлләрне саклау идарәсе тарафыннан безгә килешү буенча тапшырыла. Ул — республика милке. Аны киләчәктә Мәдәният министрлыгының дәүләт учреждениесе статусына күтәреп, карап тору, эксплуатацияләү өчен махсус штатлар билгеләүне сорау дөрес булыр. Язучылар йорты буларак дәүләт учреждениесе дә булып теркәлсә, анда эшләү өчен штатлар бирелсә, бу язучыларга өстәмә эш урыны да булыр иде...

Хөрмәтле каләмдәшләр! Язучы һәм җәмгыять арасындагы мөнәсәбәтләр язма әдәбият мәйданга чыккан вакытта ук барлыкка килгәндер, мөгаен. Ул бер генә яклы түгел. Бер яктан, язучы, үзенең язма иҗаты белән иҗтимагый фикер әйтеп, җәмгыятькә мөнәсәбәт белдерсә, икенче яктан, җәмгыять исеменнән хакимият үзе язучыдан шул идарә системасы өчен яраклы һәм кирәкле фикер әйтүне теләгәндер. Борын-борыннан бу мөнәсәбәтләрнең меңнәрчә төрдәге чагылыш үрнәкләре бар: тоталитар җәмгыятьтәге мөнәсәбәтләр, демократия чикләнгән җәмгыятьтәге мөнәсәбәтләр, тулы демократия урнашкан илдәге мөнәсәбәтләр. Милли әдәбиятыбыз тарихы да әнә шул мөнәсәбәтләрнең тарихи тупламасы дисәк, хакыйкатьтән китү булмастыр.

XXI гасырда демократик мөнәсәбәтләр һәм граҗданлык җәмгыяте төзелүгә юнәлеш алган безнең илдә милли әдәбиятыбызның граҗданлык активлыгы үз югарылыгында калды дип әйтергә бихисап күп мисалларыбыз бар. Ике корылтай арасындагы иҗтимагый вәзгыятькә мөнәсәбәт белдергән дистәләгән публицистик язмалар, шигырь һәм поэмалар, эссе һәм романнар язылды. Милли мәктәпләребезне саклау, ана телебезне үстерү турында булсынмы, хак тарихыбызны яктырткан фәнни-әдәби иҗат булсынмы, халыкара террорчылыкның сәбәпләренә карата булсынмы, милли мирасыбыз, тарихи һәйкәлләрне саклау турында булсынмы, «Болгар» номерлары, «Булгария» теплоходы фаҗигаләре хакында булсынмы — барысы хакында да татар язучысының иҗтимагый активлыгын чагылдыручы мисаллар күп булды. Дөрес, бер-беребезне иҗтимагый пассивлыкта, куркаклыкта, яраклашуда тәнкыйтьләвебезне дәвам итәбез. Бу үзе дә иҗтимагый активлыкның капма-каршылыктан гыйбарәт бер күренеше.

Иҗтимагый активлык, дәүләтне һәм җәмгыятьне тәнкыйтьләүгә багышланган публицистика гына түгел, ә бәлки шул җәмгыятьтә яшәүче кешеләрнең язмышлары, тирән кичерешләре, рухи-психологик киеренкелек шартларында кылган гамәлләре, ягъни табышлары, югалтулары, фаҗигаләре аша чагыла. Бу очракта һәр язучы — миссионер. Ул үз максатына үз ысулы, стиле, иҗади осталыгы, акылы, яшәү тәҗрибәсе белән ирешә. Иҗтимагый активлык әдипләрнең иҗатын барлаучы, анализлаучы тәнкыйтьчеләр һәм галимнәр иҗатына да шул югарылыкта ук таләп ителә.

