Корылтайда язучылар Рафис Корбанга уңайсыз сораулар яудырды (ВИДЕО)

 “Үткән дүрт елда җәмгыятьтә язучыларга, әдәби иҗатка мөнәсәбәт гаять тә нык үзгәрде, начарланды. Һәм ул бүген тагын да шул карашны кичерә. Миңа бу дүрт елда шактый йөрергә, төрле республикаларда булырга, язучылар белән аралашырга туры килде. Һәм мин шуны күрдем: язучыларга карата иң хәерхаһлы булган республика – ул безнең Татарстан...

 

Безнең Уставта Берлекнең төп максаты – язучыларга югары сәнгать әсәре булырлык әдәби әсәрләр иҗат итүдә булышлык күрсәтү дип билгеләнә. Бу максатны тормышка ашыру өчен төп бурыч – язучының иҗат белән шөгыльләнүе өчен стимул булдыру, иҗатка кызыксындыру тудыру. Кызганычка каршы, язучы хезмәте өчен түләү – гонорар бик түбән. Шуңа күрә без язучыга хезмәткә стимул тудыруның иң үтемле чарасы – ул иҗади конкурс үткәрү, дип таптык. Беренче елда ук без Республика авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы белән килешеп, авыл тормышын чагылдырган проза әсәрләре иҗат итү буенча конкурс игълан иттек. Авыл язмышы – ул безнең милләт язмышы да. Ул безнең милләтебезнең киләчәге дә. Шуңа күрә мондый конкурсны үткәрү бик әһәмиятле иде. Беренче елда конкурс шактый зур теләктәшлек тапты, шактый гына әсәрләр – 8 роман, 26 повесть һәм 34 хикәя язылды. Әлбәттә, конкурста барлык әсәрләр дә җиңүче була алмый. Һәр жанр буенча өчәр генә җиңүче билгеләнде. Конкурс алга таба да дәвам итте. Ләкин язучыларда кызыксыну бераз кимеде. Нәтиҗәдә икенче елда 4 роман, 12 повесть һәм 11 генә хикәя иҗат ителде. Мин үзем бу да начар түгел дип саныйм. Авыл хуҗалыгы министры Марат Готыф улы Әхмәтов белән килешү буенча, конкурс бүген дә дәвам итә.

 

 

2014 елда Президентыбыз Рөстәм Нургалиевич тарафыннан күренекле тарихи шәхесләребез турында романнар иҗат итү өчен махсус заказ алыну язучыларны иҗатка тартуда соңгы 30 елда союз тормышында күрелмәгән матур бер эш булды. Нәтиҗәдә Айгөл Әхмәтгалиева тарафыннан беренче татар хатын-кыз артисты Сәхипҗамал Гыйззәтуллина-Волжская турында һәм Рөстәм Галиуллин тарафыннан күренекле дин галиме Таҗетдин Ялчыгол турында романнар язылды. Ркаил Зәйдулла Казан ханлыгының соңгы дин башлыгы Кол Шәриф хакында, Галимҗан Гыйльманов бөек татар-башкорт шагыйре Шәехзадә Бабич язмышына багышланган һәм Ләис Зөлкарнәй шагыйрь һәм алтын приискалары хуҗасы Дәрдемәнд язмышын сурәтләгән романнар язу белән мәшгуль. Соңгы өч язучының эшләре бераз озаккарак сузылды. Алар моны күренекле шәхесләр турында роман язу бик авыр эш икән дип аңлаталар. Роман язучыларга шактый гына күләмдә гонорарлар түләнде. Алар бу эшне быел тәмамлап чыгарлар бәлки дигән өметтә калам. Бу эшнең шулай озакка сузылуы алга таба да яңа заказлар алуны тоткарлый. Бу романнарны китап итеп бастырып чыгару да, төрле телләргә тәрҗемә иттерү дә бөек шәхесләребезне дөньяга таныту буенча зур эш булыр иде. Яшь иҗатчылар белән эшләү, яшь алмаш тәрбияләү – Язучылар берлегенең төп һәм максатчан алып бара торган эшчәнлекләренең берсе. Яшьләр – берлекнең өмете һәм киләчәге. Былтыр мин Берлектә яше 35 кә җитмәгән 35 язучы бар дип санап йөри идем, быел исә аларның исәбе 20 гә генә калган. Бер ел эчендә унбиш яшь язучыбыз 35 нең теге ягына чыккан. Ә бит соңгы дүрт елда берлеккә кабул ителгән 43 язучының 16 сы – яшьләр. Әйе, сафларыбыз катастрофик рәвештә картаюга бара. Шуңа күрә яшьләр белән эшләүгә игътибарны тагын да арттырасы, көчәйтәсе бар!”

