Хыянәтнең “хакы” күпме?

Ярыйсы гына зур гаи­ләне тәэ­мин итү өчен ми­ңа пенсиягә ка­дәр шабашкаларда эшләп йөрергә туры килде. әлеге мөмкинлекне өлешемә тигән иң зур бүләкләрнең берсе дип саныйм: нинди генә язмышлы кешеләр белән очрашмадым, акны карадан аерырга өйрәндем.

 

Шабашкада йөргәндә хыянәткә карата катгый фикеремне бераз йомшарткан вакыйга да булды. Иптәшләрем белән ярыйсы гына олы яшьтәге абзыйның бакча йорты түбәсен үзгәртеп ясадык. Эш беткәч хуҗа кеше миннән эш бәясен сорады, пенсионер икәнлеген исәпкә алып, кимрәк бәя әйттем. Абзый: “Ярар, мин эшегездән канәгать, акчаны сезгә ике меңгә арттырып бирәм, әгәр дә хатын чылтыратып сораса, син сөйләшкәннән дүрт меңгә арттырып әйтерсең”, — диде. “Син нәрсә инде, абзый, миннән ришвәтче ясарга җыенасыңмы? Илебез болай да шундыйлар аркасында алга китә алмый», — дидем, шаяртып. Абзый бер мизгелгә югалып калгандай булды, аннары үзен кулга алып: “Карале, егет, мин хәзер җитмешне ку­ып барам, шушы яшемдә икенче хатын белән таныштым. Ниһаять, аңарда хатын-кыз җылысы тойдым, ләкин аның янына буш кул белән барырга күңел тартмый. Син мине аңлый алсаң, аңла», — диде. Ничек аңламыйм ди инде?! “Андый хәл булгач, безгә артыграк итеп бирергә җыенган акчаны да үзеңдә калдыр”, — дидем.

 

Икенче очрак. Совет заманында җитәкчеләр өчен төзелгән йортка, биш бүлмәле фатирга килеп эләктем. Хуҗа тиешле кешегә 70 яшьләр тирәсе, инсульттан соң бик авырлык белән генә йөри. Фатирын сатарга әзерли икән, иске ишекләрне яңа­ларга алыштырырга кирәклеген әйтте. Соңыннан, эшләрне бетергәч, абзый, ачынып, үзенең язмышын сөйләде. Төзелештә зур начальник булып эшләгән икән. Илле яшендә яшь кенә бухгалтер кызга гашыйк булган һәм ике баласы белән хатынын аерып, шуңа өйләнгән. Балалары туып, әйбәт кенә яшәп ятканда чирләп киткән, вакыты җиткәч, пенсиягә чыккан. Шуннан гаиләдә ызгыш, аңлашылмаучанлык баш­ланган. Ир тагын чирләп больницага эләккәч, яшь хатын баласын алып, икенче иргә яшәргә киткән, фатирны бүлү мәсьә­ләсен күтәргән. Хыянәт иткәне өчен элеккеге гаиләсе дә гафу итә алмаган үзен&

 

Өченче хыянәт тарихы болайрак: бер ханым бакча кишәрлегендә терраса төзергә чакырды. үзе ярыйсы гына чибәр, сөйкемле, ачык күңелле. Тумышы белән күрше республикаларның берсеннән икән. Мин сөйләгән “сы­гылмалы” мәзәкләрне аң­лый гына түгел, үзе дә өс­тәп җибәрә, көләргә, шаяртырга ярата. ә тормыш иптәше бөтенләй дә аның капма-каршысы. Бервакыт төшке ашка ресторанга кергәч, янәшә өстәл артында бик матур парны абайлап алдым. Карасам, шул хатын урта яшьләрдәге, сөйкемле ге­нә ир бе­лән чөкердәшеп утыра. Ир тәмәке тартырга чыгып киткәч, ханым янына килеп:

 

— Карале, матурым, син иске ботинканы яңасына алыштырдыңмы әллә? — дип сорадым.

