МЕДВЕДЕВ КОНСТИТУЦИЯНЕ ҮЗГӘРТМӘКЧЕ

Кичә Федераль Җыенга юлламасында Дмитрий Медведев, Президентның вәкаләтләрен – 6 елга, ә Думаныкын 5 елга кадәр озайтырга, дип Конституциягә үзгәрешләр кертергә тәкъдим итте. Төбәк җитәкчеләре кандидатураларын исә хакимияттәге партия хәл итәчәк.

Залда утырган депутатларның алкышларына караганда, әлеге тәкъдим, һичшиксез, хупланды. Конституциянең ни рәвешле үзгәрәчәге генә әлегә билгесез. Ошбу төзәтмәләр хәзерге депутатларга түгел, ә киләсе чакырылышта сайланачак халык вәкилләренә һәм Медведевтан соң киләчәк президентка гына кагылырга охшаган. Кремльнең төп кабинетына Путин хуҗа булып кайтса, ул бу вазыйфаны тагын 12 ел дәвамында башкарырга мөмкинлек алачак, чөнки Конституция аның тагын ике срок дәвамында президент булып торуына каршы килми.

Медведевның Төп законны үзгәртү тәкъдименә аның юлламасын шунда ук тыңлаган Татарстан җитәкчесе Минтимер Шәймиев тә каршы килмәде. "Президент белән Дәүләт Думасының эш срокларын бер елга аерып кую күптән кирәк иде", – диде ул.

Бүгенге Россия Президенты үзе шушы урында күпме утырырга җыенадыр – анысы безгә билгесез, әмма ул тәкъдим иткән үзгәрешләр ил белән идарә итү алымнарына шактый зур йогынты ясаячак. Аның: "Президентка федерация субъектларының башкарма хакимият җитәкчелегенә кандидатураларны төбәк сайлауларында күпчелек тавышны җыйган партияләр тарафыннан гына тәкъдим итүне мөмкин дип саныйм", – диюе дә зур әһәмияткә ия. Икенче төрле әйткәндә, үз төбәк җитәкчеләрен халык алга таба да сайлый алмаячак. Бу хокукка, мәсәлән Татарстанда, бары тик "Бердәм Россия" партиясе генә ия булачак. Дөресрәге, Россия Президенты хакимияттәге партия күрсәткән кандидатларның берсен раслаячак.

Мәскәү белән төбәкләр арасындагы мөнәсәбәтләргә кагылышлы мәсьәләләрне искә алганда, Медведев төбәкләргә күпме һәм нинди милек кирәк булачагын һәм федераль башкарма хакимиятнең территориаль структураларын киметергә зарурлыгын да искәртте.

Дмитрий Медведевның сенсацион (үзәк мәгълүмат чараларында аның чыгышы әнә шундый бәя алды) тәкъдимнәре демократия кысаларына ни дәрәҗәдә сыешадыр, әмма кичә аның Зур Кремль сараенда ясаган чыгышы демократияне ныгыту өндәмәләре белән сугарылган булды. Беренчедән, ул түрәләргә тәнкыйть яудырды: "Бюрократия әледән-әле эшмәкәрләрне, ярамаган берәр нәрсә эшләмәсеннәр өчен, гел куркытып тора; ярамаган берәр нәрсә әйтмәсеннәр өчен мәгълүмат чараларын контрольдә тота; ярамаган кешене сайламасыннар өчен сайлау процессына катыша; ярамаган хөкем чыгармасыннар өчен судларга басым ясый... Нәтиҗәдә, дәүләт аппараты бездә иң зур эш бирүче, иң актив нәшир, иң шәп продюсер, үзенә-үзе бер суд, үзенә-үзе бер партия һәм, ахыр чиктә, үзенә-үзе бер халыкка әверелде. Мондый системаның бернинди дә нәтиҗәлелеге юк, ул бары тик коррупцияне генә тудыра ала". Аның бу сүзләре залда утырган дәүләт аппараты "элитасы"ның күпчелегенә турыдан-туры аталды. Медведев илдә тәртипне ныгыту өчен хакимиятне "кысарга" әзер икәнлеген дә белдерде.

Аның либераль тәкъдимнәре арасында тагын шунысы да игътибарга лаек:

ул 7 процентлык киртәне уза алмаган партияләргә (ә аларны соңгы сайлауда 5 миллионлап халык яклады) парламентта үз вәкилләрен булдыру юлын тапты. 5-7 процент тавыш җыйганнар өчен Думада берәр-икешәр кәнәфи калдырырга кирәк, диде ул. Моннан кала Президент:

һәртөрле сайлауларда кандидатларны акчалата залог кертүдән азат итәргә;

Федерация Советын туплаганда аның әгъзаларын төбәк парламенты яки җирле үзидарә депутатлары арасыннан сайларга, шул ук вакытта сенаторның үз төбәгендә күпмедер ел яшәү шартын юк итәргә;

партияләрдә бер үк кешенең озак еллар дәвамында бер вазыйфа үтәвен тыярга да тәкъдим итте.

Аның чыгышында хөкүмәткә карамаган оешмаларны дәүләт эшендә активрак җәлеп итү, мәгълүмат чараларының иреген арттыруга кагылышлы башка фикерләре дә сокланырлык. Ләкин әйтү – бер нәрсә, ә изге ният белән әйткәннәрнең нәтиҗәсе ниндирәк булачагын күзаллау әлегә бик авыр шул.

P.S. Юлламада илнең мәгариф системасын камилләштерү һәм төрле милләтләрнең хокукларын яклау хакында да күп сүз әйтелде, әмма мәктәп программаларында милли-төбәк компонентының язмышы искә алынмады.