Cәламәтлек өчен зарарсыз ризык сайларга өйрәнәбез

«ГМОсыз». Мондый мөһер сугылган азык-төлекне кибет киштәләрендә еш очратырга мөмкин. Сәламәтлек өчен чынлап та куркынычмы соң ул ГМО дигәннәре? Ашамлыклар составындагы «Е»лардан куркырга кирәкме? Алар нәрсәне аңлата? Болар хакында без Республика клиник хастаханәсе табибы – гастроэнтеролог Миләүшә Фәтхиева белән сөйләштек.

Сүз уңаеннан, Россия галимнәре Михаил Гельфанд белән Александр Панчин ГМО турындагы уйдырмаларга ышанмаска куша. Аның яман шеш барлыкка килүгә сәбәпче булуы да исбатланмаган, ГМОлы кайбер ашамлыклар, киресенчә, файдалы булырга да мөмкин, ди галимнәр. ­Россия биофизиклары съездында Михаил Гельфанд моңа мисал да китергән. Әйтик, галимнәр дөгенең үзлекләрен яхшырту өчен, ГМО файдаланганнар. Дөгедә күз күрүе өчен кирәкле А витамины аз икән, дөге ризыкларын күпләп кулланучы халык яшәгән кайбер илләрдә тиз сукырая­лар. Шуңа да галимнәр дөге генына каротин эшләп чыгарырга сәләтле көнбагыш генын өстәгәннәр, нәтиҗәдә «алтын дөге» сорты барлыкка килгән.

– ГМО (Genetically mo­dified organism) – «геннар дәрәҗәсендә үзгәртелгән организмнар» дигәнне аңлата. Гади итеп әйткәндә, бу өстәмә кушылмалар. Алар, гадәттә, азыкка тәм, аромат, төс бирер өчен, продукт озаграк саклансынга һәм башка максатларда кушыла, бөтен дөньяда кулланыла. Әлеге өстәмә кушылмалар азык-төлек составында «Е» хәрефе белән күрсәтелә. Әгәр код 1 саныннан башланса, димәк, бу буягыч матдә, 2 икән – консервант, 3 – әчүдән, бозылудан саклый торган матдә, 4 – стабилизатор, 5 – эмульгатор, 6 – тәмне үзгәртергә сәләтле кушылма, – ди Миләүшә Фәтхиева.

– Әти-әни балачакта еш кына, сагыз, шоколад күп ашарга ярамый, анда «Е»лар бар, әнә берәү «Е»лы ризык ашап, аяксыз калган, имеш, дип куркыта иде. Ул чыннан да шулай куркыныч нәрсәме?

– Дөресен генә әйткәндә, «Е»лар белән файдалы матдәләрне дә билгеләргә мөмкиннәр. Әйтик, Е300 – ул пектин, Е440 – аскорбин кислотасы, Е260 – аш серкәсе, Е500 – сода, Е170 – акбур-кальций карбонаты. Күреп торасыз, сәламәтлек өчен куркыныч тудыра торган матдәләр турында сүз бармый. Шул ук вакытта тире авырулары, ашкайнату системасына зыян китерә торган, холестеринны арттыр­ган кушылмалар да җитәрлек. Аларның кайберләрен ризыкка бөтенләй кушарга рөхсәт ителми. (куркыныч «Е»лар исемлеге түбәндә)

Азык-төлек составындагы «Е»лар исемлеге (исемлек даими үзгәреп, тикшерелеп тора):
Тыелганнары: Е103, Е105, Е111, Е121, Е241, Е123, Е125, Е126, Е130, Е152, Е211, Е952.

Бик куркыныч булганнары: Е123, Е510, Е513, Е527.

Сәламәтлеккә зыян китерә торганнары: Е102, Е110, Е120, Е124, Е127, Е129, Е155, Е180, Е201, Е220, Е222, Е223, Е224, Е228, Е233, Е242, Е400, Е401, Е402, Е403, Е404, Е405, Е501, Е502, Е503, Е620, Е636, Е637.

Канцероген матдәләр: Е131, Е142, Е153, Е210, Е212, Е213, Е214, Е215, Е216, Е219, Е230, Е290, Е20, Е249, Е280, Е281, Е282, Е283, Е310, Е954.

– Азык-төлек сайлаганда нәрсәгә игътибар итәргә кирәк?

– Сәламәтлеккә зыян китерми торган, экологик яктан чиста продукт сайлаганда, беренче чиратта, азыкның составына игътибар итәргә кирәк. Куркыныч «Е»лар исемлеген һәрчак үзегез белән йөртсәгез дә комачау итми. Зыянлы «Е»ларның күбесе азыкка төс бирү өчен файдаланыла. Шуңа да артык ачык төскә буялган ризык сайламаска киңәш ителә. Товарның составы күрсәтелмәгән икән, бу товардан баш тартсаң яхшырак, ул сыйфатсыз дигән шик бар. Танылган, билгеле җитештерүчеләрнең товарларына өстенлек бирергә тырышыгыз. Гомумән, сәламәтлек өчен зарарсыз – натураль продуктлар – бөртекле, сөт ризыклары, яшелчәләр, җиләк- җимешләр ашарга киңәш итәм.

Июнь азагында Россия Дәүләт Думасы ГМО җитештерүне тыйган канун кабул иткән иде. Ашамлык кабының составында барлык кушылмалар күрсәтелергә тиеш дигән таләп куелды. Күп ризыкка «ГМОсыз» дип язылса да, бу дөреслеккә туры килеп бетми икән. Шуңа да азык сайлаганда, ризыкның составын җентекләп тикшерсәң, күпкә ышанычлырак, дип киңәш итә табиблар.