Баеды халык...

Бер танышымның ире бәйләме белән ачкычларын югалткан. Эштән кайтып, машинасын гаражга куйгач, берничә гараж аша гына күршесе утырып алырга чакырган моны. Җәйге җылы кич, утырганнар яхшы гына. Эңгер-меңгер төшкәч кенә кайтып киткән ир, подъездлары ишеге төбенә җиткәч ачкычлары юклыгы ачыкланган. Кесәләрен капшый, ә анда домофон, гараж, машина, фатир ачкычларыннан торган бәйләм юк!

Хатыны ишекләрне ачып керткән моны һәм шушындый очракта әйтелә торган “матур” сүзләр белән каршы алган: “Дуңгыз, тагын эчеп йөрдеңме?..” “Туктале, әнисе, мин ачкычларны югалттым бит әле”, – дигән бераз гына салмыш ир. Эчке бүлмәдән чыккан уку яшендәге малай эшне тиз аңлап алган һәм: “Барыгыз, тизрәк гаражга төшегез, шунда куныгыз, ә мин өйдә бикләнеп утырырмын”, – дигән ушлы, замана малае. Гаражлар фатирдан шактый ерак. Ирне гаражда йокларга калдырып, хатын кайтып киткән. Биредә модасы чыккан туннар, пәлтәләр, иске җәймәләр, хәтта бер матрас та бар икән. Ир, ишекләрне эчтән бикләп, утны яндырып, ятып йоклаган.

Яктыргач, кич бергә утырган дустының фатирына киткән. Гаражга килгәннәр, эзләгәннәр – юк ачкычлар! Бер генә чара калган – йозакларны алыштыру. Ир дә, хатын да ул көнне эшләреннән сорап калганнар. Ярый әле кәрәзле телефоннар заманы. Сварка белән эшләүче табып, яңа йозаклар сатып алып, башта фатирда, аннан гаражда йозакларны алыштырганнар. Гаражда да хәзер милек тулып ашкан бит: капчыклап запас шикәр, он, велосипед, чана, эш кораллары, запас частьләр, кием-салым тулы сандык... Хәзер фатирларда да байлык бихисап: икешәр телевизор, компьютер, мин исемнәрен дә белми торган тагын әллә ниткән техника, затлы-кыйммәтле сәгатьләр, тартмасы белән аракы, коньяк, алтын-көмеш... Шул икешәр катлы, ким дигәндә, өчәр йозаклы ишекләрне дә ватып, ачып кереп фатирларны басып торалар. Күрше-тирә дә белми, ишетми кала. Әллә ишетеп тә дәшмиләрме, куркалармы?

Шушы ачкыч, йозак темасына яшьрәк чактагы бер очрак искә төште әле. Танышларыбыз кунакка чакырды. Аралар – 20-25 чакрым. Машиналы кешене яллап, саллы гына сумма түләп, килеп төштек чакырулы авылга. Әле безне каршы алган кеше юк. Шулай да бияләй зурлыгындагы гына эт капка астыннан чыгып өрә башлады. Ишегалдына керсәк, өйалды ишегендә асылмалы йозак. Йозак тоткасында кәгазь кисәге күренә. Анда язу: “Без авылдашны күмешергә киттек, ачкыч – галош эчендә, үзегез кунак була торыгыз, без тоткарланмаска тырышырбыз. Гафу”, – дип язылган. Өйгә кердек, өстәлдә, дәфтәр битендә, эре-эре хәрефләр белән тагын язу: “Аш кайнаган, бәлеш – мичтә, ит-бәрәңге табак белән, каплап куелган, холодильникта агы-кызылы. Үзегез кунак була торыгыз”. Башламадык, ашамадык инде, хуҗаларны көттек.

Авыл җирләрендә шулай ишекне бикләп, ачкычын ишек өстенә яки ишек төбендәге берәр иске туфли-галош эчендә калдырып йөрде халык. Ул елларда урлар әйбере дә булмагандыр инде аның, кешеләр дә тәртипле булган, күрәсең. Әле авылда, якын-тирәдә генә булганда (әйтик, бәрәңге бакчасында, күршедә) ишеккә бикләми-нитми “ялганчы” йозак кына кигертеп куела иде. Кергән кеше сине кычкырып эзли, чакыра, якын-тирәдә икәнеңне белә. Хәзер авылда да ишекне генә түгел, капкаларны да эчтән бикли халык. Баеды...