Әдәби процессны оештыру Язучылар берлегенең төп вазифасы булган дәверләрне өлкән язучыларыбыз әле дә булса сагынып искә алалар. Күрәсең, бер яктан, иҗат иреге чикләнү, көчле цензура шартларында, икенче яктан, әдәби иҗатны үстерүгә тулысы белән дәүләт кайгыртуы гарантияләнгән шартларда язучыларыбыз үз максатларына ирешү юлларын-ысулларын тапканнар. Дәүләт идеологиясе тәкъдим иткән, мөһим дип күрсәткән дистәләрчә темаларны үз итеп, иҗат ихтыяҗларына һәм мәсләкләренә якын итеп алып хезмәт куйганнар... Әлбәттә, милли язучыларның төп мәсләге дәүләт заказын үтәүдән бигрәк, ана телебезне саклау-үстерү, туган халкыбызның әдәбиятка, әдәпле сүзгә булган, үз халкының олы тарихын дөрес чагылдырган әдәби әсәрләргә ихтыяҗын канәгатьләндерүгә юнәлдерелгән иде. Шуңа күрә дә без милли әдәбиятыбызның киләчәге ничек булыр дигәндә, үзенең гасырлар дәвамында формалашкан традицияләренә нигезләнеп үсәргә тиеш дип белдерәбез. Милли әдәбиятыбызның үсеш процессы дөнья әдәбияты һәм мәдәнияте белән тыгыз бәйләнештә барырга тиеш дип беләбез. Бердәм әдәби мохитне булдыру иҗат берлегенең бүгенге һәм иртәгәсе көндәге беренче дәрәҗәдәге бурычы да.

Ике корылтай арасында Язучылар берлеге идарәсе, Фәннәр академиясе, Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты галимнәре белән берлектә, «ХХI гасыр татар әдәбияты, татар әдәби теленең сакланышы һәм үсеше тенденцияләре»; «Яшь язучылар иҗаты»; «Балалар әдәбияты: бүгенгесе һәм үсеш перспективалары» дигән темаларга фәнни-гамәли конференцияләр уздырды. Әлеге конференцияләр максатчан рәвештә язучыларыбыз өчен һәм күпчелек әдипләр катнашында 2009, 2010, 2011 — әдәби ел йомгаклары кысаларында үткәрелде. Конференциядә ясалган докладлар, чыгышлар аерым җыентыклар булып бастырып чыгарылды һәм алар безнең каләмдәшләребезгә, бигрәк тә яшь язучыларга кулланма булып та хезмәт итәр дип уйлыйбыз. 2008 елда Әлмәттә «Милли драматургиянең бүгенгесе һәм киләчәге» дигән темага барлык драматурглар, театр режиссерлары һәм директорлары катнашында семинар булып узды.

Әдәби процессны оештыруда, бигрәк тә яшь каләм ияләрен барлауда иҗат фестивальләре хәрәкәтенең мөмкинлекләре зур. Отчет чорында Язучылар берлеге идарәсе алдагы чорларда ук «Идел» яшьләр иҗат үзәге тарафыннан гамәлгә куелган «Иделем акчарлагы», Татнефть ачык акционерлык җәмгыятенең «Рухият» Яңарыш фонды белән эшли башлаган Саҗидә Сөләйманова исемендәге яшь иҗатчылар фестивальләрен оештыруга турыдан-туры катнашты. Яшь язучыларның әсәрләрен рецензияләү, редакцияләү һәм бастырып чыгаруга безнең тәҗрибәле язучыларыбыз һәм галимнәребез дә актив алынды. 2009 елда Казан дәүләт гуманитар педагогика университеты, хәзерге Идел буе федераль университетының Филология һәм сәнгать институты, Бөтендөнья татар конгрессы башкарма комитеты һәм Язучылар берлеге идарәсе тарафыннан өченче зур иҗат фестивале —«Илһамлы каләм» — гамәлгә куелды.

Әйткәнемчә, фестиваль хәрәкәтенең мөмкинлекләре зур. Ул моңа кадәр эшләп килүче әдәби берләшмәләрнең эшчәнлеген дә активлаштыра, бер максатка, юнәлешкә туплый. Фестивальләр әдәби көчләрне барлау һәм, гомумән, бөтен әдәби процессны тулаем күзалларга мөмкинлек бирә. Отчет чорында Язучылар берлегенә алынган барлык яшьләребезнең санап үткән фестивальләрьдә чыныгып, олы иҗатка юллама алганнарын барыбыз да белә. Киләчәктә бу хәрәкәткә тагы да оешкан төс биреп, аның матди чыгымнарын да кайгырту кирәк булачак.

