поиск новостей
  • 19.03 "Ләйлә вә Мәҗнүн" Кариев театры, 18:30
  • 19.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30
  • 20.03 "Ут чәчәге" Кариев театры, 13:00
  • 20.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт" Тинчурин театры, 18:30
  • 21.03 "Анна Ахматова:Вакыт кайтавазы" Кариев театры, 13:00
  • 21.03 "Эх, алмагачлары!" Тинчурин театры, 18:30
  • 22.03 "Корт" Кариев театры, 18:30
  • 22.03 "Ай, былбылым!" Тинчурин театры, 18:30
  • 23.03 "Йосыф" Кариев театры, 18:00
  • 23.03 "Бәхетле көнем" Кариев театры, 13:00
  • 23.03 "Яратам! Бетте-китте!" Тинчурин театры, 17:00
  • 24.03 "Әлифба:Хәрефләр дөньясында" Кариев театры, 13:00
  • 24.03 "Мәдинә" Тинчурин театры, 17:00
  • 26.03 "Мио, минем Мио!" Кариев театры, 18:30
  • 26.03 "Җилкәнсезләр" Тинчурин театры 12:00 һәм 18:30
  • 27.03 "Гөлчәчәк" Кариев театры, 19:00
  • 27.03 "Идегәй" Тинчурин театры, 18:30
  • 28.03 "Ак чәчәкләр кебек..." Кариев театры,18:30
  • 28.03 "Җан Баевич" Тинчурин театры, 18:30
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
Бүген кемнәр туган
  • 19 Март
  • Татьяна Водопьянова - дәүләт эшлеклесе
  • Камил Гайнуллин - актер
  • Ренат Вәлиуллин - дәүләт эшлеклесе
  • Илшат Вәлиулла - язучы
  • Гөлнур Корбанова - шагыйрә
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
  • Ассаляму алейкум! Казанда, центрга якынрак булган гостинка яисэ булмэ снимать итергэ телим. Риелторсыз. 89872312932 (ватсап)
  • Кому требуется шпаклевка, обои, по городу Казани также Арск обращаться по тел +7 (917) 266-37-64.
  • Яр Чаллыда 2-бүлмәле фатир сатыла:Яңа шәһәр, 30 комплекс. Мәйданы 52 кв.м. Планировкасы әйбәт - распашонка. Җылы, яхшы хәлдә. Хуҗасы сата. Телефон:8-9631571216
  • Хәерле көн! "Салават Купере 2" торак комплексында бөтен унайлыклары булган 2 бүлмәле квартира арендага бирелә. 3 этажда. Өр-яңа ремонт, мебель. "Бәхетле" артында урнашкан. Тәртипле татар гаиләсе эзлибез. Йорт хайваннарсыз. Төп шарт: тәртип, чисталык, вакытында түләү. Риелторларсыз. Элемтәләр өчен телефон: 89534975861
  • Студентлар өчен өстәмә эш. 8-917-880-94-77
Архив
 
18.09.2013 Авыл

“Суймыйбыз балаларыңны, тыныч яшә, Мәүлия!”

Фәһим абый Салаватуллинның язмаларын бик яратып укыйм мин. Хәерхаклы, көнчелексез, якты кеше ул. Кеше язмасыннан гаеп эзләп, хөсетләнеп, вакланып-түбәнсенеп язмый, тирән, мәгънәле мәкаләләрен “шапылдатып” кына тора. Аның 18 июль санында чыккан “Кошлар сайрамый инде” дигән язмасын укыгач, шактый вакыт уйланып йөрдем.

