"Милли моң сакчысы" Әнвәр Шәрәфиевкә 85 яшь тулды

1973 елдан СССР Композиторлар берлеге әгъзасы, Татарстанның халык артисты һәм атказанган сәнгать эшлеклесе Әнвәр Шәрәфиевкә 15 мартта 85 яшь тулды. Шул уңайдан Казан шәһәрендә «Аксу» студиясе аның иҗатына багышланган аудио диск чыгарды. Әлеге студия җитәкчесе Рөстәм Сәрвәров бу эшне югары дәрәҗәдә башкару өчен зур тырышлык куйды. Ә инде матди чыгымнарны композиторның авылдашы, шундагы депутат, нефтьче җитәкче Линар Галин үз өстенә алды. Музыкаль дискта юбиляр турында кереш сүзне Казан федераль университеты профессоры, филология фәннәре докторы Фоат Галимуллин укый. Җыентыкта композитор иҗатының өч дистәләп әсәрдән торган бер өлеше тупланган. Анда инструменталь әсәрләр белән бергә мәшһүр җырчылар Зөләйха Хисмәтуллина, Фәхри Насретдинов, Габдулла Рәхимкулов, Вафирә Гыйззәтуллина язмалары да урын алган. Хәзерге җырчылардан Татарстанның халык артисты Флюра Сөләйманова башкаруында «Зәңгәр Ыгым» (сүзләрен якташы Рәшит Зәкиев язган), башкалабызда Әнвәр ага белән күршеләр булып яшәүче Татарстанның атказанган артисты Айдар Габдинов башкаруында «Азнакай – гүзәл ягым», композиторның якташы, консерватория тәмамлаган Раушания Җиһангирова башкаруында «Урсай моңнары» җырлары авторның туган ягын сагыну катыш күңел моңнарын чагылдыра. Җыентык яшь буынга музыкаль белем бирү өчен дә менә дигән әсбап булып тора.

 

 

1962 елда «Лирик җырлар» җыентыгы белән башлап, композитор Әнвәр Шәрәфиев ноталарга салынган әсәрләре белән 12 китап чыгара. Бу эшчәнлегенең башында аңа юл күрсәтүчеләр булып композиторлар Әнвәр Бакиров, Рөстәм Яхин, Казан музыка училищесындагы укытучысы Юрий Виноградов, консерваториядә профессор Альберт Леман кебек атаклы шәхесләр торалар. Татар милли профессиональ музыкасының иң югары күтәрелеш чоры булган узган гасырның 80нче еллары Әнвәр Шәрәфиев иҗатының да чәчәк аткан вакыты була. Шул чор истәлеге булып аңарда бер фото саклана. Ул күпләрнең остазы булган Казан, Ленинград, Мәскәү консерваторияләре профессоры, Сталин премиясе лауреаты Альберт

 

Леманның авторлык концертыннан соң 1981 елның 28 мартында Казан консерваториясендә төшелгән.

 

Ә бит чын музыкант булганчы күпме газаплар, мәхрүмлекләр күрелгән. Гомергә истән чыкмаслык бер вакыйганы сөйли ул. Сугыш тәмамланып килгән чак. Әтисе Җәмил фронтта, яшьләре җитсә дә, ач-ялангач, күбесе ятим-җилпе авыл балаларының мәктәптә уку кайгысы юк. Шул чак Казаннан ниндидер абый-апалар район үзәге булган Тымытыкка килеп, сәләтле балаларны барлап йөриләр. Кечкенә Әнвәрнең 1927нче елгы бертуган абыйсы Вәрис белән икесенә бик кадерле тальян гармуннары була, аны сугышка кадәр үк сатып алган булалар. Әнвәрне тальяны белән өеннән мәктәпкә алып китәләр. Олимпиада шул чакларда ук оештырыла башлаган икән. Уйнап күрсәткәч, барысы да аһ итә, Әнвәр – җиңүче, аңа бүләккә бер шадра сөлге, кер сабыны һәм бер төргәк (кап түгел) шырпы бирәләр. Авылда беркемдә дә юк бит болар! Әнисе Маһираван апаның күзеннән яшьләр ага. Шатлыктан аңга килә алмый торган анага, малаеңны Казанга укырга алып китәбез, диләр. Юк, ди ана өзгәләнеп, әле ул укый-яза да белми, китсә, яңадан мин аны каян эзләп табам, дип баланы җибәрми. Әнвәрнең әтисе фронттан гарипләнеп кайта, шәфкать туташы булган Зөләйха апасы сугыш кырында ятып кала. Үзе мәктәптә дүрт сыйныф укыгач, ишле балалы гаиләне калдырып, авылдашы Рәшит белән, бәхет эзләп, Ютазы станциясеннән Урал якларына юнәлә. Анда күргән михнәтләрне сөйләсәң – үзе бер китап язарлык. Урамда тилмереп йөргән баланы Свердловск балалар приемнигына илтеп урнаштырмаган булсалар, исән калган булыр иде микән? Бүгенге көндә 7 бертуганның 3се исән.

