100 баллың булмаса – 100 мең сумың булсын

Бу атнада вузларда документлар кабул итү башланды. Дөрес, университет, академия һәм институтларның кабул итү комиссияләрендә әлегә кеше юк, чөнки быел мәктәп тәмамлаучылар БДИ сертификатларын әле алмаган. Татарстанда әлеге документларны 26 июнь көнне тапшыру ниятләнә.

Кабул итү комиссиясе алдыннан РФ Мәгариф һәм фән министрлыгының мескен абитуриентларның тормышын катлауландыручы нинди дә булса яңалык уйлап табуына бер ел да үтеп өлгермәде әле. Бу юлы “сюрприз” түләүле белемнең бәясен шактый арттыруга бәйле (янәсе, аны дәүләт стандартларына туры китерү өчен): гуманитарийларга бер ел укыган өчен ким дигәндә 60 мең, ә “технарь”ларга 112 мең сум түләргә туры киләчәк. Мәскәүдән аермалы буларак, башка төбәк вузларында андый бәяләр беркайчан да булмаган, бигрәк тә инженер белгечлекләрендә.

“Нефть” “икътисад”тан кыйммәтрәк

Казанның техник университетлары – Туполев исемендәге КИТТУ һәм –КИТТУ-КХТИ бик озак вакыт яңа бәяләрне игълан итәргә базмый торды. Элеккеге КХТИ үз сайтында әлеге бәяләрне 1 июнь көнне урнаштырды (тиешле вакыттан соңрак), ә элеккеге КАИ моны әле һаман да эшләмәгән.

КИТТУ-КХТИ прейскуранты нигезендә, хәзер инженер белгечлеген йә ярлы, әмма акыллы абитуриентлар (аларны бюджет нигезендә кабул итәләр), йә хәллеләре генә үзләштерә ала. Хәзер барлык техник белгечлекләр дә 112 мең сум тора, ә узган ел әлеге вузның иң кыйммәтле һәм дәрәҗәле “нефть һәм нефть химиясе” факультетында бер ел укыган өчен 55 мең сум түләргә туры килгән. “Нефть” белән чагыштырганда дәрәҗәле гуманитар белгечлекләр – “икътисад”, “менеджмент”, “дәүләт һәм муниципаль идарә” алай ук кыйммәтләнмәгән: узган елгы 55 мең урынына 60,2 мең. БДИ буенча аз балл туплаучылар арзанрак уку йортына керер, ә аннары дәүләт эшлеклеләре биек трибуналардан илгә бик тә кирәкле инженер белгечлекләрен берәү дә сайламый дип лаф орыр, күрәсең.

Без күп кенә юнәлешләрдә абитуриентларны бюджеттан тыш кабул итүне шактый югалтырбыз дип борчылабыз, - ди КИТТУ-КХТИның кабул итү комиссиясе җаваплы сәркатибе Марат Вәлиев. – Әмма без аларның кайберләренең популярлыгы үз ролен уйнар һәм хәтта 112 мең сумга да анда укырга керергә теләүчеләр табылыр дип өметләнәбез. Абитуриентлар артык кыйммәтләнгән белгечлекләрнең Татарстанда актив үсеш кичерүче сәнәгать белгечләре әзерләүгә йөз тотуын истән чыгармаска тиеш.  Ягъни, бу һөнәрләр – перспективалы: яшь белгеч шунда ук лаеклы хезмәт хакы түләнә торган эш табачак һәм тиздән белем алуга киткән чыгымнарны аклаячак.

Бюджеттан тыш бүлекләрдәге үзгәрешләрне истә тотып, вузлар быел ата-аналарның үз балаларын теләсә нинди мөмкинлекләр табып бюджет бүлекләренә кертергә тырышуына әзер. 2012 елгы кабул итү кампаниясе барышында конкурстан тыш укырга керүне тәэмин итүче инвалидлык белешмәсенә ия абитуриентларның күп булачагына шик тумый. Вузларның җаваплы сәркатипләре әлеге белешмәләрнең яртысы ялган булуын, андый абитуриентларның барлык бюджет урыннарын да диярлек биләвен ел саен сөйли һәм “инвалидларның” ата-аналары – табиблар, Пенсия яки Социаль иминият фонды хезмәткәрләре дип билгеләп үтә. Ә мәгънәсе?..

