Дуңгызларны атларга алыштыралар

Күзәтү органнары зур дуңгызчылык комплекслары тирәсендә яшәүче авыл кешеләренә чучка асраудан туктап, терлекчелекнең башка төрләре белән шөгыльләнергә тәкъдим итә. Әлеге предприятиеләрдә стериль шартларда диярлек асрала торган хайваннар шәхси хуҗалыклардагы дуңгызлардан Африка чумасын эләктерергә мөмкин, имеш.

Ветеринария табибы – йогышлы чир чыганагы

Республиканың Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгы мәгълүматлары буенча, Татарстандагы 179 дуңгызчылык предприятиесендә чучкаларның баш саны 560 меңгә җитә. Шул ук вакытта шәхси хуҗалыкларда нибары 113 мең генә баш дуңгыз исәпләнә.

– Әмма тәҗрибә күрсәткәнчә, Россиядә ачыкланган Африка чумасы очракларының 50 проценттан артыгы шәхси хуҗалыкларга туры килә, – ди Татарстан буенча Россельхознадзор идарәсе җитәкчесе урынбасары Ленар Фәттерахманов. – Акчаларын янга калдырырга теләп, кешеләр дуңгызны кайда арзанрак, шуннан сатып ала. Ягъни авыру очраклары теркәлгән төбәкләрдән. Чирнең инкубация чоры булганлыктан, кеше карап торышка сәламәт хайван сатып ала, әмма бер атнадан ул авырый башлый. Еш кына алар үзләре теләгән җирдә йөри һәм мондый шартларда без шәхси хуҗалыкларда асралучы дуңгызларның Африка чумасы вирусын йөрткән кыргый кабаннар белән очрашуын истән чыгара алмыйбыз. Ә аннары вирусны туктатып калып булмаячак. Чөнки ул авыру хайваннарны йөрткән транспорт аша да, терлекче һәм дуңгыз сатучыларның киемнәре аша да күчә. Бездә шундый бер очрак булды: зур дуңгызчылык предприятиесенә вирусны штаттагы ветеринария табибы алып керә, аңа кадәр ул шәхси хуҗалыктагы дуңгызларны дәвалаган була. Чөнки кеше механик вирус йөртүче санала... Зур дуңгызчылык фермалары эшне ябык режимда алып бара һәм эпидемиягә каршы кирәкле барлык чараларны күрә ала. Алай эшләмәсәләр дә, күзәтчелек органнарының андый предприятиеләргә йогынты ясау алымнары бар: вазифаи затларга штраф салудан алып аларны эштән кууга кадәр. Ә шәхси хуҗалыкларны күзәтү мөмкин хәл түгел.

Чучка юк икән – чума да юк?

Бу хәлләргә бәйле рәвештә Татарстан Министрлар Кабинетының Баш ветеринария идарәсе, Россельхознадзор һәм район авыл хуҗалыгы идарәләре белән берлектә, муниципалитет башлыкларына тиешле күрсәтмә биргән, аның нигезендә алар шәхси хуҗалыкларны терлекчелекнең башка төрләре белән шөгыльләнергә өндәячәк. Әйтик, дуңгызларын атларга яки хуҗалыкта кирәкле башка хайваннарга (куян, сарык) алыштырырга. Дөрес, барысын да түгел, бары зур дуңгызчылык фермалары янында урнашкан хуҗалыкларны гына агитацияләргә булганнар. 5 меңгә якын хайван асралган предприятиеләр яныннан – 5 чакрым, 5 меңнән артып китсә – 20 чакрым арада шәхси хуҗалыкларга дуңгыз асрарга киңәш ителми. Чучкалардан баш тартырга риза булган авыл кешеләренә дәүләт “альтернатив” хайваннар сатып алу өчен субсидия бирергә вәгъдә итә. Шул ук вакытта бу дуңгызларны иткә озатырга дигән сүз түгел. Шәхси хуҗалыклардан яки фермерлардан аларны якын-тирәдә урнашкан дуңгызчылык комплексы сатып алырга мөмкин. Өстәвенә, базар бәясеннән.

Кисәткәнче, буып үтерүе җиңелрәк

Әмма кече һәм урта дуңгызчылык бизнесы вәкилләре куян һәм сарык асрау перспективасына бик сөенми.

– Вәгъдә ителгән субсидияләрне күрербезме һәм сатып алу бәяләренең яхшы булачагына гарантия бармы? – дип фикер йөртә Татарстанның Фермерлар һәм крестьян хуҗалыклары ассоциациясе рәисе Камияр Байтимеров. – Белүемчә, әлегә бу мәсьәләне регламентлаучы рәсми документлар юк. Димәк, түрәләр башларына нинди карар килсә, шуны кабул итәчәк. Африка чумасының җитди куркыныч тудыруы аңлашыла, әлбәттә. Ул кичә генә барлыкка килмәде һәм күктән дә ишелеп төшмәде. Ветеринария идарәсе һәм башка ведомстволар, чирнең республика территориясенә таралуына юл куймас өчен, кирәкле барлык чараларны да күрергә тиеш. Әмма ул чаралар кече бизнес вәкилләренең мәнфәгатьләрен чикләргә тиеш түгел. Авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министрлыгында ничек санаганнардыр, анысын белмим, әмма миндә булган мәгълүматлар буенча, республика терлекләренең өчтән бере чамасы Татарстандагы 315 мең крестьян хуҗалыгы өлешенә туры килә. Аларның 30 меңендә дуңгыз асрала, уртача алганда – 3-4 баш. Минемчә, бу аз түгел. Хәзер аларны тартып алсаң, зур агрохолдинглар базардагы бушаган урынны тутыра алмастыр. Әлбәттә, без дуңгыз итеннән мәхрүм калмабыз, әмма ул инде безнеке булмаячак. Республикага башка төбәкләрдән һәм чит илләрдән продукция китереп тутырачаклар, чөнки без Бөтендөнья сәүдә оешмасына кердек инде. Дәгъва белдерергә теләсәк тә, инде соң булачак! Чөнки без үз кулларыбыз белән җирле дуңгыз асраучыларны “буабыз”.