07.07.2012 Бәйрәм

Сабан туе – халык өчен

Самараның Юрий Гагарин исемендәге паркында егерме дүртенче тапкыр өлкә Сабан туе гөрләп үтте. Ул төп спонсорларның берсе - Минәхмәт Хәлиуллов җитәкчелегендәге өлкә татар милли-мәдәни автономиясе тарафыннан оештырылган иде. Аны уздыруга шулай ук өлкә хөкүмәте, “Самара автовокзаллары һәм автостанцияләре” җәмгыяте генераль директоры Фәния Хәкимова, “Элри” төзү фирмасы генераль директоры Шамил Хисаметдинов, “Ак барс” банкы, “Рамено” җәмгыяте хуҗасы Ринат Исмәгыйлев, эшкуар Рәшит Сәлахов, “Веха” корпорациясенең региональ директоры Фирдәүс Кәлимуллина үз өлешләрен керттеләр.

Самара өлкә Сабан туе һәр елны нинди дә булса бер шигарь астында уздырыла. Быелгысы “Һәр өйгә “Бердәмлек” газетасын алдырырга!” дип яңгырый иде. Бу уңай нәтиҗәләргә китерде дә. Сабан туе барышында “Бердәмлек” газетасын дистәләгән кеше өенә яздырып алды.

Татарларны милли бәйрәмнәре белән котларга, һәр елдагыча, паркка күп мәртәбәле кунаклар килгән иде. Татлы бавырсактан авыз иткәч, алар махсус тарантасларга утырып, паркны әйләнеп чыктылар һәм үзәк сәхнәгә күтәрелделәр.

Өлкә губернаторы Николай Меркушкин үзе килә алмаганга, бәйрәмгә үзенең вәкиле – Самара өлкә хөкүмәтенең социаль-демографик үсеш министры Марина Антимонованы җибәргән. Ул тамашачыларга губернаторның тәбрикләү сүзләрен җиткерде: “Кадерле дуслар! Сезнең барыгызны да күпмилләтле губерна халкының яраткан һәм хөрмәт иткән бәйрәмнәренең берсе – Сабан туе белән тәбрик итәм. Ул тормышыбызның аерылгысыз бер өлеше, үзенчәлекле татар мәдәнияте чишмәсе, гомуммилли рухи байлыгыбызның күрсәткече булып тора. Элек-электән бер-берсе белән дус яшәүче төрле милләт вәкилләре өчен әлеге бәйрәм - мөһим вакыйга. Киләчәктә дә аның төбәгебез халыклары арасында татулык һәм хезмәттәшлек булдыруга хезмәт итәчәгенә ышанабыз. Чын күңелдән сезгә сәламәтлек, мәрхәмәтлелек, иминлек, бәхет һәм үсештә булуыгызны телим”.

Марина Антимонова өлкә “Туган тел” татар җәмгыяте аксакалы - күп еллар татар милли хәрәкәте үзәгендә кайнаучы Азат Надировка һәм Тольятти шәһәренең татар милли-мәдәни автономиясе рәисе Рәшит Нурмөхәммәтовка губернаторның Мактау грамоталарын тапшырды.

Россия Федерациясе президентының Идел буе федераль округында тулы вәкаләтле вәкиле Владимир Коматовскийның, Россия татарларының федераль милли-мәдәни автономиясе рәисе, Дәүләт Думасы депутаты Илдар Гыйльметдиновның, Татарстан Республикасы президенты исеменнән килгән урман хуҗалыгы министры Наил Мәгъдиевның, Самара шәһәр округы башлыгы Дмитрий Азаровның, Самара Губерна Думасы рәисенең беренче урынбасары Валерий Троянның һәм башка мәртәбәле кунакларның да халкыбызга олуг бәйрәмебез Сабан туе уңаеннан әйтелгән “тәмле” сүзләре җанны иркәләде. Ә Владимир Коматовский авызыннан “Бисмилләһир-рахмәнир-рахим” сүзләрен ишетү күңелгә аеруча ятышлы булды. Дмитрий Азаровның киләсе елгы 25нче юбилей Сабан туеның оештыру комитетын җитәкләргә вәгъдә итүе дә кәефне күтәреп җибәрде.

Сәхнәдән шулай ук татар телен, гореф-гадәтләребезне, мәдәниятебезне саклауга һәм үстерүгә зур өлеш керткән милләттәшләребезгә тантаналы рәвештә Рәхмәт хатлары һәм бүләкләр тапшырылды. Алар арасында Асия Сәйфетдинова, Илсур Гыйльманов, Ирек Галимов, Гомәр Батыршин, Тәлгать Хуҗин, Фәрит Шириязданов, Шамил Баһаутдин, Сания Әмирова, Нәсимә Сафиуллина бар иде.

Элеккеге елларда Сабан туе сәхнәсендә төрле оешмалар җитәкчеләре генә бүләкләнә иде. Бу юлы алар арасында укытучы да, авыл клубы мөдире дә, милли хәрәкәт активисты да булды.

Быелгы көрәш бәйгесе бигрәк тә кызыклы узды. Монда бәйгегә комментарий биреп торучы “Фан-клуб” телевизион программасының алып баручысы Валерий Мальковның өлешен аерым билгеләп үтәргә кирәктер. Ул тамашачыны мәйдан янына туплап, аның игътибарын бәйгенең башыннан ахырына кадәр үз кулында тотып тора алды. Шуңа күрә дә бу юлы көрәш ничектер җанлырак барды.

