Укытучы апа, безне надан калдырасың...

Ниһаять, яңа уку елының беренче чиреге тәмам. Миңа калса, каникулларны укытучылар балаларга карый да зарыгыбрак көтәдер. Ник дигәндә, аларга, ниһаять, берничә ай эчендә сизелерлек таушалырга өлгергән нервыларын бераз булса да тынычландыру, иркенләп сулыш алу мөмкинлеге туа.

Мин республиканың бер авылында башлангыч сыйныфларда укытам. Узган елны укучылар саны аз булганлыктан мәктәбебездә бер-бер артлы укытучыларны кыскарта башладылар. Әлеге яңалык өлкән класс мөгаллимнәренә генә түгел, башлангыч сыйныф укытучыларына да кагылды. Нәтиҗәдә, дүрт сыйныфка бары тик ике мөгаллим генә калдырдылар.

Үткән ел 3 нче һәм 4 нче сыйныфларны укыткан булсам, быел исә 1 нче һәм 4 нче классларга белем бирәм. Бу — мин 45 минут эчендә ике сыйныфка да яңа тема аңлатып, аларның өй эшләрен тикшереп җитешергә тиеш, дигән сүз. Яңа уку-укыту системасына ияләшергә, күнегергә генә кирәк, барысы да җайланыр, дип уйладым. Тик өметләрем тиз арада җилгә очты. Ике сыйныфны бергә укыту бик авыр икән, ләбаса.

Ике сыйныфны бергә укытып, балаларны надан калдырабыз

Күпләр минем белән ризалашмас. Балалар азрак булган саен, аларны укыту да җиңелрәк булырга тиеш, югыйсә. Өлкән классларда ничектер, тик менә башлангыч сыйныфта бу мөмкин хәл түгел. Нәкъ менә шушы чорда балалар күңеленә беренче белем орлыклары салына, алар укырга, язарга, санарга өйрәнә, аларның төрледән-төрле сәләтләре ачыла башлый. Шуңа күрә, укытучыдан бик тә сизгер булу, үз укучыларын аңлау, алардагы үзгәрешләрне күрә һәм тоя белү таләп ителә.

Башлангыч сыйныфта укыганда, кагыйдә буларак, балалар укытучыга үз яшьтәше итеп карыйлар, аңа бөтен нәрсәне сөйлиләр, уртаклашалар. Нәкъ менә укытучы аларны өлкәннәргә «сез» дип эндәшергә, әхлакка өйрәтә. Ул гади мөгаллим генә түгел, ә тәрбияче ролен дә үти. Ә ике сыйныфны бергә кушып укытканда, боларның берсенә дә вакыт калмый. «Теманы аңлатып бетерергә кирәк, аннары теләсә нәрсә эшләрләр», дип ашыгырга туры килә.

Нәрсә мөһимрәк: балалармы, рәсми кәгазьләрме?

Кечкенә балалар мәктәптә укуның үзләренә ни өчен кирәк булуын әлегә төшенми диярлек. Бераз гына күз уңыннан ычкындырдыңмы, шундук шаярышырга, сөйләшергә, әйткәләшергә тотыналар. Кайчакта дәресләрдән үлеп-бетеп чыгасың. Өйдәге эшләргә, үз балаларыңа вакытың бөтенләй калмый.

Дәрес сәгатьләрендә укытып кына утырсаң бер хәл, хәзер бит укытучы эше гади белем бирү белән генә чикләнми. Сыйныф журналын тутыру, көнлек, атналык, еллык планнар төзү, балалар алган билгеләрне электрон көндәлеккә күчерү, ата-аналар белән җыелышлар үткәрү, укучыларның өйләренә бару, лекцияләр уздыру - әлеге эшнең бөтенесенә мескен бер укытучы ничек җитешергә тиештер. Әгәр дә документларың тәртиптә түгел икән, син инде укытучы түгел. Шуңа күрә, теләсәң-теләмәсәң дә төнгә кадәр компьютер алдында утырырга мәҗбүрсең.

Ата-аналар гына түгел, балалар да зарлана

Хәзер укыту процессыннан ата-аналар да зарлана башлады. Без өй эшләре күп бирәбез, балаларны жәлләмибез икән... Әти-әниләрне тыңлап торсаң, без аларның балаларына өй эшләрен дә мәктәптә эшләтеп кайтарып җибәрергә тиеш, диярсең. Балалар сугышса да укытучы гаепле, малае яки кызы егылса да - безнең аркада. Әле күптән түгел генә 4 нче сыйныфка бирем биреп, 1 нче класс укучыларын укытырга тотындым. Шунда бер укучым: «Апа, ник сез берьюлы аларны да, безне дә укытасыз соң? Бүтән укытучы юкмы әллә... надан калдырып бетерәсез бит инде», - дип әйтеп куймасынмы. Башыма чүкеч белән китереп суктылармыни... Дөрес әйтә бит бу бала. Ә иң сәере, әлеге кыскартуның укучыларга зыянга гына булуын 4 нче сыйныф укучысы да төшенгәнне, нишләп безнең хөкүмәт аңламый икән?

P.S. Аллаһы бирса, каникулдан соң укучыларны беренче һәм икенче сменада укыта башларга дип торам. Шулай итми булмас, мөгаен. Юкса, аларны да бөтенләй надан калдыруың, үзеңнең дә чын мәгънәсендә «ычкынуың» бар...