Чирмешән

Ванкувердан рәхәтләнеп Олимпиаданы карармын дип хыялланган идем.Какой!Бер кызыгы да юк.Ял көннәрендә биатлонистлар призга керә алмады.Чудов ачуым да килмәгәе 60 - урынга калды.\\\"Сезгә ансат,җылы диванда кайнар кофе ,чәй эчеп кенә карап утырасыз,\\\"дигән була әле үзе.җенләнеп,өйдәгеләр белән талашып беттек.Син дә утыр,кушып чаптырмыйм,акча чаптыра сине, дип әйтәсе килә дә.Вакыты да җайсыз,төнге өчтә-дүрттә карап утыр,имеш.Вобше-то,Олимпиаданы ачуны матур оештырганнар иде,ошады.Ничава,алдагы субботадан -дүрт көн ял.Төнлә булса да карарбыз.Главный хоккей уеннарын икарарга була.

Ой җәмәгать урамда буран котыра. Көчкә кайтып җиттем.
Чыңгыз-хан, бүген чаңгы шуа алмыйсың инде.

мин дэ бу тема белэн шундый кызып киттем ,шундый яратмыйм мин кыланып урысча сулэшеп йргэн балаларны .узлэренэ кирэген бик эйбэт такылдыйлар алар .кайберсенең баласы яныңда урысча меңгерэп тора ,узе җунлэп урысча белми ну малай ,шунда ачуларның килгэнен белсэгез ..
бик дөрес эйтэсең,// шайтан таягы\\\\ узебез ярый эле ипи белэн тозның урысчасын белэ идек шэхэргэ килгэндэ ,безнең якта бит шэхэрлэр йрак .шэхэргэ йрергэ ,урысча ирэнергэ шуңа шулай булганбыздыр .. ну аллага шөкер махы бирмэдек ,югалып калмадык .актанышлар хазер русча сөйлэшергэ ирэнделэр тегелэредэ калышмый шэхэр тирэсендэ торсаларда кытыклар эле бер аз...
теге дустыган,нуеш ,пич башы андый сузлэр онытылып бара инде , хазер безнең балалар шэхэрдэн кайткач эбилэрне дэ ирэтеп баралар инде матур сулэшергэ ..хазер авылларда эбилэр аз калды ,бу яшлэре тиз ирэнэ аның современный сөйлэшергэ

Баладарны татарча өйрәтү турында сөйләшеп алгансыз икән.Авылда туып-үскән кешенең баласы нишләп татарча белмәсен ди инде.Җәй буе авылда әби-бабайлары янында практика үтә бит алар.Каникул бетеп,укый башлагач кына,кызык хәлләргә очрыйбыз.Бездәге:нүеш,дустыган,пизбашы кебек диалектлар өстенә,сабакташлары,укытучылары ч,к хәрефләренең каты әйтелешенә аптырыйлар,аңышмыйлар.
Ә русча сөйләшүгә килгәндә,мин киресенчә безнең як халкының грамоталы,хатасыз сөйләвен әйтер идем.Акцент та юк бит.Әрчә,Теләчә,Актанышларның русча сөйләшүен тыңлап торсаң...Хата өстенә-хата.
Так-что,Чирмешәннекеләр булуыбызга горурланыйк!

Караван-сарайда, базардагы Халимэдэ нужэли юк караоке,Пар балдаклар"?Миндэ дэ юк икен шул.

Дус яшик инде жэмэгать, маржасы-мордвасы,чуашы белэн дэ.Чыннан да хазерге авыл балары урыска сатып ебэрэ.Безне бит урыс телен дэ татарча укытылар иде яртылаш. 8 не бетереп техникумга кергэч и нужаланганны хатерлим дэ сон, белгэненне этергэ кыенсынып утыра идек,дэресе шул, бэтен авыл баласы башыннан уткен хальлэр бу, валлахи дип этэм.

булышыгыз эле ,иптэшлэр!мина злолэйлэнен \"пар балдаклар\"дигэн жыры кирэк иде...карооке только...минусовка!!!бик кирэк...туй килеп житте инде.э караокеюк

читтэн ..\\\ моны сиңа язам .
китэм дигэн идем, сине кургэч тагы утырдым инде ..
и авылдамы ,авылда хазер балалар урыска тотып саталар узеңне .кайткач исем китеп килэ кай вакыт ,шытырдап урысча сулэшэлэр ,менэ бездэ 7\яшлек бала урыслар белэн яп яхшы сулэшэ , син безнең белэн чагыштырма инде, без бит тиливизыр да карамый устек чөнки эш куп иде ,хазер бит балага 6 ай булгач тилевизор кабызып куялар да узлэре дэ кене буе диярлек карап утыралар телек. авылда да ярты суз урысча бит хазер урысча бик эйбэт язалар .\смс\ җибэргэндэ русча шытырдаталаргына

Мин шәһәрдә татарча укыту ягында. ләкин авыл балалары русча белә димәс идем. аңлыйлар әлбәттә, ә сөйләшүгә килсәк...

