Иске Усман яши әле, ә менә мәктәп бетеп бара...

Мин Камышлы районының Иске Усман авылына барып кергәч, иң әүвәл мәктәпкә юнәлдем. Баскычтан күтәрелгәндә, биредәге тынлыкка эчем пошып, шуннан үтеп баручы бер ир кешедән: - Биредә кеше бармы икән? - дип сорагач, ул: - Юк шул. Мәктәп ябылды бит. Ул башлангыч итеп кенә калдырылып, балалар бакчасы бинасына күчерелде, - дип җавап бирде.

Туп-туры ерак та булмаган шул бинага юл тоттым.

- Күргәнегезчә, үткән елда бездә зур үзгәрешләр булып алды. Яңа Усман авылы мәктәбенә беркетелеп, филиал итеп калдырылган тугызъеллык мәктәбебез ябылды. Хәзер ул балалар бакчасына беркетелеп, аз комплектлы буларак, башлангыч мәктәп итеп кенә калдырылды, - дигән сүзләр белән каршы алды мине, биредә беренче сыйныфтан дүртенчегә кадәр сигез укучыга белем бирүче бердәнбер укытучы Гөлия Гыйззетдин кызы Нуретдинова.

Яңа укыту стандартлары таләп иткәнчә, Гөлия ханым биредә укыту эшләреннән тыш, рәсем, хезмәт, спорт буенча төрле түгәрәкләр дә алып бара икән. Монда компьютер кабинеты да, китапханә дә мәктәптә укучыларга һәм балалар бакчасында тәрбияләнүчеләргә хезмәт күрсәтүче ашханә дә бар.

Шунысы исемдә калган: 2011 ел башында мин Иске Усманга килеп, мәктәп җитәкчесе Хәдит Әхмәдуллин, татар теленнән белем бирүче Фидания Нуретдинова һәм башка укытучылар белән күрешеп, сөйләшеп кайткач, “Түземлекнең чиге кайда?” дип аталган язмамны язган идем. Ул интернет челтәрендә урнаштырылгач, аны 2445 кеше ачып, укып, 41се үз фикерләрен дә белдергән иде. Язмамда авылда эш булмавы, яшьләрнең чит җирләргә китүләре, мәктәп Яңа Усман авылы мәктәбенең филиалы итеп үзгәртелгәч, ул рус мәктәбенә әйләнеп, биредә татар телен укытуга нибарысы ике сәгать кенә бүлеп бирелүе бәян ителгән иде. Бу проблема кызыксыну уяткач, шундый ватанпәрвәр милләттәшләребез булганда мәктәп яшәячәк әле, дип өметләнгән идем.

Юк шул, кызганыч ки, ул кайсыбер яшь әти-әниләр теләге белән инде ябылып та куйган. Янәсе, аларның балалары спорт залы булган, “пристижный” мәктәптә, зур коллективта белем алалар! Әйтерсең лә, көчле теләгең булганда бу хәлне башкача хәл итү мөмкин түгел! Бу турыда сүз чыккач, мин Похвистнево районының Иске Мәчәләй авылындагы мәктәпне саклап калган әти-әниләрне үрнәк итеп куясым килә.

Ә менә Иске Усман мәктәбенең укытучылар коллективы һәм өлкәнрәк яшьтәге әти-әниләр, күпме генә тырышсалар да, берни кыла алмаганнар. Элеккеге төпле белем бирүче, нык эш тәҗрибәсе туплаган укытучылар эштән кыскартылып, хәзер өйләрендә утыралар. Авыл кешеләре әйтүенчә, һәр көнне иртән таңнан, теләсә нинди һава шартларында утызга якын баланы ике зур һәм кечкенә автобусларда күрше Яңа Усман авылына ташыйлар икән.

Ярый, балаларының иминлеге өчен борчылмаган ата-аналар турында әйтеп тормасак, ә соң ул автобуслар йөртүнең чыгымнарын, юлда йөрү мәшәкатьләрен исәпкә алганда, бәлки, авыл мәктәбен япмау күпкә отышлырак та, хәерлерәк тә булгандыр?!

Аннан соң мин балалар бакчасында эшләүче хезмәткәрләр белән дә очрашып сөйләштем. Биредә барлыгы 17 сабый тәрбияләнә. Авылда эш булмау, шуңа күрә әниләренең өйдә утырулары сәбәпле кайберәүләр балаларын бакчага йөртүдән баш тартканнар. Өлкән тәрбияче ярдәмчесе Тәнзилә Хисаметдинова сүзләренә караганда, 17 сабыйның берничәсе хәзер авырый икән.

Биредә Гөлия Кәримова - җитәкче һәм өлкән тәрбияче, Гөлүзә Дәүләтшина - мәктәптә һәм бакчада хуҗалык эшләрен алып баучы, Гүзәл Кәримова - повар, Рәшидә Хисаметдинова - няня һәм шәфкать туташы вазифаларын башкаралар. Гомере буе тәрбияче булып эшләүче, ике бала тудырып үстергән Тәнзилә ханым тәрбиягә алган улы Владикны да чын татар итеп тәрбияләргә тырышкан.

Менә шушы кечкенә генә коллектив белән аралашканда, алар авылда эш булмау, авыл җирлегенә тиешенчә игътибар бирелмәү сәбәпле, яшьләрнең чит җирләргә чыгып китәргә мәҗбүр булулары турында моң-зарлары белән бүлешергә дә онытмадылар.

Балалар бакчасында сөйләшү тәмамлангач, мин авыл буйлап сәяхәтемне дәвам иттем һәм авыл җирлегенә килеп, биредә бик озак еллар җитәкче булып эшләгән Мидхәт Исламетдин улы Шәйдуллин белән әңгәмә кордым.