Әдәби иҗат процессы нәшрияттан аерым була алмый. Республика китап нәшрияты «Мәгариф» нәшрияты белән берләштерелде һәм бердәнбер дәүләт нәшрияты булып калды. Финанс кризисы иң тәэсирле 2009-2010 елларда язучыларның китапларын бастыру бермә-бер кимеде. Шөкер, 2010, 2011 елларда исә янәдән темпланнар кабул итеп, язучыларыбызның җыентыкларын бастыра алдык. Нәшрият дирекциясе һәм Язучылар берлеге идарәсенең килешүе буенча Яшь язучыларның беренче китапларын бастыру, берлек әгъзаларының юбилей басмаларын эшләү гамәлгә керде. Нәшрият дирекциясенә Бөек Җиңүнең 65 еллыгы уңаеннан фронтта һәлак булган язучыларыбызга багышланган «Каһарман каләме» җыентыгын, Г.Тукайның 125 еллыгына багышлап, Мәскәү әдипләре башкарган өр-яңа тәрҗемәләрдән төзелгән «Тукайның язгы фаэтоны»н, Идел буе халыкларының алты телендә Г.Тукайның шигырьләр җыентыгын бастыруда ярдәм иткәне, шулай ук Төркия һәм Төрекмәнстан кебек илләрдә, Мәскәү, Санкт-Петербург, Екатеринбург, Пермь кебек шәһәрләрдә «Татарстан мәдәнияте, әдәбияты көннәре»н үткәрүдә китап күргәзмәләре белән катнашып, татар әдәбиятын пропагандалауда зур өлеш кертүләре өчен рәхмәтебезне җиткерәбез. Китап нәшрияты Халык язучылары һәм Халык шагыйрьләренең күптомлыкларын бастырып чыгаруын яңартты.

Көндәлек әдәби процесс безнең әдәби басмаларыбызда бара. «Татмедиа» агентлыгы карамагындагы «Казан утлары», «Идел», «Мәдәни җомга», «Мәйдан», «Салават күпере», «Сөембикә», «Ялкын», «Казан», «Казан альманахы» журналлары, кризис киеренкелеге булуга карамастан, үзләренең тиражларын һәм даими укучыларын саклап калды. Отчет чорында Чаллы каласында рус телендә «Аргамак» журналы гамәлгә куелды. Быелның май аеннан өр-яңа фәнни-популяр, әдәби-нәфис «Мирас» журналы нәшер ителә башлаячак. Бер сүз белән әйткәндә, республикабыздагы әдәби басмаларның санап үткән үрнәкләре гамәлдә булуы — безнең казанышыбыз, дәүләтебезнең олы кайгыртуы дип тану фарыз. Ә журналларның сыйфаты, әдәби зәвыклылыгы, затлылыгы, үз укучыларын табуы — болар барысы да редакцияләрнең җаваплы хезмәткәрләреннән һәм безнең һәркайсыбыздан тора.

Һәр ни-нәрсә вакыт сынавына дучар. Дүрт ел элек корылтайда яңа дәвердә милли әдәбиятыбызны үстерү, яшь әдәбиятчыларны барлау, гомумән, иҗат процессын тәэмин итүгә юнәлтелгән резолюция-карарлар да җитди сынауга хөкем ителгән икән. Ни дәрәҗәдә реаль чынбарлыкка нигезләнгән булган ул?.. Юкса, һәр пункты уйланып, киләчәкне күзаллап язылган иде.