Бер генә ялгышлык бар, “кызыл түш” дип кышкы кошны атыйлар, алар беркайчан да җылы якка китмиләр, Фәһим абый, һәм буынлап сайрамыйлар. Кошлар сайравын, хайваннар чыгарган авазларны аңларга адәмнәр күптән тырыша. Мәсәлән, “Казларның сүзлек составы” дигән китап Франциядә унҗиденче гасырда ук басылып чыккан. 1802 елда яңадан тулыландырылган. Әллә ниләр очрый ул китапта, хәйран калырлык: казлар хәтта азыкның тәмен дә әйтеп бирә алганнар! Нимес натуралисты Ветцель эт, мәче, тавыкларның телләрен өйрәнеп, 1800 елда сүзлек төзегән. Венгр орнитологы Петер Сёке тургай тавышын магнитофонга яздырып алган һәм акрынайтып тыңлап, тургайларның 2000гә якын көй белүләрен ачыклаган. Француз икътисадчысы Дюпон де Немур козгыннарны өйрәнеп, ике елда кулларын, аякларын өшетеп бетергән, ләкин кошлар турында китапны барыбер чыгарган.

Безнең урыс орнитологы Александр Иванов язмаларында песнәкнең егерме төрле сигнал белүен, аккошларның 67 аваз ярдәмендә иркен аралашуларын бәян иткән.

Игътибар иткәнегез бардыр, көз көне суярга ике-өч көн кала, каз-үрдәкләр ниндидер эчке сиземләү белән үзләрен нәрсә көткәнен аңлыйлар. Шуны күреп йөрәк көйсезләнеп бетә. Моннан биш ел элек булган вакыйга хәзер дә төшләремә керә, елап уянам. Без күпләп (биш ана, бер ата кош) индоуткалар асрыйбыз. Шулар арасында үтә матур – ак каурыйлары күбрәк булган ана кош бар. Шуның беренче тапкыр бала чыгарган елы иде. Шул “индоүрдәгем” – Мәүлиям, минем белән тиктомалдан сөйләшеп йөри башлады. Ишегалдына чыксам, гел янымда бөтерелә. Алар бит бакылдап сөйләшмиләр, ә торналар кебек “кур-р”лыйлар. Бибиләре белән шундый матур сөйләшәләр! Мәүлиям ике оя биби үстерде һәм шул ике оя гел бергә йөрде. Көз җитте, беренче партияне суеп чистарттык. Мәүлия канатларын асылындырып, атна-ун көнләп ифрат кайгырып йөрде, боекты, бетереште. Шулай да мине эшкә һаман озатып кала, эштән кайтканда курлап яныма килә. Икенче партияне суяр вакыт җитте. Беркөнне сыерларны савып, баскыч төбендә утыра идем, Мәүлия килеп күзләремә карап курлый башлады. Мин аны болай гына сөйләшә дип торам – гадәттәгечә. Тик бераздан игътибар иттем: тавышы үтә кайгылы, авыр. “Нәрсә булды, Мәүлия, чирлисең мәллә?” – дим. Шып туктады. Кил әле, кил, гөлкәем дип, кулыма алдым. Башка вакытта тыпырчынып кулдан ычкына иде, бу юлы тып-тын утыра, тик йөрәгенең шашып типкәне генә кулга сизелә. Башыннан сыйпап, җиргә куйдым да, ипи алып чыгып сыйлыйм әле дип, ишеккә борылдым. Ә ул шул хәсрәтле тавышы белән тагын курларга тотынды. Йөрәгем кинәт чәнчешеп куйды. Миемне өтеп башымнан: “Ә бит ул балаларын иртәгә суячагыбызны сизенә, тимәвебезне ялварып сорый”, – дигән уй узды. Исләрем китеп Мәүлиягә текәлдем. Күзләрендәге хәсрәтне күреп, авып китә яздым. Өйгә атылып кердем дә, Нурисламның кулына ябышып: “Суйма, суйма, Мәүлиянең балаларын!” – дип кычкырдым. Каушап калган Нурислам: “Чү, җаным, нишлисең син, нинди балалар, нинди Мәүлия?” – дип, кабаланып, корвалол шешәсенә үрелде. Бераз тынычлангач, мәсьәләне аңлап, болай диде:

– Унике үрдәкне кыш чыгарып булмый бит, алардан башка кырык алты бит әле алар! Болай ярамый, ник йөрәгеңне шулкадәр бетерәсең син? Печән чапсам, ромашкаларны чапма дип, кулыма асылынасың, өйгә мәче ташыйсың, мал чала башласак, елап урынга авасың... Син мине дә уйла әле азрак. Әгәр сиңа берәр хәл булса, мин бит бер көн дә яши алмаячакмын, балаларны уйла, алар нишләр? Без бит сиңа карап яшибез, – диде.