уамда көн нинди матур
сизелэ бэйрэм кене
бөтен кеше ,шат келэч
барыгызныда ярату ,кене белэн..
бу кен дуслар кендэ килми
кадерен белеп калыйк ,
эйдэгез, бергэ җыйылып ..
урман буйына барып
шашлыйк пешереп кайтыйк..

Дэрес эйтесез экренлэп шул телгэ. мохитка керэ барабыз.Тик безнен заманнар утте бит инде,hэзер балалар турында сэйлэшэ идек.Балалар бит рус телен яхшы белэлэр,э менэ татар телен экренлэп оныталар,суз башы бит шул турыда иде.Телне саклап каласы иде бит,безнен балаларнын балалары кем булырлар сон болай булгач?Экренлэп эби-бабалар авылда улеп бетэ.шэhэрдэ русча мохит.Татар классы тугел ,э татар мэктэбе кубрек булса эйбетрек тугелме сон?Без бит Татарстанда яшибез.Ул мэктеплерне безнен балалар ачмаса кем ача сон?Узлере ук рус мохитенэ кучеп беткеч,балаларына татар мэктэбе ачарга телэрлэрме сон алар?

Башка милләт халкы белән дус яшәргә кирәк, сүз дә юк. Алар арасында бик кешелеклеләре дә, кешелексезләре дә бар. Кешелексез диюем: аларның башка милләт халкына кырын караучыларын әйтүем. Беркөнне учительскаяда утырганда татар укытучылары белән татарча сөйләшеп киттек. Янда ике чуваш милләтеннән у к ы т у ч ы утыра. Без - диләр- яныбызда татарлар , я булмаса руслар булса русча сөйләшәбез-диләр. Ә сез, безгә игүтибар итмичә үзегезчә сөйләшәсез- диләр. Бу бит кулҗтурасызлык димәкчеләр. Хе - минәйтәм- кайчаннан бирле үз телеңдә сөйләшү кулҗтурасызлык соң әле ул- дим. Тем более мы В Татарстане живем, а не в Чувашии. Дәшмәделәр.
Икенче случай: Килеп э ш к ә урнашкан гына вакыт, исемем гарәпчәдән алынган булса да татарларда да сирәк очрый торган исем. Алар өйрәнгән бит инде Гүзәл, Роза, Галиягә. Ә минекен оныталар. Шунда рус коллегаларым җыелып :Безгә синең исемеңне әйтергә авыр,Әйдә сиңа Зоя Фәләновна гына - диик әле диләр. Әйдәгез-дидем мин- мин риза, но миңа да сезнең исемнәрне әйтергә авыр , мин дә сезгә Вәсилә, Ләйлә. һ.б. диим әле- дидем. Дәшмәделәр, өйрәнделәр. Хәзер көлеп искә алалар.

Бездә ниндидер куркаклык бар. Үз сүзеңне бастырып, кистереп әйтү юк. Бу куркаклыкны кайберәүләр "Тыйнаклык" дияргә мөмкин. Но бу именно татарның куркаклыгы. Бу гасырлар буена килгән куркаклык. Һәркем башка халык алдында үз сүзен әйтә белсен, үз-үзен яклый алсын иде. шуннан әз генә УВАҢЕНИЕ булыр иде.