 

 

Зәвыклы иҗатчы музыкаль культурабызны үстерүгә зур өлеш кертеп яши. Ярты гасыр гомерен халкыбызның рухи байлыгын ишәйтүгә хезмәт итеп уздырган өлкән музыкант бүген дә илһамланып иҗат итә. Ул һаман да халык арасында. Бөек Җиңү темасына да яңа әсәрләре өстәлеп тора. Фронтовик-шагыйрь Касыйм Тәхау тарафыннан язылган «Арабызга кайталар» шигыре аның игътибарын җәлеп итә һәм аңа күптән түгел көй яза.

 

 

«Уйнагыз гармуннар» республика фестивале дә Әнвәр Шәрәфиевнең Гәрәй Рәхим сүзләренә язылган җырының исемен йөртә, гимны санала. Татарстан дәүләт радиосыннан еш кына аның әсәрләреннән төзелгән концерт программалары оештыралар. Җырларны Айдар Фәйзрахманов, Клара Хәйретдинова, Георгий Ибушев, Эмиль Җәләлетдинов, Рөстәм Маликов, Зөһрә Сәхәбиева, Миңгол Галиев, Гөлзада Сафиуллина, Люция Хәсәнова һ.б. профессиональ җырчылар үз репертуарларында файдаланалар.

 

Әхмәт Исхак сүзләренә язган «Сандугачкай» җыры Рәбига Сибгатуллина башкаруында ничек аһәңле яңгрый! Аны Фәридә Кудашева башкаруындагы «Йөрәк сере», Әлфия Авзалова яңграткан «Гөлҗамал» җырлары белән янәшә куярга мөмкин.

 

Бездә бөтенләй милли яңгыраш калмаган музыка да язалар. Әнвәр Шәрәфиев тә бу хәлдән риза түгел. «Гомерем буе үзем татарча пентатоник стильдә яздым, теләсәм, атональ, диатоник стильләрдә дә яза алам. Алар безнең милли музыканы бозалар! Шул ук филармония артистлары да, чит илләргә чыкканда, безнең чиста татар музыкасын бөтен җирдә халык яратып тыңлый, дип сөйлиләр. Аягүрә басып, кул чабалар. Бу – безнең үзебезнең матур, үзгәрмәс, гасырлардан килгән милли аһәңебез бар дигән сүз», – ди ул.

 

 

Әнвәр Шәрәфиев – табигате белән лирик композитор. Драматик әсәрләре дә, маршлары да, шаян җырлары да бар. Аның «Наз» җыентыгы соңгы еллардагы иҗат җимешләреннән тора. Аннан соң да иҗат итүдән тукталганы юк әле аның. Исеме халык арасында киң билгеле, музыкаль әсәрләре чит илләрдә дә яңгырый. «Элегия», «Серенада», «Вальс-скерцо», «Поэма» әсәрләре халыкара фестивальләрдә югары бәяләнде. Өлкән композиторның саф әдәби татар телендәге тирән эчтәлекле чыгышлары да күпләргә үрнәк.

 

Шунысы гына йөрәкне әрнетә, ди өлкән композитор, язылган әсәрләргә сорау, кулланылыш юк. Сәясәтчеләребез «Без булдырабыз!» дияргә яратса да, иҗат оешмалары, радио-телевидение түрәләре милли әсәрләрне «Не наш формат!» дияргә ярата. Моның яшерен бер хикмәте шунда – милли мәгарифне генә түгел, милли мәдәниятне дә бетерүгә йөз тоттылар. Опера-балет театры да, Татарстан дәүләт симфоник оркестры да шул заказны үти. Соңгысына җитәкче итеп башка милләт кешесен кую бөтенләй милли симфонияләргә юлны япты. Ә. Шәрәфиевнең моннан 10 ел элек язган 3 кисәкле симфоник әсәре Татарстанда беркемгә кирәксез булып өендә ята. Әсәр миллилеге белән дә, татар-башкорт авылларындагы рухи кардәшлекне саклау җәһәтеннән дә үзгә бер җылылык белән сугарылган. Моның шулай булуын Композиторлар берлегенең симфония секциясе әгъзалары Резеда Ахиярова, Леонид Любовский һәм шушы көннәрдә генә арабыздан киткән Ренат Еникеевләр әсәрне тыңлап чыкканнан соң әйткәннәр. Яше өлкән булу аркасында, өстәвенә җәмәгате Румия ханымның да сәламәтлеге бик шәптән түгел, Әнвәр ага ерак юлга, әйтик Уфа каласына чыгып китә алмый. Анда милли симфоник әсәрне дөньяга чыгарырлык иҗат коллективлары булуына һич тә шикләнми ул.

 

16 март көнне Г. Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясендә башкалабыздагы Азнакай якташлар җәмгыятенең зур бәйрәм чарасы узачак. Анда Әнвәр Шәрәфиев тә катнашачак. Олуг юбилеең белән тәбриклибез, Әнвәр ага! Күңелеңдә һәрчак яз булсын!