“Диндәге аңлашылмаучанлык надан мулла-абыстайлар аркасында барлыкка килә”

 

– Кеше диннән ерак, шәригать кушканнарны үтәп яшәми икән, аның мөселманнарның тормыш рәвешендә ни эше бар? Аның өчен бу –башка тормыш. Кемдер яулык бәйләп, сакал үстереп, намаз укып яшәргә теләсә, аның эше. Ә инде син дин белән кызыксынсаң, сорауларың туса, билгеле, сорарга була. Илсөя Бәдретди­нова да кызыксынып сораса ярый, ә инде көлеп язган икән, җавап кайтару кирәкми. Кайчак апалар: “Бу кызлар­ның яулыкларын гарәп хатыннары кебек бәйләп йөрүләре бер дә ошамый”, – диләр. Мин: “Нишләп сезгә ошарга тиеш соң әле алар?” – дим. Кызларның максаты ул түгел бит. Алар да бәлки башка­лар­ның кыска итәк киеп, түшләрен ачып йөрүен өнәмидер. Һәркемнең үз тормышы.

Дин белән кызыксынучыларга шуны әйтергә телим: диндә надан кешеләр күп һәм алар динне боза да инде. Кыяр-помидор, йомырка буенча сораулар наданлыктан килеп чыга. Дин белгече булыр өчен юкка гына бишәр, унар ел укымыйлар. “Фатиха” сүрәсен өйрәнү өчен биш ел вакыт кирәкми, билгеле, әмма аны аңлар өчен унбиш ел гомер дә җитмәскә мөмкин. Диндәге аңлашылмау­чанлык надан мулла-абыстайлар аркасында да тарала. Кызганыч, бүгенге мөселманнар ике төргә бүленә: беренчесе – академик белем алган кешеләр, икенчесе – әби-бабайлардан күреп-ишетеп өйрәнгән динне тотучылар.

 

 

– Мәҗлес уздырганда андый ке­шеләр күбрәк, халык алар белән тыгыз элемтәдә тора. Гади халыкка күп нәрсә кирәк­ми, аның белем аласы килми, ул мулла-абыстай чакырып, аш уздырдым дип әйтергә генә тели. Хәзрәт сәгать ярым вә­газь сөйләп, берничә минут Коръән укыса: “Бигрәк надан мулла килде, берни эшләми китте”, – диячәк, сине яратмаячак. Ә бит син сәгать ярым белем бирдең һәм бу күпкә кадерле!

Буыннар алышынмыйча ниндидер нәтиҗәгә ирешү авыр. Әлегә нәкъ менә буыннар алышу бара. Ә инде кыяр-помидорга килгәндә, һәммәсе дә хәләл ризык. Кемдер аны закуска урынына күргән икән, аның проблемасы. Йомырка да, нинди генә тавык салса да, хәләл санала. Тик хәзер шундый төркем кешеләр барлыкка килде: тавыкка чиста, химикатсыз азык ашатсаң гына йомыркасы хәләл була, диләр. Мондый фәтвә бирсәк, авыл йомыркасы хәрәмгә әйләнәчәк, чөнки тавык анда иректә йөри.

 

 

– Тормышын пычрактан, хәрәмнән чистартырга тырышкан, шуңа омтылган гап-гади кеше. Үзен нәрсәдәндер тыя икән, моны изге ният белән эшли. Ачу белән карарга кирәкми, аңа болай да икеләтә авыр, чөнки фани дөнья кануннарыннан тыш, Аллаһы Тәгалә хөкем­нәрен дә үтәргә кирәк.

 

 

– Дин күңелдә генә булып кала да алмый. Калебтә икән, тышкы кыяфәткә дә, эш-гамәлләргә дә чыга. Яулык бәйләмисең, намаз укымыйсың, хәрәм ашыйсың икән, Аллаһ ничек йөрәктә була ала инде? Элек әби-бабайлар намаз укыганын күрсәтә алмаган, чөнки совет чоры иде. Хәзер исә гыйбадәттәге кешедән гаеп эзләргә кирәкми. Проблема башкада: син дин юлындагы бәндәнең дөрес эшләгәнен аңлыйсың, ләкин үзең аның артыннан иярә алмыйсың. Моны күреп, күңе­леңдә оят, көнчелек уяна. Боларны син аны тәнкыйтьләп кенә җиңәсең.

 

 

– Хак юлга кергән кешенең фәреш­тәгә әйләнүен телибез. Намазга бастың икән, аны ташларга ярамый, гел изге бу­лырга кирәк дигән фикер яши. Шуңа да күпләр намазга басмый, чөнки урламаска, таламаска, алдамаска һ.б. тыелырга тиеш була. Ә намаз укымау гөнаһ түгелме? Адәм баласының психология­се бигрәк сәер...

 

 

– Киресенчә, ураза тотуы эчү гөнаһын бетерергә мөмкин. Расүлебез заманында да намаз укыган бер карак була. Бу хакта Пәйгамбәребезгә сөйләгәч, ул: “Тимәгез аңа. Намазы тиздән караклыгыннан туктатыр”, – ди. Гөнаһлы тормыш белән яшәгән кеше шундук изгегә әйләнә алмый. Дингә керүнең дә этаплары бар. Теге кеше дә беренче адымнарын гына ясый торгандыр. Иң хәерлесе – аңа тыгылмау. Ул үзе белән көрәшә.