 

— Әйе, шулайрак иде, без аның белән бергә яшибез, — диде безгә тер­раса ясаткан хатын. — Ул Украинадан. Моннан КамАЗ запчастьләре килеп ала да үзләренә алып китеп сата. Законлы кавышырга уйлап торабыз.

 

— Кара аны, матурым, саграк бул, ул як кеше­лә­ре сүзгә дә бик оста, хә­тәр үткеннәр дә, — дип кисәттем үзен. Ул:

 

— Мин дә төшеп калганнардан түгел, — дип елмайды.

 

Ничәдер ел үткәч, мин тагын шул бакчага барып берәүләргә баскыч ясап бирдем. Шунда хуҗабикәдән бездән терраса ясаткан хатын турында сорадым. Үкенечкә, аның язмышы бик аяныч тәмамланган икән. Украин “мә­хәббәте” башта аны төрле бүләкләргә күмгән, киендергән, ә соңгы ки­лүендә хатыннан, биш кеше яшә­гән ике бүлмәле фатирларын залогка салып булса да, бурычка зур суммада акча алуын үтенгән. өс­тәмә запчастьләр саткан акчага яңа фатир алырмын, балаларың бе­лән яшәрбез дип сүз биргән. Ләкин шуннан суга төшкән балта кебек юкка чыккан. Ярты елдан соң кредиторлар, хәтәр егетләр җибәреп, хатыннан фатирын сатып, бурычны түләвен таләп иткәннәр, түләмә­сәң, кискен чаралар кулланачакбыз дип куркытканнар. Шуннан хатын кунакха­нәдән “мәхәббәтенең” паспорт мәгълүматларын табып, Украинага киткән. Ләкин пропискада күрсәтелгән торакка килеп тә, ни ирне, ни аны белгән бер кешене дә таба алмыйча кайткан. Шуннан ваннасына кереп юынган, чиста киемнәрен кигән, иреннәрен кызарткан һәм... башын элмәккә тыккан.

 

Һәр зур хыянәтнең тө­бендә алдау, ялган, кечкенә хыянәтләр ята. Хыянәттә ирләр дә гаепле, гүзәл затларыбыз да алар­дан калышмый. Бервакыт сатучы булып эш­ләгән хатын йортында эшләдек. Кызы сәүдә колледжын бетергән, хәзер кибеттә сата икән. “Кызыгызга әйбәт киңәшләр бирә аласыз инде алайса?” — дигәч: “Яшьләргә безнең киңәш­ләр кирәкми, алар бездән дә әйбәтрәк алдый белә­ләр”, — дип куйды. Икенче ханым үзенең кызын беркемгә дә баш бирмичә яшәргә өйрәтеп тәрбияләвен, нәти­җәдә кызының тормыштан уңуын: фатирлы, машиналы егеткә кияүгә чыгуын, каенанасын да үз урынына утыртуын, ирен дә орчык урынына тотуын горурланып сөйләде... Өченче очракта хуҗа хатынның кызы минем танышым булып чыкты. “Әйе, безнең олы кызыбыз дөньяның кирәген бирде, бик рәхәтләнеп гуляйт итте, безнең кебек бер ирнең чыраена гына карап тормады, — дип сөйләде ул, куангандай. — Ничә мәртәбә кияүгә барды, барыбер үз бәхетен оттырмады, хәзер менә дигән ир белән яшәп ята”.

 

Бу әниләрнең кызларының “казанышларын” шулай югары бәяләүләрен ишеткәч, чәчләрем үрә торды. Игелек кылсаң да, яманлык эшләсәң дә үзе­ңә кире әйләнеп кайтуын ничек белмиләр икән алар? Югарыда китерелгән мисаллардан аңлашылганча, хыянәт өчен дә иртәме-соңмы түләргә кирәк була.

 

Марат МӨХӘММӘТШИН. Чаллы.