Бәйгедә быел бик тә көчле көрәшчеләр катнашты. Араларында чемпионнар, атказанган спорт осталары да бар иде. Көчләрен сынашырга Саранск, Ярославль, Самара, Тольятти, Сызран шәһәрләреннән, өлкәбезнең Камышлы, Гали һәм башка авылларыннан 80гә якын ир-егетләр җыелган иде. Алар төрле үлчәүләрдә үзара көч сынаштылар һәм, берничә сәгатьтән соң, җиңүчеләр дә билгеле булды: 70 килограммга кадәр үлчәүдә Тольяттидан Карен Технеджан, 80 килограммга кадәр - Зәй районыннан Руслан Хәмидуллин, 90 килограммга кадәр - Самарадан Михаил Мымрин, 100 килограммга кадәр - Петра Дубравадан Илья Дадаев, 100 килограммнан да авыррак үлчәүдә - тольяттилы Максим Зимин.

Сабан туеның абсолют батыры исемен алу өчен финалда Татарстанның Зәй районыннан Руслан Хәмидуллин белән Тольяттидан Максим Зимин бил алыштылар.

Үз үлчәүләрендәге бәйгеләрдә катнашып, күп көч куйган егетләр, үзара озак көч сынашканнан соң, уртача буйлы, әмма таза бәдәнле Руслан Хәмидуллин үзеннән күпкә авыррак Максим Зиминны җиңде һәм өлкә Сабан туеның абсолют батыры исемен яулады. Аңа традицион бүләк – 105 килограмм авырлыктагы сарык тәкәсе белән плазма телевизоры, “Ак барс” банкның алтын картасы һәм фатир сатып алу өчен 200 мең сумлык сертификат тапшырылды.

Сабан туенда гер күтәрү, армрестлинг, биек баганага үрмәләп менү кебек бәйгеләр үткәрелде. Тольяттидан килгән Марат Иваев 35 секунд эчендә озын колга башына менеп төшә алды. Икенче урынга Самара егете Җәмил Шәмшетдинов, ә өченче урынга шулай ук Самарадан Абдыкерим Шералиев чыкты. Ә 24 һәм 32 килограммлы герләрне күтәрүдә беренчелекне самаралы Рамил Рәзмәтов алды.

Оештыручылар карары буенча быелгы Сабан туена Казаннан профессиональ җырчылар чакырылмаган иде. Шуңа күрә дә өлкәбезнең үзешчән сәнгать артистларының чыгышларына күбрәк игътибар бирелә төште. Челно-Вершины, Камышлы районнары, Тольятти, Жигулевск, Нефтегорск шәһәрләре һәвәскәрләре, Самараның “Ялкынлы яшьлек” ансамбле, “Яктылык” татар мәктәбе иҗат коллективлары кичкә кадәр моңлы җырларын, дәртле биюләрен башкарып, үзләренең осталыкларын күрсәттеләр.

Татарстанның Зәй районыннан килгән үзешчән артистларны аерым билгеләп үтәсе килә. Алар күп еллар инде Самара өлкә Сабан туен үзләренекедәй күреп, һәрвакыт бәйрәмне үткәрүдә катнашалар.

Самараның “Яктылык” татар мәктәбе мәйданчыгында да бик күңелле булды. Биредә кечкенә балалар да, олы яшьтәгеләр дә иртәдән кичкә кадәр рәхәтләнеп ял иттеләр: үзешчән җырчы-биючеләргә кушылып җырладылар да, биеделәр дә.

Быелгы Самара Сабан туенда борынгы милли бәйрәмебезнең үз асылына, ягъни халыкчан рухына кайта башлавы сизелде кебек. Шулай да кешеләрдән өлкә Сабан туеның урынын алмаштырырга кирәк, дигән фикерләр ишетелгәләде. Кайберәүләр аны, мәсәлән, Загородный паркка күчерергә тәкъдим итәләр. Сабан туе мәйданында, чыннан да, барысы да уч төбендәге кебек күренеп торса, ат чабышлары үткәрү мөмкинлеге дә табылса, начар булмас иде. Гагарин исемендәге ял паркындагы Сабан туена каршы булучылар арасында анда җирләнгән репрессия корбаннары өстендә бәйрәм итү дә дөрес түгел диючеләр бар.

Быел Самарада һәм Похвистнево районының Иске Мәчәләй авылында Сабан туйлары никтер бер көнне үткәрелде. “Дуслык” татар җәмгыяте җитәкчесе Фәхретдин Канюкаев уздырган Мәчәләй Сабан туе турында Бу оешманың махсус сайтында күп уңай фикерләр язылды. Барысы да авыл бәйрәменең югары дәрәҗәдә узуын билгеләп үтәләр. Бер үк вакытта Сабан туйларның бер үк көнне оештырылуына канәгатьсезлек белдерүчеләр дә бар. Мәсәлән, Мәчәләй Сабан туе турында бик матур фикерләр язган Сызран һәм Шигон районнары мөхтәсибе Илгизәр хәзрәт Сәгъдиев аның өлкә Сабан туе белән бер көнне үткәрелүенә борчылуын да белдерә. Киләчәктә бәйрәмнәрне оештыручылар халыкның фикерен исәпкә алып, Сабан туйларын үткәрү графигына игътибар бирсәләр, яхшы булыр иде. Һәрхәлдә Сабан туеның халык бәйрәме булуын онытмыйча, күбрәк аның ихтыяҗларын кайгыртырга кирәктер.

Югарыдагы фотода гер күтәрүдә җиңгән Рамил РӘЗМӘТОВ.