- Безнең җирлеккә Иске Усман, Никиткино, Хмелёвка, Иске Чаговка, Неклюдово, Дурасово авыллары керә, - дип тезеп китте ул. - Соңгы елларда закон буенча авыл белән идарә итү тулысынча үзебезгә бирелде, ә менә матди яктан ярдәм күрсәтү онытылды. Колхоз - күмәк хуҗалык, таркалмаганда техника ягыннан ихтыяҗ юк иде, ә хәзер авылдагы шәхси хуҗалыклар, фермерлар ярдәменә генә таянырга кала. Кайчакта алар белән үзара килешүләр төзибез.

Шулай булса да яшибез әле, җирлегебез район күләмендә үткәрелгән бәйгедә катнашып, “Авылны төзекләндерү” номинациясендә ел саен беренчелекне алып килә. Үткән елны өлкә губернаторының махсус дипломы белән дә бүләкләндек, Гран-при отып, күчмә вымпел һәм бронзадан эшләнгән ат сынына ия булдык.

Авыл мәктәбенең язмышы турында да сөйләшеп алдык.

- Мәктәбебез әлегә кадәр авылыбызны таркалудан саклап килгән иде, - дип дәвам итте әңгәмәдәшем, - минемчә, әти-әниләр үзара алтын урталык таба алмадылар - икегә бүленделәр. Яшь әти-әниләр балаларын читкә озату ягын карасалар, тәҗрибәле, өлкән яшьтәге әти-әниләр үз авылыбызда укытырга теләделәр. Нәтиҗәдә, тугызъеллык мәктәп ябылып, башлангыч итеп кенә калдырылды. Минем хатыным Рәфидә дә, башка белемле укытучылар белән беррәттән, хәзер өйдә эшсез утыра.

Ә менә Никиткино чуваш авылында агачтан салынган иске мәктәпләрен дә әти-әниләр саклап кала алдылар. Хәзер балалар бакчасы төзү мәшәкатьләре белән йөриләр. Чөнки бу авылга яшьләр кайта башлады.

Тик яшьләребез җиргә бик тартылмый шул. Иске Усман авылына читтән фермер булып Александр Столяров килеп, эшкәртелмичә яткан кырларда ашлык үстерә башлагач, без бик кинәндек. Чөнки чүп үләне астында, буш яткан мәйданнарны күрүе бик кызганыч иде. Бу үрнәккә, бәлки, авылдашларыбыз да кушылыр әле. Әнә Илдус Шәйдуллин да фермер булып ашлык үстерә, терлек асрый, көнбагыш мае чыгара башлады бит инде.

Эштән курыкмаган кеше тырыша, җаен таба белә ул. Мәсәлән, авылдашыбыз Мәхмүт Гыйльметдинов урман кисеп, халыкны төзелеш материаллары белән тәэмин итеп тора. Кем яшим, эшлим дип яши икән, авылда яшәү өчен бөтен мөмкинлекләр дә бар.

2011 елда Мәдәният йортына капиталь ремонт ясалды. Авыл газ, су, ике янгын сүндерү машинасы белән тәэмин ителгән, юлларга таш яки асфальт түшәлгән. Шәфкатьлелек оешмасы, элемтә үзәге, кибет эшләп тора. Рәхәтләнеп гамәл кылырга мәчетебез бар. Зиратыбыз да төзек, чиста.

Авылыбызда ел саен гөрләтеп сабантуйлары, ярышлар, бәйгеләр үткәрәбез. Клуб йортында зур спорт мәйданчыгы төзелеп ята. Әле күптән түгел авыл китапханәсенә Казаннан 200 дән артык матур әдәбият кайтарылды.

Менә шундый каршылыклы фикерләр, уйлар тудырды минем бу юлы Иске Усман авылына баруым, анда булган очрашуларым. Тугызъеллык мәктәп ябылган, ә балалар бакчасы ачылган. Димәк, биредә яшәеш бар әле. Мәктәп бетүгә таба барса да, авыл барыбер яшәвен дәвам итә. Бүген балалар бакчасында тәрбияләнүчеләр үсеп җиткәч, барыбер мәктәпне яңадан ачарга туры киләчәк. Әнә авыл җирлеге башлыгы Мидхәт Исламетдин улы Шәйдуллин да: “Туган авылыбызны саклап калу өчен бердәмлек кирәк”, - дип сөйли ич.

Төрле уйларга чумып, кайтып барганда, машина руле артында утырган улым Равил:

- Әнкәй! Күр әле, күр, - дип миңа юл чатына күрсәтте. Дөрестән дә, автобус тукталышы янында берничә яшүсмер кыз кулларына пиво шешәләре тотып басканнар да үзара көлешә-көлешә шуны эчәләр иде.

Караңгы төшеп килүгә карамастан, бу балакайлар мәктәптән кайтканда автобуска өлгермичә, машина “ауларга” чыкканнар бит инде. Аларның нинди кешегә туры килүе турында берсүз дә әйтеп булмый. Минемчә, монда уйланып калырлык сәбәпләр җитәрлек.

Иске Усман авылы җирлеге башлыгы Мидхәт ШӘЙДУЛЛИН.

Менә алар Иске Усманның киләчәге - яңа ачылган балалар бакчасында тәрбияләнүче сабыйлар һәм башлангыч сыйныфларда укучылар үзләренең тәрбиячеләре һәм укытучылары белән.

Тынып калган элеккеге мәктәп бинасы.

Иске Усман авылы,
Камышлы районы.