 

 

Корылтайга килгәннәр төрле фикерләр, төрле тәкъдимнәре белән уртаклашты:

 

– Дүрт ел дәвамында Язучылар берлеге идарәсе тарафыннан күп эшләр эшләнде. Аерым алганда язучыларның иҗатларын стимуллаштыру буенча яңалыклар табылды. Төрле өлкәләрдә яшәүче милли язучыларыбыз белән берникадәр элемтәләр яхшырды. Татар әдәбиятын чит телләргә тәрҗемә итү буенча да шактый гына гамәлләр башкарылды. Язучының тормышы җәмгыятьтән аерым була алмый. Алга китеш булды дип саныйм. Халыкның рухи ихтыяҗларын канәгатьләндерә торган югары әдәби эстетик кыйммәткә ия булган әсәрләр иҗат итәргә тиешбез. Дөнья әдәбияты, халыкара әдәби мохиттә дә үзебезнең эзебез булырга тиеш, – дип саный “Казан утлары” мөхәррире Илфак Ибраһимов.

 

- Минем ун китабым дөнья күрде. Безгә еш кына балалар укымый дигән фикерне ишетергә туры килә, әмма Шәүкәт Галиев, Ләбибә Ихсанова кебек язучылар булса бик укыйлар. Юмор белән язган әсәрләр кирәк безгә. Хәзер еш кына зур, матур рәсемле балалар китаплары чыгаралар, ләкин укый башлаган яшь аудиторияне кызыктырырлык нәрсә табып булмый. Эчтәлеккә игътибар бирергә кирәк. Ә болай, җитәкче язучылардан шәхсән үзем канәгать. Рафис Корбан иҗатыма игътибарлы булды, китабымны чыгарырга ярдәм итте, – ди Аксубайдан килгән балалар язучысы Рушания ханым Низамова.

 

- Чыннан да, татар тамашачысы юморны үз итә. Шәхсән үзем дә юмор өлкәсендә күбрәк иҗат итәм. Аларны халыкка сәхнәдән тәкъдим итә. Драма әсәрләре турында еш кына бәхәс куерталар, имеш язылмый дип. Минем үземнең дә бу җанрда иҗат иткән берничә әсәрем бар. Игътибар итүче генә юк. Хәзер бит сәхнәдә чит ил әйберләрен кую модага кереп китте, чөнки аның белән гастрольгә барырга уңайлырак. Венгр әйберсе куелды, тиз генә Венгриягә барып килделәр... Язучылар сүлпән дию дөреслеккә туры килми. Үзем дә соңгы вакытта мюзикл яздым. Мюзиклны куярга режиссер, һәр яктан талантлы актер да кирәк бит әле. Вакыт килер, аларны татар тамашачысына тәкъдим итәрбез, – ди язучы, сәхнә остасы Әмир Камалиев.

 

- Заманында Туфан абый Миңнуллин миңа берлек рәисе булырга киңәш иткән иде. “Хатын-кыз булган җирдә тәртип була”, – дигәне хәтердә. Мин бер дә каршы түгел, хатын-кызны сайлыйлар икән, бик хуп. Яшь, энергияле, талантлы язучы хатын-кызларыбыз бар бит безнең. Берлектә йөздән артык хатын-кыз исәпләнә, араларында лаеклылары бар. Минем үземнең революция ясыйсым килми. Мин тавышта-гаугаларда бер дә катнашканым юк. Катнашасым да килми, чөнки минем өчен  беренче урында иҗат. Шуның белән мин бәхетле дә, – ди язучы Нәбирә Гыйматдинова.

 

Татарстан Язучыларының XVIII корылтае башка еллардан аермалы буларак, проза, драматургия, шигърият, балалар әдәбияты, әдәби тәнкыйть буенча аерым чыгышлар булмады. Әлеге юнәлешләрнең һәркайсы буенча чыгышлар язма рәвештә тупланып җыентык әзерләнгән иде. Бу җәһәттән фикер алышулар узды.

 

Әдәбият – тулы бер мәдәниятның нигезен тәшкил итә. Шуңа күрә бу өлкәгә җаваплы карарга кирәк. Язучылар берлек вәкаләтләрен киңәйтергә тиештер. Каләм әһелләрен социаль яклау, аларның иҗади ялларын оештыру, язучыны укучы белән «тоташтыру» механизмнарын уйлау матур нәтиҗә бирер иде кебек.

 

Язучыларның үзләреннән дә социаль активлык сорала. Айдар Хәлим, Фәүзия Бәйрәмова олыгая... Вахит Имамов, Нәҗибә Сафина кебек кыю трибуннар берән-сәрән генә. Яшьләр үз дөньясы белән яши (сүз уңаеннан, бүген Казан милли-мәдәни үзәге залында узган корылтайда яшь иҗатчыларыбыз сирәк күренде, алар анда юк дәрәҗәсендә иде), романтик хыяллардан арына алмый. Иҗатчыларның социаль активлыгын кузгатырга кирәк: язучыны айнытып җибәрергә иде, күчерелмә һәм туры мәгънәдә...

 

Бу урында Г.Тукайның сүзләре урынлырак яңгырар кебек:

 

Яз язу, ләкин кызыкма һичвакыт шөһрәткә,

Бик төренмә иртәгүк булыр чүпрәккә.

Тапмасам шөһрәт, сизмәсләр димә күңелемдә

Зур тәрәзә бар дип аңла дөньяга күкрәктә син.