Узган корылтайның резолюциясендә Казан дәүләт университетының татар теле факультеты базасында татар әдәбиятчыларын, тәрҗемәчеләрен әзерләү буенча махсус төркем ачарга тәкъдим ителгән иде. Тормыш безнең хыялларга үз төзәтмәсен керткән булып чыкты. Идел буе федераль университеты статусына кадәр күтәрелгән югары уку йортында татар теле һәм әдәбияты тарихы факультеты бөтенләй ябылып, федераль университет составына кергән Филология һәм сәнгать институты кысаларында гына калды безнең булачак язучыларыбызны тәрбияләргә тиешле факультетыбыз! Ни кызганыч, Мәдәният министрлыгы белән фаразланган яшь язучылар өчен стипендияләр булдыру да хыял гына булып чыкты. Дөрес, без отчет чорында хөкүмәтнең 2 грантын — узган ел Г.Тукай әкиятләре буенча аннимацион фильмнар төшерү һәм быел яшь язучыларыбызның әсәрләрен бастырып чыгару буенча — оттык. Бүген сезнең кулларга тапшырылган яшь язучыларның антологиясе — шуның нәтиҗәсе.

Алдагы корылтайда Мәскәүдәге Әдәбият институтына өметле яшь язучыларыбызны дәүләт стипендиатлары итеп җибәрү мәсьәләсе дә куелган иде. Анда укуга юллама алып урнашкан ике язучыбыз, финанс кризисы сәбәпле дип әйтик, укуларын калдырып кайттылар. Киләчәктә бу эшне өр-яңадан башлыйсы булыр.

Соңгы ике елда «Тюрксой» халыкара оешмасы һәм Мәдәният министрлыгының юлламасы буенча ике яшь язучыбызны Төркиягә әдәби тәрҗемәчеләр әзерләүче курсларга җибәрә алдык.

Әдәби тәрҗемә — иҗат процессының мөһим бер тармагы. Киләчәктә милли әдәбиятыбызны яңа киңлекләргә чыгару, әдәби багланышларны киңәйтү фәкать әдәби тәрҗемә аша гына мөмкин булуына беркемнең дә шиге юктыр. Ни кызганыч, узган корылтайда дәүләт китап нәшриятында махсус әдәби тәрҗемә бүлеге булдыру, аны финанслау һәм тәрҗемә әдәбиятны дәүләт заказлары тәртибендә алып бару билгеләнгән булса да, ул тормышка ашмады. Шулай ук алдагы елларда хөкүмәтнең «Дәүләт телләрен үстерү» программасы буенча безгә бүлеп бирелә торган акча да, күп тапкыр мөрәҗәгать итүгә карамастан, безгә 4 ел дәвамында бер тапкыр да бирелмәде. Шуңа да карамастан, әдәби тәрҗемә буенча безнең Язучылар берлегенең иҗади мөмкинлекләре әлегәчә сакланды. Яңа сайланган идарә һәм аның рәисенең бу юнәлештә максатчанрак эшләве сорала.

Әдәби иҗат процессын оештыру юнәлешенә шулай ассызыклап тукталуыбыз, киләчәктә Язучылар берлегенең төп игътибары әлеге мәсьәләләргә юнәлтелергә тиешлегеннән, әлбәттә! Иҗат берлеге иҗатлы булырга тиеш. Һәрбер каләм иясе үзенең иң шаһ әсәрләрен язуны билгесез ераклыкка күчермичә, бүген-иртәгә язу өчен үзен әзерләргә, иҗат итәргә тиеш!

Әдәби иҗат процессы әдәби иҗатны стимуллаштыруга да бәйле. Язучылар берлеге идарәсе тарафыннан озак еллар дәвамында бу эшнең билгеле бер системасы, механизмы булдырылды: әдәби иҗат елына йомгак ясау, әдәби иҗатның төрле жанрлары буенча әдәби премияләр тапшыру, язучыларның иҗат кичәләрен уздыру, аларны дәүләт бүләкләренә тәкъдим итү һ.б. Отчет чорында, моңарчы гамәлдә булган Державин исемендәге премия бөтен Россия күләмендәге премия статусына күтәрелде. Узган ел Язучылар берлеге һәм Актаныш муниципаль район хакимиятенең Гамил Афзал исемендәге премиясе гамәлгә куелды. Әдәби иҗатны стимуллаштыру, иң югары дәүләт бүләге, Г.Тукай исемендәге бүләктән мәхрүм ителүне исәпкә алмаганда, нәтиҗәле файдаланылды һәм берлекнең иҗат потенциалын үстерде дип әйтә алабыз.