Яхшы әйбер арзан тормый

Дәүләтнекеләрдән аермалы буларак, уку бәясен үзләре билгеләүче коммерция вузлары хәзер бәя аермасын үз файдасына кулланып, абитуриентларны үзләренә җәлеп итәргә өметләнә. Әйтик, идарә, икътисад һәм хокук институты үзләренең юридик факультетында уку бәясе нибары 44 мең сум дип хәбәр итә, ә июль азагына кадәр түләп калырга өлгерсәң, 10 процентлы ташлама да ышандыралар. Шул ук вакытта КФУның юридик факультетында яңа прейскурант буенча уку 95 мең сумга төшәчәк. Моңа бәйле рәвештә КФУның юридик факультеты дипломын азрак чыгым тотып алу буенча “соры” схемалар да пәйда булган: иң элек коммерция вузына керәсең, анда күпмедер вакыт “арзанга” укыйсың, аннары университетка керәсең. Казанда хәтта моңа ярдәм күрсәтергә әзер фирмалар да бар: аларның “дәрәҗәле вузга курсны югалтмыйча күчерәбез” дигән игъланнары бөтен шәһәр буйлап ябыштырылган.

Мин андый эшкуарларның пәйда булуына гаҗәпләнмим: һәркем үз табышын эзли, - дип шәрехләп үтте КФУның җаваплы сәркатибе Сергей Ионенко. – Мин андый кешеләрнең нәрсә тәкъдим итүен белмим, әмма асылда алардан башка да күчәргә була, бары академик аерманы гына тапшырырга кирәк. Тик студент КФУда ике ел укыган очракта гына – әлеге вакыт аралыгында аның белем дәрәҗәсен университетныкына җиткерергә була.

Яңартылган прейскурант буенча, КФУдагы барлык юнәлешләр дә хәзер 60,2 меңнән 80 мең  сумга кадәр тора. Чаллы һәм Алабугадагы филиалларда да бәяләр Мәгариф һәм фән министрлыгы нормативына туры китерелгән. Ионенко сүзләренчә, анда 60,2 мең сум күләмендәге “минималь бәя” белән чикләнергә булганнар, чөнки Чулман аръягында кешеләрнең түләү мөмкинлеге түбәнрәк. КФУда иң кыйммәтлеләре техник белгечлекләр булган – “нанотехнологияләр һәм микросистемалы техника”, “мәгълүмати куркынычсызлык”, “мәгълүмати системалар һәм технологияләр”. Анда бер ел укыган өчен 112 мең сум акча чыгарып салырга туры киләчәк.

Әйтергә кирәк, Татарстан башкаласында югары белем алу бәяләре күрше төбәкләр белән чагыштырганда югарырак. Казан дәүләт медицина университеты белән Ижау дәүләт медицина академиясендәге бәяләрне чагыштырып, бездәге хакларның 30-40 меңгә артыграк булуын аңладык. Әйтик, КДМУның педиатрия факультетында бер ел уку - 104 мең, ә ИДМАда 74 мең сум тора. Стоматологиядә 132 һәм 93 мең сум түләргә кирәк. Без КДМУда моның ни белән бәйле булуы хакында кызыксындык.

- Яхшы әйбер арзан тора алмый бит, әйеме? – дип сорауга сорау белән җавап бирде вузның үсеш программалары буенча проректоры Ләйсән Мөхәррәмова. – Әйе, бездә бәяләр Мәскәүнеке кебек, әмма бу яхшы күрсәткеч. Дәрәҗәсе буенча безнең медицина вузы Россиядә 2-3 нче урында, безне Ижау академиясе белән чагыштырырга кирәкми. Гомумән, уку бәясе күп факторларга бәйле, аларның берсе штаттагы профессорлар саны, аларга югары хезмәт хакы түләргә кирәк. Моннан тыш, Казанда халык Ижау белән чагыштырганда баерак. Бәяләр дә нәкъ шуңа бәйле...