10 яшеннән умарта тотучы Фирдинат Вафин: "Агу сибәләр, ишетмиләр дә, тыңламыйлар да..."

— Инде ничәнче буын умартачылар булгач, үз клиентларыбыз бар. Бабай эшләгән вакытта, кыш көне үк эченә язу тыгып, 3 әр литрлы банкалар китереп куйганнар. Хәзер сату азрак. Күбесен Казанда урнаштырам. Тома балавыз (прополис), чыршын (перга) җыям. Алар — иң көчле табигый антибиотиклар. Балаларга да көн саен ярты чәй кашыгы чыршын бирәм. Бер айдан соң ял итеп алу мөһим. Чөнки тәэсире көчле. Кемдәдер аллергия булырга мөмкин. Шуңа аз-азлап куллана башларга кирәк.

— Үзем бер елга, ким дигәндә, 30 кг бал ашыйм. Бу якынча 20-21 литр дигән сүз. Клиентларым арасында елына бер кешегә 50-60 кг кулланучылар бар. Алар кәнфит алмый, кайнатма ясамый.

 

— Анда 900 гектар чамасы катнаш һәм юкә урманы. Беренче партия юкә балы була, аннары чәчәк балы... Былтыр, үз гомеремдә тәүге мәртәбә, май балы алдым. 10-11 яшьтән корт карап, 36 яшемә җитеп, май балы аертканым юк иде. Алмагачлар чәчәк атканда, кортлар бал җыеп ала. Аннары бал булмый тора, җыйганын кулланып бетерәләр. Ә былтыр безгә дә алырлык булды. Көчле оялар майда ук бал бирде. Урманда эшкәртелмәгән 30 гектар җирем бар. Шуны унар гектар итеп бүлеп, кортларга гел чәчәк булып торсын өчен, иртәрәк, соңрак атканын — төрлесен чәчәргә телим. Болай ай ярым-ике ай кортлар чәчәктә була.

 

— Бер генә төс булганда, кортлар бутала. Бал кортлары күбрәк сары, ак, зәңгәр, яшел төсләрне ярата. Урмандагыларын да зәңгәр һәм яшелгә буядык.

— Башкортстанда узды ул. Почта белән юкә балын җибәрдем. Составын экспертиза ясап тикшергәннәр. “Юкә балы” номинациясендә беренче урын алдым. Безнең республика балы да Башкортстанның юкә балыннан ким түгел икән.

 

Соңгы елларда басуларны агулаганда бал кортларының күп кырылуы турында шактый сүз булды. Фирдинат та бу хакта үз фикерләре белән уртаклашты.

 

— Кортлар агулану соңгы вакытларда бик актуаль, — ди Фирдинат. — Бу проблеманы өйрәнә башлаган идем. Мәсәлән, көнбагыш белән рапсны гына алыйк. Үзе серкәләнә торган сортларның да 30 % уңышын бал кортлары арттыра. Бу хакта авыл хуҗалыгы белгечләре дә әйтә. Монда умартачының роле зур. Аны уйламыйлар. Мәсәлән, Европа, Америка илләрендәге умартачыларны алсак, алар кырларга үз умарталарын чыгарып, бал сатуга караганда, серкәләндерүдән күбрәк акча эшли. Ә бездә әлегә кортларга комачаулаучы кебегрәк карыйлар. Әле бал кортларын без, хуҗалары, яклыйбыз. Башка бөҗәкләрне кем исәпләгән... Бу — бик зур экосистема. Дөрес, бөтен республика буйлап агулыйлар, дигән сүз түгел. Бездә “Нур” җәмгыяте эшли. Әлбәттә, кырларга препаратлар сиптерми генә зур уңышка ирешеп булмый. Әмма кортлар үлү күзәтелми. Яхшы препаратлар файдаланганда һәм технологиясен төгәл үтәгәндә, аның кадәр зыян килми. Мәсәлән, кырларга агуны җилсез көнне, температура 25 оСтан түбән булганда, төнлә сибәләр. Урмандагы умарталыгымның бер ягы Тәтешкә карый, анысы өчен борчылмыйм. Ә икенче ягы Кама Тамагы районына якын. Аларга “Август” агрохолдингы керде. Бик зур җәмгыять, ишетмиләр дә, тыңламыйлар да... Урман эчендә бал кортларыма хәтле 2 км ара бар. Шуңа гына бераз тыныч торам.

 

Гомумән, бездә кортларны да, балны да әлегә бәяләп бетермиләр. Балны куллану культурасы түбән дияр идем. Бу бит табигый, чын азык-төлек, дәвалый торган чара, ул һәр кешенең рационында булырга тиеш. Файдасы турында күбрәк сөйләргә кирәк.