“Шарли Эбдо” шаукымы – II

Шушы уңайдан аның бе­лән ярты сәгать аңлаштык без. Сөйләшә торгач, шунысы аң­лашылды: иренең әлеге фикерен хатыны да бишкуллап яклый икән. Алай булгач, нигә борчыласыз соң, дип аптыравымны белдердем. “Ке­шеләр шалтырата бит, сәя­сәткә кер­мәскә киңәш итәләр. Мине иң борчыганы шул: бу җәһәттә мөфти, баш казый нигә үз­ләренең катгый фикерен әйт­ми? Аларның сүзен, мөнә­сәбәтен ишетәсе иде”, – дигән теләген дә җиткерде ул. Мөф­тине “тотуы” кыен. Баш казый белән элемтәгә кердек. “Әлеге хәл шәригать мәсьәләләренә керми. Мондый очракларда фәтваны Голәмәләр шурасы бирә”, – дип аңлатты нәзарәт­тәге вәкаләтләр бүленешен баш казый Җәлил хәзрәт Фазлыев.

 

– Һич шик юк: Туфан абый – татар зыялыларының иң мәш­һүрләреннән берсе. Аның “Әл­дермештән Әлмән­дәр” пье­сасы да – зур талант­ның бер дәлиле. Әсәрнең эчтәлегенә килгәндә, үзәктә бик көчле, куәтле шәхес гәүдәләнә. Тор­мышның нинди генә сы­нау­лары булмасын, Әлмәндәр бабай берсенә дә бирешми. Хәзерге заманыбыз өчен дә бик мөһим бу. Бүген кризис дип йөрүчеләр, дәүләтне, җитәкчелекне, законнарны тән­кыйтьләүчеләр, сер түгел, күп нәрсәгә кара күзлектән карый. Әлмәндәр исә һәрвакыт оптимист, шат күңелле. Аның, кешеләр мине күргәч елмайса, димәк, бу дөньяда файдасызга яшәмим, дип әйтүе дә бик саллы фикер, – дип сөйләде безгә ТР Диния нәзарәте каршындагы Голәмәләр шурасы рәисе Габдулла хәзрәт Әдһәмов.

 

“Әмма пьесада, төп сюжет линиясенә карамаса да, ди­небезгә каршы килә торган элементлар бар. Әйтик, Әл­мәндәр бабайның үлемне алдавы, Аллаһы Тәгаләнең бу хакта белмәве динебездәге иман нигезләренә каршы килә. Шуңа күрә әлеге әсәрдән мультфильм ясарга ниятләү­ләрен шушы атна-ун көн эчендә Голәмәләр шурасы утырышында тикшереп, әлеге эшкә алынучыларга тәкъдим­нә­­ре­безне җитке­рәчәкбез. Го­му­мән алганда, кешегә тәрбия бирү өчен бу пьеса бик мөһим. Әмма дин күзлегеннән булган кимче­лек­лә­рен төзәтәсе иде. Мульт­фильмның чыгуы Фран­циядәге кебек җәнҗаллы вакыйгаларга китермәс, иншалла. Тик шуны истә тотарга кирәк: театрда куела торган спектакль бөтен дөньяга чыкмый. Ә менә мультфильм татарча, урысча һәм инглизчә дә булачак икән. Интернетка да куелмый калмас. Шуңа күрә бу уңайдан мөселманнар арасында сүз-бәхәс чыгуы ихтимал”, – дип исәпли ул.

 

Озын сүзнең кыскасы, Әлмәндәр карт белән Газраил арасындагы каршылыкны кү­пертмичә, читләтеп кенә, шартлы рәвештә генә белдерү ягын­да Габдулла хәзрәт. “Әй­тик, Аллаһы Тәгалә хакында сүз барганда, әгәр дә үзе белгән булса, дигән сүз яңгырый. Кайбер диалоглардагы сүзләр төшеп калса, бик яхшы мультфильм килеп чыгарга мөмкин. Әйтик, төрек­ләрнең бер фильмында Җәб­раил фәрештә ак киемдәге егет итеп гәүдәләндерелә. Анда киноның төп максаты – кешеләргә вафат булачакларын хәтерләтү. Газраил фә­рештә еш кына хәбәрче буларак сурәтләнә. Монда да сюжет бераз үзгәртелсә зыян килмәс. Хәбәрләр килә. Әйтик, Ибраһим галәйһиссәлам турындагы риваятьтә әүвәл чәче агара, бөкрәя... Беркем дә мәңге яшәми. Биредә дә Газраилне хәбәрче сыйфатында ясарга, динебезгә туры китереп сәхнәләштерергә мөм­кин”,– дип киночыларга тәкъ­димнәрен җиткерәчәген әйтте ул.

 

Әлеге мультфильм тө­ше­релү уңаеннан укучыларыбызга сәясәт фәннәре докторы, Русия Ислам университеты ректоры Рәфыйк Мөхәм­мәтшиннең дә фикере гый­б­рәтле булыр дип уйлыйбыз.

 

– Минемчә, биредә ике проблема бар. Беренчедән, Туфан абыйның әлеге әсәре, әлбәттә, фәлсәфи. Аның ни­гезендә Газраилдән көлү һич тә юк. Татар халкының тормышка омтылышы, милләте­без­дәге уңай караш бу. Әл­мәндәр, тормыштан китәсе килмичә, эшләп бетермәгән эшләрен тәмамларга тырыша. Дини ягын алмаганда да, фәлсәфи әсәрдән мультфильм ясау – мәгънәсезлек, минемчә. Андый хезмәт башкарак сюжетларга корылырга тиеш. Һәрхәлдә, тирән фәлсәфи хезмәтләргә мультфильм ясаганнарын күргәнем юк. Мульт­фильм ул балалар өчен ясала. “Әлдермештән Әлмәндәр” спектакле хәзерге вакытта сәхнәдә куелмаса да, аның язмаларын һаман күрсәтеп торалар”,– дип аптыравын белдерде Рәфыйк әфәнде.

 

“Икенче яктан, ул безнең дини кануннарга туры килми. Газраил фәрештәгә бәйле. Фә­рештәләрнең барлыгына ыша­ну – диннең, инануның бер баганасы ул. Алланың әмере булып, кешенең гомере бетеп, үлем фәрештәсе килгән икән, аның фани дөньяда вакыты бетте дигән сүз. Шуңа күрә төп фәрештәләрнең бер­сенә булган шундый мөнәсә­бәтне пропагандалау дөрес булмас. Туфан Миңнуллинның ул пьесасына килгәндә, үз чоры өчен даһи әсәрләрнең берсе иде ул. Кабатлап булса да әйтәм: анда төп нәрсә дингә мөнәсәбәт түгел, кешенең тормышка омтылышы. Әлеге яктан иң кызыклы, уңышлы әсәр­ләрнең берсе бу хезмәт. Шул ук вакытта пьеса совет чоры­ның бер чагылышы икәнен дә онытмыйк”, – дип искәртте ул.