“Үзем авызландырдым, холкы яхшы”: балаларга бәйле йолалар

Күпләрегез белә торгандыр бу йола гадәте турында. Бу йола гадәте татар халкы яшәгән барлык төбәкләрдә дә билгеле. Олы яшьтәгеләр, һичшиксез, ишетеп булса да белә бу хакта. Яшьләр дә әби-бабаларыннан ишеткәне бардыр дип уйлыйм.

 

Яңа туган баланың авызына бал-май тидерү ул авызландыру дигән нәрсә. Моны элек кендек әби эшли торган булган, өйдәге башка кеше дә башкара ала, әлбәттә. Бал-май тидергән вакытта салават әйтелә, матур теләкләр теләнә.

 

Мәсәлән:

“Авызың ризыклы булсын,

Гомерең озын булсын,

Юлың тигез булсын,

Саның сан булсын,

Йөзең ак булсын,

Күңелең пак булсын!”

Яисә мондый:

“Пар канатлы булсын,

Алтын канатлы булсын,

Ата-аналы, бәхетле-тәүфиклы,

Тәмле телле булсын!”

 

Күп кенә җирдә моның өчен махсус әлбә дигән ризык та әзерләгәннәр. Онга бал йә шикәр кушып, майда кайнатып әзерләнгән ризык ул әлбә дип атала. Казан арты татарларында бик киң таралган булган. Хәзер аны бик белүче юктыр инде.

 

Моның икенче варианты – кара икмәкне чәйнәп, шуны чүпрәккә төреп, балага каптырганнар. Башкача моны имезлек дип тә атыйлар әле. Кайбер якларда баланы имезгәнче аның авызына сак кына әйбәтләп чәйнәлгән хөрмә җимешен тидерү гадәте бар. Бу шулай ук шул авызландыруның бер төре.

 

Авызландыруның да үз ышанулары, кагыйдәләре булган. Кем авызландырса, бала шуңа охшый – шуңа күрә, бала озын гомерле булсын дип, моны олы яшьтәге кешеләргә эшләткәннәр. Соңыннан сынап та караганнар: “Үзем авызландырдым, холкы яхшы”, йә киресенчә: “Шул гына авызландырды, кире беткән, үҗәт булды”, – дип сөйләшкәннәр.

 

Менә мин материал җыйган вакытта авызландыруның хәзерге заманда да яшәп килүен белдем. Кайбер бала тапкан хатыннар үзләре белән бала табу йортына бал алып киләләр һәм баланы беренче тапкыр имезер алдыннан аның иреннәренә сак кына шул балны тидерәләр.

 

Менә шулай итеп, гореф-гадәтләр яшәвен дәвам итә, кем дә булса аларны саклый, куллана, башкара.

 

Баланы тугач та төрү турында бер йола белән бүлешәсем килә. Нәрсәсе бар инде ул баланы төрүнең диярсез сез. Бар икән шул, бар... Гадәти төрү турында әйтмим әле мин, үзенчәлекле төрү турында сөйлим.

 

Баланы тугач та, әтисенең күлмәгенә төргәннәрен белә идегезме сез? Һәм ни өчен болай эшләгәннәрен ишеткәнегез бармы? Шулай эшләсәң, бала атасына якын була, атасы баланы ныграк ярата дигән ышанудан килгән бу гадәт. Әле аннары кайбер якларда баланы әбисенең күлмәгенә дә төрәләр. Монысы бала озын гомерле булсын дип эшләнә.

Зәлия Брусько.

Фото: https://pixabay.com/