Әйткән сүз – аткан ук түгел...

Актаныш районы авылларында өстәгеләр тарафыннан әйтелгән сүзгә, вәгъдәләргә бүген шикләнеп карыйлар. Ни өчен дигәндә, менә икенче ел инде шәхси хуҗалыклардан җыелган сөт акчасын бир­мичә, аларны төрлечә алдап йөртәләр. Вәгъдәләр саны чутсыз булса да, сөт акчасы әле һаман да каядыр адашып йөри.

Кемнәргәдер берничә мең сум өчен дә төрмәгә утыру куркынычы янаганда, авыл халкының 3 миллион сумнан артык акчасын үзләштерергә теләүчеләрнең кулына сугарга тиешле хакимият җитәк­челәре, хокук саклау органнары әлегә дәшми калуны кулайрак күрә.

Җепнең очын кем чуалта?

Редакциягә Актаныш районы авылларыннан мөрәҗә­гать итүчеләр тәмам аптырашка калган:

–“Вамин” таралгач, ике елга якын вакыт эчендә, үзе­безгә тиешле сөт акчасын сорап, кемгә генә мөрәҗәгать итсәк тә, безгә ярдәм итүче юк. Эт – эткә, эт – койрыкка ди­гәндәй, тик алдап йөртә­ләр. Әйтерсең шәхси хуҗа­лык­лар­дан җыелган сөт район­ның “Киров” авылындагы эш­кәртү предприя­тиесенә тап­шы­рылмаган да, аны эш­кәр­түдән алынган акчадан беркем файдаланмаган”, – ди Иске Айманда яшәүче Айдар Камалов.

Кызганычка, “Вамин” таралганнан соң, шәхси хуҗа­лыклардан җыелган сөт өчен тиешлесен түләмичә калырга тырышу бер Актаныш районында гына да түгел, респуб­ликаның кайбер башка авылларында да очрый. Саба районында сөт җыючылар “Ва­мин”ның шәхси хуҗалык­ларга булган бурычын хәтта үз исемнәренә кредит алып та түләгәннәр. Гәрчә акчаның вакытында бирелмәвендә сөт җыючыларның бер гаепләре булмаса да. Югыйсә сөт акчасы һич кенә дә җилгә очмагандыр. Чынлап тотынганда, җепнең очын табарга мөм­кин­лек тә юк түгелдер. Бары тик теләк кенә кирәк.

“Вамин” банкротлыкка чык­­ты дип, хуҗалыклар үз эшчәнлеген туктатмады бит. Конкурс идарәчесе дә, “Про­сто молоко” идарәче ком­пания­сендә дә җаваплы җи­тәкчеләр үз урынында. “Просто молоко” идарәче компаниясе генераль директоры Марат Моратов әйтүенчә, хезмәт хакы буенча халыкка булган бурычлары инде бетеп бара. Эшләре дә әкренләп җайлана. “Бүген безнең ху­җа­­лыклар сөтне узган елның шул чоры белән чагыштырганда 30 тоннага күбрәк савып ала”, – ди Марат Яшәр улы. Кыскасы, Актаныш авылларына булган бурычны әллә кайчан түләргә мөмкин булса да, бүгенгәчә сузып килү сыер асраучыларның киләчәккә булган ышанычларын һич кенә дә ныгытмый шул инде.

Аптыраган үрдәк сыман...

Татарстан авылларында бүген 878 гаилә фермасы эшли. Шуның 409 ы югары җитеш­терүчән техноло­гия­ләр­дән фай­­далана. Бу фермалар рес­публика авылларында өч мең­гә якын кешене эшле иткән. Тагын 231 гаилә фермасы тө­зелүен дә исәпкә алганда, эш­ләр ярыйсы гына бара сыман. Кызганычка, бар төбәк­ләрдә дә алай ук түгел әле. Кайбер авылларда һаман да нәрсәдән башларга белми аптырап йөрүче яшьләр шактый.

