БАШНЫ ТАШКА БӘРСӘМ ДӘ, ЧИШӘ АЛМЫЙМ... МӘКТӘП ПРОГРАММАЛАРЫННАН ЮГАРЫ МАТЕМАТИКА ДӘРЕСЛӘРЕ

Мәктәп укучыларын югары математика бе­лән газаплау кирәкме? Бу сорау бердәм дәүләт имтиханнарына әлеге фәнне мәҗбүри итеп билгелә­гәч, кабат калыкты. Моңа кадәр бу өл­кәдә сай йөз­гәннәр дә, укытучылар ярдәме бе­лән ничек ки­рәк алай, бу имтиханны тапшырып чыгалар иде. Лә­кин быел гуманитарийларның аны ансат кына тапшырып чыгуы бик шикле. Узган ел "плюс бер балл" системасы була торып та, укучыларның күбесе математиканы авырдан тапшырды. БДИ штатлы режимга күчкәч, билгене бер баллга күтәреп куюлар бетте.

Мәктәптә математика укытылырга тиеш, ансы. Тик урта мәктәпкә академик Колмогоров керткән югары математиканың бөтен кешегә дә кирәге бармы икән? Төгәл фәнне белмәүчеләрнең сәлә­те башка яктан ачылырга да мөмкин бит.

Зур җитәкчеләр арасында да математика белән "дус булмаганнар" шактый. Мә­сәлән, мәгариф һәм фән министры Андрей Фурсенко югары математиканы укымаган икән.

– Мәктәптә аны катлауландырып укытуның кирәге юк. Ул иҗадилыкны юкка чыгара. Шуңа күрә аны укыту программасыннан бөтен­ләй алып ташларга кирәк. Бүген Мәгариф академиясе уку стандартларына яңа төзәтмәләр кертү эшенә кереште инде. Мәктәпләргә бу үзгәрешләр агымдагы елдан этаплы рәвештә керәчәк, – дип сөйләде Фурсенко укучылар сәламәтлеген саклауга багышланган коллегиядә.

Чыннан да, укучының башын әллә ниләр белән чуалтудан кемгә файда? Бүген ил мәктәпләрендә югары математика 10 нчы сыйныфтан башлап укытыла. Гуманитар юнәлештәге сыйныфларга ул атнасына – ике, ә төгәл фән­нәр буенча махсуслашканнарга сигез сәгать керә. Ә им­тихан исә барысына да мәҗ­бүри куелган. Быелдан контроль үлчәү материаллары җиңеләйтелде дисәләр дә, математика барыбер теш үтмәс чикләвек булып кала бирә.

Бездәге мөгаллимнәр һәм укучылар да математиканы җиңеләйтергә кирәк дигән фикер ягында. "Югары математиканы факультатив дәрес итеп бирергә була. Үземә югары сыйныф укучылары белән эшләргә туры килгәч, хәлләрен яхшы аң­лыйм. Кемгәдер математик анализлар ясауның бер авырлыгы юк, ә кайберәүләр мо­ны тырышса да, эшли алмаска мөмкин. Бу алар өчен бер интегү инде",– ди Казан дәүләт гуманитар-педагогика университетының математика факультеты деканы урынбасары Елена Лаврентьева. ТР мәгарифне үсте­рү институтының математиканы укыту кафедрасы мөдире, бу мәсьәләне тирән­нән өй­рәнгән белгеч Равил Хәмитов та Фурсенко белән фикердәш булып чыкты. "Югары уку йортларында математика юнәлеше буенча белем алучы студентлар беренче курста 10-11 сыйныфтагы мәктәп программасын кабатлый. Ни өчен аны кабат укытырга кирәк соң? Мәктәптә җиңеләйтеп бирергә кирәк аны", – ди Равил Габделхакович.

Мәктәпләрдә һәм югары уку йортларында белем бир­гән математика һәм физика фәннәре кандидаты Ким Шакиров та гуманитарийларны интектерү ягында түгел. "Иң мөһиме: кеше тормышта авырлык, күләм, мәй­дан ише нәрсәләрне чутлый белсен. Утын әрдәнәсенең күләмен исәпли алса, шул җитә. Моның өчен шактый белем кирәк әле", – ди төгәл фәннәр өлкәсендә төрле ачышлар ясаган галим.

Табиблар, психологлар да математиканы мәҗбүри укытуны бер дә хупламый. "Балалар болай да сәламәтлеккә туенмый. Саулыгы югала икән, аның рухи дөньясына да зыян килә. Элек мәктәпләрдә укучыларга көн саен иртән күнегүләр ясаталар, төрле витаминнар өләшәләр иде. Хәзер болар да юк. Мәктәптә чит телләр өйрәтүгә каршы түгел мин. Моның бернинди зыяны юк, киресенчә, аларның телләре генә ачылачак. Ә менә катлаулы математика гуманитар яктан үсеш алганарның психологиясен җимерүгә китерә. Мондыйлар роботка әйлә­нергә мөмкин хәтта", – ди сәламәтлекне өйрәнүче психолог-культуролог Әл­фия Усманова.

Республика Мәгариф һәм фән министрлыгына бу карар килмәгән әле. Әл­бәттә, һәр­бер яңгыраган фикер шундук гамәлгә ашырыла дигән сүз түгел. Ләкин бу очракта аңа каршылар юк диярлек. Бүген булмаса, әлеге яңалыкның иртәгә чынга ашуы бар. Математика җи­ңеләйтелсә, чыннан да, югары сыйныф укучыларын бәхет басар иде.

Дмитрий БУНТУКОВ фотосы.