Яшәешебезгә үтеп кергән электрон куллану техникасы казанышлары басма китапларга, матбугат басмаларына карата булган мөнәсәбәтләрне дә үзгәртә. Интернет, виртуаль аралашу чаралары инде һәркайсыбызның көндәлек кулланылышына үтеп керде. Отчет чорында республикабызда «Электрон китапханә»гә нигез салына башлады. Без моңа төрлебез төрлечә мөнәсәбәт белдерсәк тә, киләчәк көннәребездә әдәби иҗат процессын электрон китаплардан башка күзаллап булмастыр. Бу юнәлештә хәл итәсе бердәнбер мәсьәлә — авторлык хокукларын саклауның гарантияләнүе һәм һәр язучының электрон китаплар чыгаруга шәхси теләге булу-булмау исәпкә алынырга тиешлеге... Электрон китапханә, нигездә, моңарчы традицион ысулда басылган китаплардан төзелә. Бу очракта да авторлык хокукы буларак, язучыга бер тапкыр каләм хакы түләүне хәл итү зарур. Ул традицион китап бастыру тарифларыннан кимрәк тә булырга мөмкин. Бер сүз белән әйткәндә, яңа сайланган идарәгә бу мәсьәләне беренче планга куюны тормыш үзе үк таләп итәчәк.

Язучылар һәрчак халык белән очрашу ихтыяҗын кичерәләр. Аларга трибунлык хас. Соңгы елларда республикабыз радио-телевидениесендә язучылар катнашында күп кенә тапшырулар оештырылды. Язучыларыбызның иҗат, юбилей кичәләренең язмалары даими күрсәтелде. Әмма радио, телевидениедә әдип сүзе, язучы мөнбәре булырдай тапшырулар программасын оештыра алганыбыз юк. Бу максатта берничә еллар элек ТНВ җитәкчелегенә язмача мөрәҗәгать итүебездән соң, «Шигърият», «Шигъри тәлгәшләр» һәм «Мәдәният дөньясында» тапшыру программасы кысаларында «Әдәбият дөньясында» тапшырулары гамәлгә куелды. Безне бигрәк тә «Яңа гасыр» телерадиокомпаниясенең, «Болгар» радиосы һәм «Татар радиосы»ның талымсызлыгы, зәвыксызлыгы борчый. Турыдан-туры эфирда бозык тел белән примитив юморга корылган уеннар, табышмаклар, бернинди әдәби кануннарга сыешмаган сүзләрдән төзелгән җырлар белән эфирны пычрату һаман дәвам итә. Радиода әдәби тапшыруларга урын бирү өчен эфир вакытын табып булыр иде югыйсә.

Язучылар берлегенең яңартылган бинасында «Яшел камин»нар, «Шигъри мизгел»ләр, «Әдәби кич утыру»лар, «Түгәрәк өстәл»ләр һәм башка исемдәге яңа цикллар ачып, телевидение, радио аша халкыбызга милли әдәбиятыбыз, ана телебез, халык иҗаты җәүһәрләрен, нәфис сүз сәнгате үрнәкләрен җиткерә алыр идек. Бу — язучыларга яңа эш урыны да булыр иде.

Узган корылтайда мәктәпләр өчен яңа әдәбият дәреслекләре әзерләү, хрестоматияләрне яңарту тәкъдимнәре булган иде. Бу максатта хөкүмәтебезнең дә аерым карары булып, шөкер, Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан бу эш башланып китте. Язучылар берлегенең тәнкыйть, проза, поэзия һәм балалар әдәбияты остаханәләре яңа дәреслекләргә язучыларыбызның әсәрләрен кертү буенча тәкъдимнәрен әзерләде. Безнең язучыларыбыз, галимнәребез дәреслекләр төзү буенча эшче группаларга тартылды. Уртак эшләребез нәтиҗәсен якын арада күрербез дигән ышанычта торабыз.