 

– Кыз бала яулыгын бер бәйли, аннары сала, тагын башын яба икән, ул да шул рәвешле көрәшә дигән сүз. Аны да тәнкыйтьләргә ярамый.

 

 

– Юк, хәзрәтне аклап булмый, бу эшне ул белеп башкара дигән сүз. Ул кечкенә гөнаһны да үзе өчен зур итеп кабул итәргә, динне камил төстә тотарга тырышырга бурычлы. Һич югы зур гөнаһ кылмасын. Ул очракта мулла вазыйфасына башка кешене кую хәерле. Тик проб­лема шунда: авылларда кеше юк. Бүген генә ресторанда бармен булып эшләүче кыздан сорау килде. Ул: “Бер мәчет имамы ресторанга делегация белән килә дә, хәмерне чәй­неккә салып чыгарырга куша”, – дип язган, мәчетен дә күрсәткән. Бу баланың күңелендә дингә карата нәфрәт уянган инде. Шуңа да хәзрәт­ләрне берничек тә акларга ярамый.

 

 

– Хәзрәт үзенең йөзек кашы кебек күз алдында ялтырап ятканын аңларга тиеш. Гаилә тормышын да, йорт-җирен дә, бакчасын да карап, тәртипләп торырга бурычлы. Шәригатькә катнашы булмаган, әмма диндә рөхсәт ителгән әйберләр бар. Әйтик, хәзрәт аерылган, ди. Яки утырткан бәрәңгесе үсеп чыкмаган. Монда тәнкыйтьләү урынсыз. Иң мөһиме – аның рухи, дини ягы. Йорт-җирне җыештыру, чиста тоту да динебез кагыйдәсе.

 

– Яшьләр Исламны кабул итеп, аның кагыйдәләрен үтәп яшиләр, тик ул әле аларның күңеленә кереп бетмәгән була. Яулык бәйләгән мөселман кызлары да калебләре белән гади туташтан аерылмый, гаиләдә идарә итәргә омтылалар. Ирләр исә башка хатын-кызларга карый.

 

 

– Бу – аларның күңел халәте, яннарындагы кешеләр тәэсире. Алар динне белеп сөйләмиләр, гадел карамыйлар. Юкса, һәр динне алга салып анализларлар иде.

 

 

– Күпхатынлылыкны кем гадел түгел ди? Ул – ирнең сөяркәсен “легальләш­терүе”. Бүген 99 процент ир-ат хатынына хыянәт итә, тегеләре шуны белеп, ризалашып яши. Күзең башка хатынга төште икән, син никахсыз йок­ларга тиеш түгел, ә үз хатыныңа биргән хакларны аның алдында да үтәргә бурычлы. Никахтан соң балалары синең фамилияңне ала, мира­сыңда катнаша һ.б.

 

 

– Табигать ирләрне шундый итеп яраткан инде. Хыянәт итмәгән ирнең көче кими, ул уҗым бозавына әйләнә башлый. Бу халәтне, Аллаһы Тәгалә аңлап, күпхатынлылыкны биргән. Дөрес, үз хатыныннан канәгать яшәүче ирләр дә бар. Ире читкә караган хатыннар: “Ирем миндә нәрсә таба алмады икән?” – дип үзләренә сорау бирсен иде.

 

 

– Ирләргә: “Хатын сайлаганда ике сорау бирегез һәм шуннан дөньяга, дингә карашын аңлаячаксыз”, – дим. Сиңа күпме мәһәр кирәк һәм икенче хатынга ничек карыйсың? Мәһәрне күп сораса, нәфесле була. Икенче хатын алуга каршы икән, динне белми дигән сүз.

 

 

– Калганнары йөрерләр-йөрерләр дә, ахыр чиктә барыбер ризалашырлар.

 

 

– Дингә керүнең этаплары бар дидек. Кемдер берничә елда төзәлә, кемгәдер дистә еллар кирәк. Мөсел­ман­нар 17 ел хәмер эчә. Пәйгамбә­ребез ун елдан соң гына аларны намазга бастырган, тагын җиде елдан аракыларын ташлаткан. Сез әйткән хатыннар тәмәке тарткан өчен үзләре җавап бирәчәк. 9 млрд сум акча урлаган полковник Захарченконы тоткач, аңа карап бөтен Эчке эшләр министрлыгын таркатмадылар бит. Монда да шулай.

 

 

– Намаз укыган кеше җаваплылыкны тулысынча үз өстенә ала дигән сүз – хата. Хатын-кызлар исә ышанучан, алар ирләрнең бөтен сүзен чын дип уйлый. Мондый хәл килеп чыкмасын өчен, кызны ир туганнары кияүгә бирергә тиеш. Хәзер кызлар ирләрне үзләре сайлап алдана.

Хатын теләге белән аерылыша икән, ирнең мәһәрне сорап алырга хакы бар.

– Динеңә, гомереңә куркыныч янаганда яшерергә мөмкин. Яшәү бөтенләй авыр икән, күчеп китәргә дә рөхсәт ителә. Ә инде кырын карап кына калалар икән, бөгелергә ярамый. Без дөньяви дәүләттә яшибез һәм теләсә кайсы динне тотарга хакыбыз бар.

 

***

Әңгәмә "Акчарлак" газетасының архив саннарыннан алынды, 12 сентябрь 2019 № 36