зелпе! Читтән кереп булса да әйтим әле.Язганнарың кабул итәргә авыр булса да, дөреслек синең якта.
Район үзәгенә бару белән урыс теле кирәк шул.шәһәргә килсәң тагын да катырак сизәсең үзеңнең "түбән кастадан" булуыңны. без казанга килдек.милли үз аң чак-чак күтәрелә башлаган чор иде. урысларның да каушап калган, ни көтәргә болардан?- дип миңгерәп торган вакыты. билгеле ачыктан-ачык дип әйтмим, ләкин безгә сиздерәләр иде бәйсезлек дип, артык "кылануыбызны". ул транспортка кергәч интегүләр, авыл баласы үзара татарча сөйләшкәнгә карап Хватит, талдычит дип кычкырулары! Хәзерге сүз запасым булса,күрсәтер идем мин Ничек талдичит,но ул вакытта... Ул укыганда җавап бирүләре! марҗа апай ярый әле, ләкин үз марҗаларыбыз! белгәнең онытыла, кызарасың, кимсенәсең! Читкәрәк китәргә тырышасың үзеннән үзе.тормышта югалып калмадык конечно. но рус телендәге аралашуның совершенствосы ай кирәк булды.
мәктәп нинди тел укыта, кеше тормышында шул тел өстенлек итә . өйдә сөйләшкәндә телнең камиллеген саклап тормыйбыз бит. кыска җөмләләр, берничә сүз белән аралашабыз. һәм аңлашыла да!
Ә әдәби телне камил белер өчен ул телне син яратып йөрәнергә тиешсең! кирәк булганы өчен генә түгел. мин үзем мәсәлән авыл баласына рус телендә укытыр идем. татарча мөхит телне барыбер саклый. Ә урыс мохите саклаган шәһәрдә киресенчә татар теленә өстенлек бирергә кирәк дип саныйм.
аннан килешәсездер, ТВ РАдиода рус телендә авыр сөйләшкән дәрәҗәле кешене кызгана башлыйлар. грузиннар, латышлар акцентларыннан уңайсызланмыйлар бит. ләкин татар урысча яхшырак белергә "хөкем ителгән". Түрә мәсәлән татарча авыр сөйләшсә бу норма, русча начар сөйләшсә "колхоз" "..ктан көрәк булган" дип карыйлар,мыскылларга да күп сорамыйлар.
берсендә ике марҗа хатынының сөйләшүен ишетәм.ниндидер хатын-кыз турында -недорезанная татарка! дип сөйләгәненән аңсыз калдым. яши яши ул халыктан бизелә үзеннән-үзе, ләкин ирексездән шуның теленә, мохитенә елдан -ел катырак керә барабыз..

Зелпе, зинhар гафу ит ,мин сина дип язмаган идем,син узенэ тартып алгансын.Мин гомумэн шэhэрдэ яшэуче татар балаларынын проблемасына кагылып уттем.Э уземнен балаларга килгендэ минекелэр садикка бераз сонрак бардылар,баргач татар группаларында чын уз эшен яратучы тэрбиячелэр туры килде.Алар татар телен дэ рус телен дэ бертигез яраттылар.Аннан татар мэктэбендэ башлангыч белем алгач 6-7 классларда инде юнэлешле мэктэплергэ кучердек.Гомуми зур мэктэплергэ тугел, именно кечерэк hэр баланын исеме белэн эндэшэ алырлык мэктэплердэ укыдылар.Уку гына тугел тэрбия дэ мэhим роль булып торды.Зур классларда инде барлык фэннерне инглиз телендэ алдылар.Уз теленне яхшы белмэсэн ,чит телне дэ белеп булмый бит.Дэрес балалар безнен кебек китапны куп укымыйлар,аларга башка заман килде,шулай да уз миллэтлере белэн горурланалар.Ин мэhиме ата-баба телен белэлэр.

Халык, сез мине дөрес аңламадыгыз. Без дә өйдә гел татарча сөйләшәбез ,Аллага шөкер. Русчабыз чамалы. Ни өчен дигәндә без бит рус кешесен дә Чирмешәнгә баргач кына күргән балалар. Ул бит чын-чынлап рус кешесе белән аралашу мәктәпне бетереп чыгып киткәч кенә башлана.
Балаларга килгәндә, минем дә алар өйдә татарча сөйләшәләр. Но менә шундый кызык сүзләр килеп чыга инде, нихәл итәсең. Сезнекеләр дә чиста әдәби телдә сөйләшәләрдер дип уйламыйм. Рус классына бирүемнең сәбәбен мин сезгә болай аңлатыр идем. Мин үзем шул мәктәптә 10 елга я к ы н э ш л и м. Татар класслары ачабыз, татарча өйрәтәбез, фәлән-фәсмәтән дибез. Менә шул 10 ел э ч е н дә мин татар классларында укыган укучылар өчен бер дә игүтибар , ихтирам күрмәдем. Анда гел слабыерак укытучыларны куя килделәр. Алдынгы укытучылар андый класска эләккән очракта, ул аннан "отсталые, тупые,.. " дигәнерәк сүзләр белән чыга. Чынлап та татар классларына күбрәк күрше авылдан йөреп укучы балалар җыела. 4 ел авылда татарча укып йөрегән балалар шәһәр мәктәбенә килеп э л ә к кәч, югалып кала. Менә шул биргән сорауга җавапны татарча уйлап русчага тәрҗемә иткәнен әлбәттә марҗа у к ы т у ч ы көтеп тормый. Шуңа алар отсталый, тупой булып күренә.