Cоңгы очрашу

Фәнзаман Баттал 1939 елның 16 февралендә Минзәлә районының Урсу авылында туган. Ул – Фатих Хөсни премиясе лауреаты, 1990 елдан Язучылар берлеге әгъзасы. Ул чакырды, мин аның янына Казанга яшь баладай йөгердем. Белгән, сиз­гән булсам, еллар өстәп, 2039 елда туган көненә генә килер идем. Шулай килешенде: телефоннарны сүн­дермәскә, атнага бер мәр­тәбә шалтыратып, хәл белешеп торырга.

Мин ешрак шалтыраттым. 3 август көн­не аның өендә план кордык: “Казан утлары” журналын укып алабыз, чәй эчә­без, тамак ялгыйбыз, сәгать унбердә “ТНВ” теле­виде­ниесенә барабыз. Аның журналист Нәсимне күрәсе бар иде. Фәнзаман абый Батыр исемле егеткә интервью бирде, тере тавышы истәлек булып калды. Кичке сәгать җидедә күгәрченнәр ашаттык. Сигезенче яртыда өйгә кердек, тамак ялгадык, яхшы тормыш, киләчәк буын, картлар язмышы, мә­хәббәт, экология турында сөйләштек. Язучы Айдар Хәлимне, Сабантуйлар батыры Әсрар Галиевне искә алдык. Мин үзем гер күтәрү остасы гына түгел, җырлау белән дә мавыга идем. Түбән Каманың “Нефтехимик” клубында җыр­ладым. Баянчыбыз Дамир абый белән җитәкчебез Илдус абый Минзәләдән иде­ләр. Миңа берсендә Айдар абый Хәлим бүрек бүләк итте. Шуны искә төшердек. Унберенче яртыларда йокларга яттык. Мин аз гына физкультура ясадым. Фәнзаман абый тыныч йоклады. Ике тапкыр уянды, тәмәке тартты, чәй эчте. Иртән җидедә чәй куеп җибәрдем.

Фән­заман абый кер машинасын кабызды. “Ашыкма, абыем, чәй эчәбез, аннан керләр юарбыз”, – дидем. Ул барып ятты. Өстәл әзерләп, сигезенче яртыда чәйгә чакырдым. “Син эч, мин соңрак каһвә эчәрмен”, – диде. Аннары: “Энем, мин тирлим”, – диде. Сөлгене суга манып, битен, кулын сөртеп, кә­нәфигә утырдым. “Кай җи­рең авырта, күкрәк тирәсе түгелме?” – дип сорадым. “Юк, бер җирем дә авырт­мый”, – диде. “Еш сулыш ала­сың, астма белән авырганың булмадымы?” – дидем. Авыр­маган, аның ни икәнен дә белми булып чыкты. Унынчы унҗиде минутта “ашыгыч ярдәм” чакырдым. Бик зур рәхмәт, 21 нче бригада белгечләре 5-6 минутта килеп җитте. Фәнза­ман абыйны идәнгә яткырдык. Табиб шулай кушты. Машинадан кислород баллоны алып мендем. Укол ясадылар, сис­тема куйдылар. Сис­тема шешә­сен үзем тотып тордым. Аннары кухняга кереп, су алып чыктым, әле үз аңында, нәрсәдер әйтер­гә тели иде. 10 туларга ун минутта табиб: “Абый китә, белгәннәреңә хәбәр ит”, – диде. Беренче булып Атлас­ка, “Татарстан яшь­лә­ре” ре­дакторы урынбасарына, яр­дәм сорап, кайгылы хә­бәрне җиткердем. Тү­бән Камага Рөстәм хәз­рәткә шалтыраттым. Кызы белән кияве, дусты Рәшит, туганы Альберт шунда ук юлга чыктылар. Язучылар берлеге рәисе Рафис Корбан тиз арада килеп керде. Дуслары Зөлфәт Хәйруллин, Азат, Данил, олы яшьтәге ике апа килде. Телефон туктаусыз шалтырады. Риммага рәх­мәт, җентекләп сорашты. Бу кешеләр чын дуслар иде.

Фәнзаман абый, күгәр­ченнәрең дә сагыналар сине. Балкон тәрәзәңне кагалар. Берсе өйгә кереп әйлә­неп чыкты. “Абыйны алып киттеләр, әнисе янына Мин­зәләгә юл алды ул”, – дидем. Ташлап китүең – безнең өчен зур кайгы һәм ятимлек. Минем өчен тормыш туктап калгандай булды. Участок полициясе хезмәт­кәренә зур рәхмәт. Үзе нәр­сәдер язды, күзеннән яшь тамды. Бу абый белән кү­гәрченнәр ашатканым булды, диде. Фәнзаман абый, син туры сүзле кеше идең, түрәләрнең йөзенә карап әйттең. Сине яратмаган адәм­нәр дә аз булмагандыр.­ Ләкин татар халкы сине яратты, үз итте. Син ярдәм­чел, гадел, кешеләргә үз өле­шеңне дә кызганмый идең, һәрчак ярдәм кулы суздың. Фәнзаман абый, егылсам да, синең күтәреп аласыңны мин һәрчак белеп яшәдем. Син исән булганда шаярдык, шатландык, авырлыклар онытылды. Авыл­дашларың, балала­рың, оныкларыңның кайгысын ур­таклашабыз. Фәнза­ман Бат­тал, Әсрар Гали, Шамил Маннапов... Туган авыл урамнарына аларның исем­нәрен бирерләр дип өмет­ләнәбез.

Без, акрын атлап, Казан урамыннан җырлап кайттык. Син мине хушлашырга чакыргансың. Без сине мәң­гелек йортка озаттык. Кү­ңел өзгәләнде, юкка түгел, җавап таба алмаган сораулар күп калды... Фәнзаман абыйга инфаркт булган. Ике көн элек инфаркт кичергән, аны аяк өсте үткәргән. Табибка елга бер булса да күренергә кирәк дигән сүз инде бу. Ә Фәнзаман Баттал шикелле шәхесләр 100 елга бер генә туа.