Матбугат.ру коймасы

Ну ты сморозила!..

Вакытында фикеремне житкереп булмады, кызганычка каршы.Туфан Миннуллиннын Р.Нуриев хэм башка боек татарлар турындагы бик каршылыклы эчтэлекле язмасы турында суз йортэм. Ярый, сон булса да, ун булсын.
Суз башлаганчы терминнарнын нэрсэ анлатуын ачыклап узарга кирэктер. Татарлык нэрсэ ул!? Аны кемнэр ничек анлый? Шэхес, дэулэт, жэмгыят – алар нинди монэсэбэттэ яшилэр?
Беренчесен ачыкларга тырышыйк.Перестройка башланып милли хислэр уяна башланган чорда рус телле жегет /хэзерге заман сузе/ миллэт турында суз чыккач: «Татарча сойлэшэ белмэгэч,татар булмыйсынмыни?»- дигэн иде. Башымнын яшь чагы: «Татарча белмэгэч, нинди татар инде ул?..» - дип кырт кискэн идем. Егет акыллы иде, минем белэн риза тугеллеген генэ белдерде дэ, артык бэхэслэшеп тормады.
Э мин кичен уйланып яттым. Яхудлэр турында куп сойлэшэбез, кем мактый, кем хурлый…Э алар бит кайсы илдэ яшэсэ, шул телдэ сойлэшэлэр. Шулай булса да бик оеша белэ торган халык. Бугенге конгэ килсэк. Казахстандагы танышым: «Яши торган шэхэремдэ милли-мэдэни узэк оештырдым,» - дигэн иде. Мин: «Кара эле, монда да куп итеп, хэтта конгресслар булып жыелышып сойлэшэлэр, мэгънэсен хич анлаганым юк, нэрсэ ул милли мэдэни узэк, татарча тусовкамы сон ул?» - дип сорау биргэн идем. «Нинди татарча, монда берсе дэ татарча да, э казахлар казахча, алманнар алманча белмилэр, барысы русча аралаша. Без очрашабыз, татарчага ойрэнергэ тырышабыз, спектакль-концертлар куябыз, милли ризыклар пешерэбез,» - дип жавап бирде танышым. Мин шуннан сон бу аралашунын эмоциональ /хэзер менталь дэ дилэр/характерда булуын анладым. Шулай итеп, татарлык нэрсэ булып чыга инде?! Тел белуме? Яисэ балалыктан сенгэн ниндидер традициялэр якынлыгымы? Мина калса бугенге кондэ – сонгысы. Тел югалунын сэбэбе – дэулэт югалу, э дэулэт югалуныкы нэрсэдэ? Кин хэм катлаулы сорау? Дэулэт торгызырга омтылулар элегэ унышсызлыкларга очрап килэ, бу ни очен алай?! Туфан Миннуллиннын язмасын укыгач, чукынчык Нуриев белэн татарга ойлэнмэгэн Сэгъдиев хэм Сафин гаепле килеп чыга кебек. Менэ монда шэхес хэм дэулэт турында сойлэшергэ кирэктер.
Цитата: « Европага «Летающий татарин»нар аның данын оста файдаланып үз мәнфәгатьләрен кайгыртканда гына кирәк. Ул киткәч – аның кирәге калмый. Малын, данын бүлештеләр дә, вәссәләм» .Минем очен , гомумэн, анлашылып житми торган фраза. Европага Нуриев даны кирэк??? Европага сыйфатлы продукция кирэк, конкрет бу очракта гениаль бию кирэк, хэм ул аны сатып ала! Бэлки киресенчэдер, дэулэт булып оешырга азапланучыларга Нуриев даны кирэктер.. Нуриев таланты, куйган хезмэте белэн узенэ кирэк кадэрле малын да , данын тапкан, Талатлар устеру – ул дэулэт эше, эгэр ул аны кирэк санаса, элбэттэ. Нуриев - рус дэулэте устергэн биюче. Татар дэулэте аны устермэгэн, татар дэулэтендэ анын бернинди мохтажлыгы юк иде. Алда эйтеп утелгэн эмоциональ аралашудан бутэн. Сэгъдиевлар тарихын 100% белмим, эмма ниндидер дэрэжэдэ элеккеге обкомга якын булганнарын ишетеп белэм, лэкин ни булса да, татар дэулэте ана фэнни яктан ачылырга момкинлек бирде, дип эйту дорес булмас иде. Ул да рус дэулэте фэн эшлеклесе иде, руслар да аны тотып тора алмады. Америкага кирэге кубрэк булган курэсен, хатыны просто американка тугел ич, ин югары даирэлэрдэн.
«Боек шэхеслэр уз дэулэтлэренэ нэрсэдер тиеш!» - дию, минем уйлавымча суз нэкъ шул турыда бара, бугенге кон очен анлашылып житми торган эйбер. Э ни очен?!
Эйе, тоталитар режимда генийларны артык акыллы булганга башта зек итэлэр, кирэге чыккач, шарашкалар оештырып гениаль сугыш чараларын уйлап таптыралар. Бу момкин. Эз-мэз демократия булган илдэ, шэхеслэр ирекле. Боек шэхеслэрнен мона хакы гына /право/ тугел, э момкинлеге дэ бар. Андыйларны дэулэт кирэк санаса устерэ, устергэч, саклый да ала.Кирэк санаса.
Бугенге конгэ, монда калган боеклэр язмышы турында. Мин Роберт Миннуллинга 10 еллап элек туры эфирда : «Бугенге доньяда бердэнбер баритон Р.Ибрагимовны нигэ поддерживать итуче юк?» - дигэч, ул: «Ул Мэскэудэ бит хэзер, миллэткэ хезмэт иткэннэргэ без булышабыз?» - дип жавап биргэн иде. Миллэт ул «Карурман» жырын гына жырлаумы, анда да эле мина «Элмэле» кое ошыйрак тошэ.
Инде менэ ин сонгы мисал, талантлы Мэскэу ВМКсында укучы Кукмара жегете татар дэулэтенэ кирэкме икэн? Анын таланты да, коче дэ житэр укып чыгарга, бэлки килэчэктэ боек информатик та булыр. Аннан сон гына ана Мэскэу яхудэсенэ ойлэнгэч: «Ах син , манкорт, татарлыгынны оныттынмы?» - диярлэрме?

Алла, каты язасыз ....

Алтынай, Чаллыда яшим

Нух. Телэче районыннан... э син?

Алтынай, син кайсы яктан сон?

Нух, каян белим мин анын нэрсэ анлатканыны... Шул яктан булганнардан сора..

Базарлы Матак турында жыр бармы?
типа "Базарлы Матагым минем, кайтам эле Базарлы Матагыма"...

Алтынай, "Матак" исеме ни анлата ул?

Нух. Эйе, Элки районынын "баш каласы" Базарлы матак. Бары тик ул якта да ялганламыйлар, э янгаллыйлар..

Алтынай, Элки ул Базарлы Матакмы эле?)

Нух, син алай болай Элки тирэлэреннэн тугелме?

Утэмеш, нишлэден ул кадэр башын авыртырлык?

Сәлам, халык!!! Мин әйтәм, никадәр авыр көн булды ул бүген, ә? Баш авырта, чәй эчеп алырга кирәк ахырысы.

Нух, ничек инде син безнен икенче икмэгебез булган бэрэнгене яратмыйсын...Ураза тот....