– Мин барын да аңлыйм ла, тик Мәүлия нишләр? – дип инәлдем.

Икенче көнне Нурислам белән Ләйсәнгә: “Мин бүген төнгә генә кайтам, үрдәкләрнең эшен бетерегез”, – дип чыгып киттем. Мәүлиянең хәсрәтле курлавы урам чатында да ишетелә иде әле... Колакларымны томалап, әрәмәдәге сукмакка йөгердем. Икенче көнне таң белән сыерлар саварга чыктым. Иң беренче булып яныма килүче Мәүлия күренмәде. Ул шул көннән телсез калды, балалары кунаклап төн уздыра торган җиргә килеп утыра да башын җиргә сала. Миңа хәтта ул җирне исни кебек тоела башлады. Мондый хәлне күреп йөрәгем ярыла язганы бар иде инде. Рәҗәп абыем үлгәндә миңа 14 яшь иде. Аны күмгәч, мин нык чирләп урын өстендә яттым. Бервакыт әкрен генә атлап, яныма әни килде. Беркемне күрәсем килми иде, күзләремне йомдым һәм әни мине йоклый дип уйлады. Әллә нинди сәер, үзәк өзгеч тавыштан күзләремне ачсам, әни Рәҗәп абый йоклый торган карават янына тезләнеп, ниндидер әйбергә йөзе белән капланган да иңрәп ыңгыраша. Әнием йөзенә абыйның күлмәген каплаган да, абый исен иснәп елый икән. Караваттан шуышып төштем, янына килеп башын күтәрдем. Күзләрендә адәм күтәрмәслек хәсрәт иде. Әни минем кебек елак түгел, бик-бик сирәк елый иде, аның елавын гомеремдә өч кенә тапкыр күрдем. Чирләп яткан бу ун көндә абыемны үзем дә кабереннән казып алыр дәрәҗәдә сагынган идем, әни белән кочаклашып озак еладык. Башын җиргә салган Мәүлиягә карап, шул вакыйга кабат яңарган иде.

Хәсрәтле үрдәгем ике ел сөйләшмәде, утырып биби чыгармады. Йомыркалары өстендә башка үрдәкләр утырып биби чыгарды. Быел, ниһаять, тагын 24 биби “тудырды”, тагын курлый. Бибиләрен суяр чак җитә, йөрәгем тагын меңгә телгәләнә.

Беркөнне Нурислам, минем Мәүлияне кочаклап утыруымны күреп: “Быел бибиләрен суймабыз, ия эзлә үзләренә”, – дигәч, сөенечемнән нишләргә белмичә, үрдәгемне үбә-үбә: “Ишеттеңме абыең нәрсә ди, киттем мин, суймыйбыз балаларыңны, бар тыныч яшә”, – дип, чыгып чаптым. Индоутка асрарга теләүчеләр күп икән. Кайберәүләр хәтта ике ана бер ата үрдәк алырга булдылар. Курлый Мәүлиям, тик бөтенләй икенче тавыш белән. Гомердә якын килми иде Нурисламга, ә хәзер куштанланып, гел аның аягы астында бөтерелә. Шуннан әйтеп карагыз, кошлар берни аңламый, сизми, сөйләшә белми дип! Бер генә нәрсә үзәкне өзә, теге елны без Мәүлиянең балаларын кешегә өләшә алмый идекме, нигә шуңа акылыбыз җитмәде?.. Ничәнче мәртәбә очрый инде миңа җаны-тәне белән баласын яклаучы киекләр, кошлар. Нигә барлык кешеләр дә балаларын шулай яклый алмый икән? Ни җаннары белән сабыйларын чүплеккә ташлыйлар икән? Хайван күңелендәге кадәр генә дә шәфкать юкмыни соң бездә?..  


Миләүшә ХӘЙРУЛЛИНА
Татарстан яшьләре
№ |
Татарстан яшьләре печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»