Хөрмәтле каләмдәшләр! Ике корылтай арасында Язучылар берлеге идарәсе тарафыннан әдәби багланышларны җәелдерү буенча да күп кенә чаралар күрелде. Элеккеге СССР Язучылар берлегенең дәвамчысы буларак оешкан Халыкара язучылар оешмалары берләшмәсе, Россия Әдәбият фонды, Мәскәү язучылар оешмасы, «Дружба народов», «Наш современник» журналлары, «Литературная газета» әдәби басмалары, Башкортостан, Удмуртия, Чувашия, Якутия, Пермь өлкәсе, Ульян өлкәсе язучылар берлекләре, Төркиянең Евразия язучылар берлеге һәм «Кардәш әдәбиятлар» журналлары белән иҗади элемтәләр урнаштырып, алар белән бердәм чаралар үткәрелде. Язучыларыбызның тәрҗемә әсәрләрен санап үткән газета-журналларда бастырып чыгару оештырылды. Шулай ук Бөтендөнья татар Конгрессы Башкарма Комитеты белән берлектә Россия төбәкләрендә яшәүче милләттәшләребез өчен әдәби-мәдәни чаралар оештыруда язучыларыбызның катнашуына ирештек. Төбәкләрдә яшәүче милләттәшләребезгә йөзләрчә данәдә китапларыбызны туплап бүләк иттек. Язучылар берлеге идарәсе 2010 елда Рәсәй күләмендә үткәрелгән халык санын алу уңаеннан Татарстан язучыларының бөтен татар халкына мөрәҗәгатен кабул итеп, аны милли-мөхтәриятләр һәм 46 төбәккә 64 язучы-шагыйрьләребезне иҗади командировкага җибәрү аша халыкка юлладык. Отчет чорында бу чараларны үткәрүдә Мәскәү, Ижау, Ульяновск, Чиләбе шәһәрләрендә яшәп иҗат итүче язучыларыбызның да иҗтимагый активлыкларын билгеләп үтәр идем.

Әдәби багланышлар, алдагы чорда да Язучылар берлегенең төп эш юнәлешләренең берсе булачак. Бу мәсьәләдә безгә, телибезме-теләмибезме, Россия Язучылар берлеге белән хезмәттәшлек итү юлларын табасы булыр. Ике корылтай арасында, Россия Язучылар берлегеннән аларның чираттагы съездына чакыру килгәч, дөресрәге делегатлар сайлап җибәрүләрен сорап мөрәҗәгать иткәч, без бу мәсьәләне өч тапкыр идарә утырышында тикшердек. Россия Язучылар берлеге съездында Туфан ага белән мин фәкыйрегез кунак буларак катнашып чыгыш та ясадык. Без үз позициябезне — әгәр киләчәктә илдә бердәм иҗат берлеге төзелсә, Татарстан Язучылар берлеге аны оештыручы буларак, аңа керәчәк дигән фикеребезне җиткердек. Бүгенге көндә Татарстан Язучылар берлеге — Россия Язучылар берлеге составында булмаган бердәнбер оешма. Әмма бу — безнең өстенлегебез, табышыбыз димәс идем. Россия Язучылар оешмасы вертикаль структурада оешкан булса да, ниндидер катгый вертикаль идарә урнаштырмый. Шул ук вакытта үз оешмаларына, бүлекчәләренә Россия хөкүмәте билгеләгән төрле грантлар, фондлар аша матди ярдәм күрсәтүдә ул шактый эшләр башкара. Без, Россиягә налог түләүчеләр буларак, ул грантларга хокукыбыз булуга карамастан, алардан әлегә үзебезне-үзебез мәхрүм итәбез.

