Аерылганнар – аюга, ә таркалганнар – кемгә?

Татарстанның агросәнәгать хезмәтчәннәре профсоюзы җитәкчесе Фәридә Гарифуллина әйтүенчә, 2013 елда авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек тармагында эшләүче­ләрнең хезмәт хакы тулаем алганда 13 процентка артса да, республика буенча уртача эш хакыннан ике тапкыр ким булып кала. Кызганычка, соңгы вакытларда анысын да вакытында бирә алмаучылар­ның саны арта. Хезмәт хакы буенча бурыч ел ахырына 13 миллион 104 мең сум тәшкил итә.

Хезмәт куркынычсызлыгына тиешле игътибар булмау нәтиҗәсендә быел да эш урынында йөзләгән кеше тән җәрәхәте алган, 13 кешенең гомере өзелгән. Авыл хуҗалы­гының иң төшемле тармагы – терлекчелектә эшләүчеләрнең айлык хезмәт хакы күп вакыт 7-8 меңнән артмавы белән дә килешеп булмый, – ди Фәридә Галимҗан кызы.

Кемне сайлаудан тора

Чыннан да, зур өмет-хы­яллар белән хуҗалыкка эшкә кайткан югары белемле бел­геч өчен иртә таңнан кичке караңгыга кадәр сузылган, кем әйтмешли, алсыз-ялсыз хезмә­тенә Бөгелмә районы “Возрождение” хуҗалыгындагы кебек аена 8-9 мең сум хезмәт хакы бик аз шул инде. Нурлат районы Ахунов исемендәге, Буа районы “Алан” һәм республи­ка­ның баш­ка кайбер хуҗалык­ла­рын­да баш белгечләрнең дә айлык хезмәт хакы шуннан арт­мый. Алай гына да түгел, респуб­ликаның кайбер хуҗа­лык­ла­рында эшләүчеләрнең айлык эш хакы хезмәткә түләүнең минималь күләмен­нән дә ким­рәк килеп чыга.

Ә бит хезмәт коллективы сайлап куйган тәҗрибәле, үз сүзен өздереп әйтә алган проф­союз рәисе, профком әгъза­лары киләчәкне кайгырта бел­гән хуҗалык җитәкче­лә­ренең ярдәмчеләре була ала. Шул ук хезмәт куркынычсызлыгы, эш­ләү­челәрнең тормыш-көнкү­решен кайгырту һәм баш­ка бик күп мәсьәләләр бүген кайбер хезмәт коллективларында инде онытылып та бара. Әйтик, хуҗалыкларда хез­мәт хакын вакытында түләмәү кайберәү­ләр, бигрәк тә инвестор канаты астында эшләүче агрофирмалар өчен гадәти хәлгә әйләнеп бара. Пенсия фондына иң зур әҗәт тә аларда. “Вамин-Мәр­җани”, “Вамин-Теләче” агрофирмалары, Түбән Камада “Хими­кам-агро”, Кукмарада “Әсәнбаш”, Яңа Чишмәдә “Татарстан”, Алексеевскида “Ясная Поляна” хуҗалыкларының һәркайсы пенсия фондына 8-22 миллион сум бурычлы икән, монда эшләүчеләрнең киләчәге турында кем кайгыртыр?

Ике якка да файдалы

Үзгәртеп кору заманнары килеп, колхоз-совхозлар белән бергә республиканың байтак хуҗалыкларында һөнәр бер­лек­ләре башлангыч оешмалары да тарихта гына калды. Эш бирүче белән хезмәт иясе арасында ниндидер аңлашылмау­чанлык килеп чыкканда, га­дәттә закон буларак кабул ителгән “Күмәк килешү” яр­дәмгә килә. Шуңа да профсоюз оешмасы сакланып калган ху­җа­лыкларда хезмәт кешесе турында кайгырту бермә-бер күб­рәк. Фәридә Галимҗан кызы әйтүенчә, мондый күмәк килешүләр иң элек башлангыч профсоюз оешмаларында тө­зелә. Анда хезмәткә түләү, эш шартларын яхшырту, хезмәт куркынычсызлыгы, эшләүче­нең сәламәтлеген кайгырту – кыскасы, тормышта кирәк булган мөһим мәсьәләләр карала. Документ ике як тарафыннан да раслангач, закон төсе ала.

Балтач районы “Якты юл” хуҗалыгы профсоюз оешмасы рәисе Лилия Габдрахманова әйтүенчә, хуҗалык җитәкчесе белән хезмәт коллективы арасында төзелгән “Күмәк ки­лешү” һәр ике якка да файдалы. Саба районы “Юлбат” хуҗалыгы проф­союз оешмасыннан Гөл­си­нә Кәримова, Зәй шикәр заводы профсоюзы җитәкчесе Рөстәм Хуҗин, Актаныштан Мөдәррис Ханов та ике яклы килешүгә таянып эшләүне хуплый.

Килешү кемгә кирәк?

Башлангыч оешмалардан алынган тәкъдим-фикерләр нигезендә агросәнәгать тармагы буенча һөнәр берлеге, Татарстан авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы, рес­публика Крестьян-фер­мер ху­җалыклары ассоциациясе, инвестор хуҗалыклары – кыскасы, барлык авыл хуҗалыгы хезмәтчәннәре һәм эш бирү­челәрнең мәнфәгатен чагылдырган “Күмәк килешү” тө­зелә. Аның үтәлеше исә һәр як тарафыннан даими кон­трольдә тотылса да, Фәридә Гарифуллина әйтүенчә, хәл итәсе проблемалар шактый икән шул әле. Тармак профсоюзы җитәкчесен иң беренче чиратта республика хуҗа­лыкларында хезмәтне саклау мәсьәләсе борчый. Кайбер хуҗалыклар көндәлек мә­шә­катьләргә баштанаяк чумып, кайсы табыш артыннан куып, хезмәт куркынычсызлыгы турында онытып җибәрә.

Моның нәтиҗәсе дә күз алдында: республика хуҗа­лык­ларында әледән-әле эш урынында төрле тән җәрә­хәтләре алу, фаҗигаләр кабатланып тора. Мондый хәлдән чыгуның иң нәтиҗәле юлы – башлангыч оешмаларда хез­мәт куркыныч­сызлыгы буенча җаваплы ке­шеләр сайлап кую, ди респуб­лика һөнәр берлеге рәисе Фәридә Гарифуллина.