Россиядә азык-төлек карточкалары кулланылышка керергә мөмкин

Бөтендөнья сәүдә оешмасына керүдән әлегә файда күрергә өлгермәдек, ә менә тискәре нәтиҗәләре инде үзен сиздерә. Бигрәк тә агросәнәгать тармагында. Россиягә читтән кертелә торган продукциягә пошлина бәяләренең кискен кимүе һәм кайбер чикләүләрнең бетерелүе нәтиҗәсендә, узган ел илгә сыер һәм дуңгыз ите кертү 1,4 тапкырга арткан. Сөт продуктлары импорты да сизелерлек үскән. Шул сәбәпле, үзебездә җитештерелгән җирле продукциягә сорау 25-30 процентка кимегән.

2012 ел нәтиҗәләре буенча, Татарстанның агросәнәгать комплексында җитештерү күләменең якынча 7 процентка кимүе дә ВТО шартларындагы конкурентлы көрәшнең бер чагылышы. Бөтендөнья сәүдә оешмасы шартларында яшәү үз товар җитештерүчеләребезгә ярдәмнең тагын да нәтиҗәлерәк формаларын эзләүгә этәрә бүген. Күптән түгел ТР Фермерлар, крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы куллану кооперативлары ассоциациясенең XIII съездында да шушы көнүзәк проблема хакында фикерләшкәннәр иде. Анда дәүләт ярдәмен үзебезнең җитештерүчеләргә илтеп җиткерү механизмнарын камилләштерү, продукциябезгә сату базарын табу, эчке базарда үзебезнең продукциягә сорауны арттыру хакында сүз барды. Фермерлар, крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы куллану кооперативлары ассоциациясе рәисе Камияр Байтимеров үз җитештерүчеләребез тәкъдим иткән продуктларга сорауны арттыруның бер юлы итеп аерым категория гражданнар өчен азык-төлек карточкаларын кулланылышка кертүне атады. Моның бернинди дә ояты юк, дип саный ул. Аның фикеренчә, бу бердән, азык-төлек базарында бәяләрне тотрыклыландыруга өлеш кертәчәк, икенчедән, үз җитештерүчеләребезгә читләтеп булса да ярдәм булачак.

Камияр Байтимеровның әлеге фикере яңалык түгел. Илнең эре җитештерүчеләре аны инде шактыйдан күтәреп килә. Совет чорында талонга азык-төлек алуның ни икәнен озын-озак чиратларда торып ныгыган өлкән һәм урта буын вәкилләре яхшы белә. “Тагын шул чорлар әйләнеп кайтырмы икән дип борчылырга кирәкми. Совет чорында ул система товар кытлыгыннан котылуның бер юлы булса, бүген, шөкер, андый проблема юк. Хәзер карточка системасы бер яктан, халыкның аз тәэмин ителгән катламына ярдәм, икенчедән, үзебездә җитештерелгән, үстерелгән продукциягә сорауны арттыру юлы буларак карала”, -дип юата яңа Россия шартларында карточка системасын тәкъдим итүчеләр.

Яңалык берничә вариантта тәкъдим ителә. Мәсәлән, Россия ашлык берлеге тәкъдим иткән вариантның асылы моннан гыйбарәт: аз тәэмин ителгән россиялеләргә социаль азык-төлек картасы тапшырылачак. Ул кредит картасы белән бүген мәскәүлеләр файдалана торган социаль карта арасындарак булачак дип уйланыла. Шундый һәр картага хакимият ай саен берәр мең сум тирәсе акча күчерергә тиеш була. “Бу бюджет күтәрә алмаслык сумма түгел. Аны үзебездә җитештерелгән продукция алуга гына файдаланып булганга, ул җитештерүчеләребез товарларына сорау артуга китерәчәк”, -ди Россия ашлык берлеге президенты Аркадий Злочевский.

Шулай да яңалык тарафдарлары азык-төлекнең икътисади үтемлелеген тәэмин итүнең бу формасы федераль казнага күпмегә төшәчәген әлегә төгәл генә әйтә алмый. Икътисади кризис чорында Россиядә аз тәэмин ителгән гражданнар санының сизелерлек үсүе мәгълүм. Росстат хәбәрләренә караганда, хәзерге вакытта ил халкының 14 проценты (20 млн га якыны) ярлылык чиген узган, ягъни аларның керемнәре яшәү минимумыннан да түбән. “Шуңа да социаль җаваплылыкны күтәрү бюджет өчен бик авыр булмагае”, -дип кисәтә экспертлар.

Сөт җитештерү тармагы предприятиеләре берлеге башкаручы директоры Владимир Лабинов азык-төлеккә карточка системасы кертүне аз тәэмин ителгән гражданнарны кирәкле туклану продуктларының гарантияләнгән минимумы белән тәэмин итү юлы дип саный. Шул ук вакытта аны үз җитештерүчеләребезгә читләтеп бирелгән дәүләт заказы дип дә аңлата. Ләкин гамәлдә моны башкару кыен булачак, дип кисәтә кайбер белгечләр. Мәсәлән, бүген сөтчелек тармагының төп проблемасы халыкның сөт продуктларын аз сатып алуында түгел. Ит белән дә шулай. Проблема аны җитештерүгә барып тоташа. Россия аграрийларының якын киләчәктә эчке базарны тавык ите һәм дуңгыз ите белән генә тәэмин итәргә реаль мөмкинлекләре бар. “Карточка системасы эчке базарда үзебезнең авыл хуҗалыгы продукциясенә сорауны берничек тә үстерә алмаячак. Сорау болай да җитәрлек бит”, - ди РФ Иҗтимагый палатасының икътисади үсеш һәм эшмәкәрлеккә ярдәм комиссиясе рәисе Валерий Фадеев. Аның фикеренчә, берни дә уйлап чыгарырга кирәкми. Бары бәяләрне күзәтеп барырга, җитештерү, илтү, сату, салымнар һ.б. белән бәйле бердәм чылбырны тәэмин итү юнәлешендә эшләргә генә кирәк.

Бу яңалыкка каршы чыгучылар ул икътисади проблеманы чишүдән бигрәк, илнең сәяси имиджына тискәре йогынты ясаячак, дип кисәтә. “Россиянең имиджы өчен ипигә карточка системасы кертүдән дә начаррак әйбер була алмыйдыр. Бер яктан бу илдә, нефть, газ чыгарыла, икенче яктан, камалыштагы Ленинградтагы кебек ипигә карточка кертелгән дип, безгә озак еллар бармак төртеп сөйләячәкләр”,- ди Россия ипи пешерүчеләре һәм кондитерлары гильдиясе президеты Юрий Каценельсон.

Фикерләр төрле һәм каршылыклы булуга, карточка системасын гамәлгә кертүнең механизмнары аңлашылып бетмәүгә карамастан, аграрийларның бу инициативасы РФ Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы каравына алынган инде.