Язучылар һәм җәмгыять, шул исәптән хакимият арасындагы мөнәсәбәтләрнең иң мөһиме — язучының социаль статусы, аның гражданлык һәм авторлык хокукларының сакланышы. Ни кызганыч, Рәсәй күләмендә әлегәчә бу мөнәсәбәтләр иҗат кешеләрен канәгатьләндерми. Иҗат берлекләре — җәмәгать оешмасы статусында, ул үз эшен шуңа нисбәтле законга нигезләп оештыра. Шуңа күрәме, бүген язучы хезмәтенә үзешчән хезмәт, хобби дип карау күзәтелә. Хоббины дәүләт тарафыннан үстермәскә дә мөмкин бит. Ә бит иҗади хезмәт нәтиҗәсе — китап — ул шул ук дару, шул ук азык, шул ук дәреслек, шул ук фән, шул ук сәнгать. Алар барысы да үзешчән иҗат белән түгел, ә эш сәгатьләре чикләнмәгән хезмәт нәтиҗәсе. Язучының хезмәт хакы — аның хезмәтенә тәңгәл булырга тиеш. Безнең хезмәт хакы — кулланучылар кулында. Радио-телевидениедә, интернетта язучыларның публицистик чыгышларына, лекцияләренә түләүләр тарифы кертелсә, язучы үзе дәүләткә тагы да күбрәк налог түләр иде. Республикабыз хөкүмәтеннән һәм Дәүләт Советыннан бу максатта Россиянең закон кабул итү органнарына тәкъдимнәр белән мөрәҗәгать итүләрен сорыйбыз. Без үз тәкъдимнәребезне 2006 елда ук әзерләп биргән идек, киләчәктә дә тәкъдимнәребезне бирә алабыз.

Ни кызганыч, безнең күз алдыбызда ил күләмендәге бердәм әдәби процесс, бердәм мохит таралып, югалып бетеп бара. Әлбәттә, ил җитәкчелегенең мәдәнияткә булган мөнәсәбәте үзгәрмичә, ил буенча «Мәдәният турында», «Иҗат оешмалары турында» өр-яңа законнар кабул ителмичә, бердәм Язучылар берлеге төзү озак вакытлар билгесезлектә калачак. Аерым була торып, без ул законнарны эшләү, үз тәкъдимнәребезне әйтү хокукыннан да мәхрүм әлегә. Моннан егерме еллар элек үзара ниндидер килешү булган икән, ул кайсыдыр як тарафыннан үтәлми икән, аның егәре-көче шулай гына булган дигән сүз. Димәк, килешүнең, хезмәттәшлекнең яңа юлларын эзләү кирәк. Бу мәскәүләрдән бигрәк, безнең өчен аеруча кирәк дип уйлыйм һәм бу хакта да фикерләшү кирәктер бүгенге корылтайда.

Отчет чорында вафат булган каләмдәшләребезнең исемнәрен мәңгеләштерү, аларның иҗади мирасларын саклау, кабер ташларын урнаштыру буенча да шактый эшләр башкарылды. Бөек Тукаебызның Яңа Бистә татар зиратындагы ташы-һәйкәле өр-яңадан корылды. Ул чын мәгънәсендә тарихи һәйкәл, һәйкәлләрнең һәйкәле. Президентыбызның матди ярдәме белән Мөдәррис Әгъләмов, Рафаэль Мостафин, Шәүкәт Галиев, Рөстәм Кутуй, Роберт Әхмәтҗанов, Фәнис Яруллин, Равил Бохараевларның кабер ташларын, һәйкәлләрен куюны быелның җәендә тулысынча хәл итәчәкбез.

Безнең алда чорыбызның күренекле шәхесе, олуг язучыбыз Туфан ага Миңнуллинның исемен мәңгеләштерү бурычы тора. Ул, әлбәттә, Татарстан Хөкүмәтенең карары белән тормышка ашырылыр дип уйлыйбыз. Вафат булган язучыларыбызның әдәби мирасын — архивларын Татарстан Республикасы Дәүләт архивына тапшыру, аларның сакланышына һәм киләчәктә чын-чынлап әдәби мирас булып файдаланачагына гарантия бирәчәк.