Татарстан Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин һәм Татарстан Премьер-министры урынбасары – авыл хуҗалыгы һәм азык-тө­лек министры Марат Әхмәтов катнашында Теләче һәм Азнакай районнарында узган ки­ңәш­мәдә дә сүз авыл хал­кының активлыгын күтәрү алымнары турында барды. Авылда яшәүчеләр бүген ни белән генә шөгыльләнмәсен, халык­ның төп керем чыганагы, аның яшәешенең нигезе булып шәхси хуҗалык санала. Нинди генә авыр елларда да авыл кешесен ачлыктан нәкъ менә шәхси хуҗалыкта үсте­релгән бәрәңге, яшелчә, җи­ләк-җимеш, терлек-туар һәм ит-сөт продукцияләре саклап калган бит.

Дөрес, тормыш үзгәрә тора. Авылларда да хәзер шәхси хуҗалыкларында күпләп терлек асраучылар саны кими. Марат Әхмәтов әйтүенчә, соңгы берничә ел дәвамында гына да авылда яшәүчеләр саны 40 меңгә кимегән. Бу бит үзе генә дә ике район халкы кадәр. Эшләр шулай дәвам ит­сә, күпмедер вакыттан соң Татарстан авылларында яшәр­­гә кеше дә калмаячак. Мондый хәлне бары тик авылда заманча техника, техно­логияләр, яңа эш урыннары, уңайлы торак һәм яшәү шартлары барлыкка китереп кенә хәл итеп була. Бу яктан алганда, гаилә фермаларының ки­ләчәге өмет­­ле. Азнакай һәм Теләче районы авылларында да шәх­си хуҗалыклар янә­шәсендә аларның саны арта. Теләче авылларында гаилә ферма­ларының саны бүген 100 гә җиткән. Савым сыерлары, кәҗә-сарык, кош-корт асрау белән бергә, гаилә фермаларында күпләп ат үрче­тергә алынучылар да бар. Район­ның Гыйниятуллиннар гаилә фермасында атларның баш саны йөздән артып китә.

Ташламалы кредитлар һәм башкача дәүләт ярдәме белән районның һәр авылында диярлек югары җи­теш­терүчән фермаларның барлыкка килүе авыл тормышын тамырдан үзгәртергә сәләтле, ди Фәрит Мөхәм­мәтшин. Чыннан да, авыр кул хезмәтеннән арындыручы заманча техно­логияләр, уңайлы эш шартлары, тиешле хезмәт хакы булганда, яшьләр дә авылда күб­рәк калачак.

Кемнән ярдәм аласы?

Кызганыч, кайбер районнарда бүген дә әле авыл халкын эшле итү өчен максатлы эш алып барылмый. Югыйсә халык үз эшен, үз шөгылен булдырырга ашкынып торса да, җир­ле җитәкчеләр кайчагында бу эштән читләшергә тырыша. Питрәч районы Шә­ле авылында бер ел эчендә мөгезле эре терлекнең баш саны 240 ка кимүен башкача ничек аңла­тырга була? Мондый аяныч хәл бер Питрәч районы авылларында гына күзәтелсә, ул кадәр үк борчу да тудырмас иде. Респуб­ликаның шактый авылларында шәхси хуҗалык­лар гына түгел, фермер хуҗалык­лары, бигрәк тә гаилә фермала­рының ярдәм кирәк чагында кемгә барып сүз кушарга белми аптырап йөрүләрен җир­лек җи­тәкчеләренең читтән генә кү­зәтеп яшәүләре – аяныч хәл.

Авылда үз эшеңне башлап җибәрү җиңел түгел. Моның өчен теләк кенә булу бик аз әле. Дәүләт ярдәме дә бик мөһим. Тиешле белемең, тәҗ­рибәң дә булса, тагын да яхшы. Шуларга өстәп, җирлек һәм район җитәкчеләре бе­лән үзара аңлашып эшләү, кирәк була калганда, аларның ярдә­менә таяну мөмкинлеге дә булса, авылларда яшәү­челәр саны һич кенә дә кимемәс иде.