Әлбәттә, ике корылтай арасында эшләнеп бетмәгән эшләребез дә күп булды. Ел ярым үз бинабыздан читтә, уңайсыз шартларда эшләвебез дә, ике ел авыр кризис булуы да комачаулагандыр. Әмма бу җитешсезлекләрдә мин беркемне дә гаепләргә җыенмыйм. Үзебез дә булсын дип йөрдек. Һәр идарә әгъзасына бергә куйган хезмәтләребез өчен рәхмәт сүзләрен җиткерәсем килә. Дүрт ел дәвамында идарә әгъзасы булмаган бик күп каләмдәшләребезнең, галимнәребезнең Язучылар берлеге үткәргән чараларда рыясыз ярдәмнәрен күрдек — аларның барчасына да зур рәхмәт.

Отчет чорында Мәдәният министрлыгы, «Татмедиа» агентлыгы, «Татнефть» җәмгыятенең «Рухият» фонды, Татарстан китап нәшрияты, «Мәгариф» нәшрияты, «Идел-Пресс» коллективы, ТР Фәннәр Академиясе, Г.Ибраһимов ис. ТӘСИ коллективы, Республикабызның Милли китапханәсе, театрлар һәм музейлар белән тыгыз элемтәдә булып, ярдәмләшеп эшләдек.

Мин Язучылар берлеге рәисе буларак, Хөкүмәтебез, Дәүләт Советы җитәкчелегеннән, бигрәк тә Президентыбыз Р.Н.Миңнехановтан үземнең мөрәҗәгатьләремә һәрчак уңай җавап алдым. Аларның ярдәмен тойдым, зур рәхмәт аларга.

Хөрмәтле каләмдәшләр! Язучылар берлеге идарәсе бөтен эшчәнлеген Устав һәм алдагы корылтайда билгеләнгән юнәлешләр нигезендә алып барды. Идарә еллык эш планы регламентында эшләде. Һәр ай саен идарә утырышлары үткәрү тәртибе тайпылышсыз сакланды. Докладта бәян ителгәнчә, отчет чорында иң олы игътибар әдәби иҗат процессын оештыру, яшь иҗатчыларны барлау, язучыларыбызга социаль-көнкүреш мәсьәләләрендә ярдәм итү, әдәбиятыбызны пропагандалау, әдәби багланышларны оештыруга багышланды. Берлегебезнең Чаллы, Әлмәт бүлекчәләрендә дә эшне бергәләп оештырдык. Аларның һәркайсының үзләренә тапшырылган вазифаны үтәүгә җаваплы каравын билгеләп үтәр идем.

Хөрмәтле каләмдәшләр! Ил күләмендәге вәзгыять, дөньядагы глобальләшү күренеше һәр милләт алдына үз-үзен саклап калу иммунитетын югалтмау бурычын куя. Күпмилләтле дәүләт кысаларында яшәргә дучар булган халыклар өчен андый чыдамлылык икеләтә таләп ителә. Бүген милләтебез алдында милли мәктәбебезне, ана телебезне, милли мәдәниятебезне саклап калу, халкыбызның рухи төшенкелеккә бирелүенә киртә булырдай гамәлләр кылу сорала. Гомумән, һәр халыкның рухи үсешен билгеләп, гасырлардан гасырларга өзлексез дәвам итә торган мәдәни үсеш программасы булырга тиеш. Ул программаны эшләүдә иҗат интеллигенциясе үзенең өлешен кертергә бурычлы. Беренче чиратта, талантлы, кыю һәм җитди фикерле, әхлакый кыйммәтләргә ия әдәби әсәрләр язып! Халкыбызның рухын күтәрә торган гимн, җырлар, шигырьләр язып... Тарихыбызны әдәби иҗатыбыз аша халкыбызга аңлатып, милли геройларыбызны байрак итеп күтәреп, халкыбызның күркәм йолаларын, традицияләрен саклап, үзара һәм барлык халыклар белән дустанә, гадел яшәп, аек, сау-сәламәт һәм иманлы булып.