Татар яшьләре ник сүгенә?

Беркөнне интернетта бер мәгълүматка күзем төште. Анда рус телендәге сүгенү сүзләренең күбесе татар теленнән килеп чыккан, дип әйтелә. Бу мәгълүмат мине шаккаттырды...

Әлбәттә, һәрбер халыкка хас булганча, татар теленең дә үз сүгенү сүзләре бар. Алар элек-электән үк булган. Бу — күңелгә җыелган тискәре эмоцияләрне чыгаруның үзенә күрә бер ысулы ролен башкара. Татар телендә «сүгенү сүзләре запасы» рус теленеке белән чагыштырганда күпкә ярлы. Тик бу сүгенергә яраткан кешеләрдә бер дә авырлык тудырмый, алар «монологларына» оста гына итеп русча варианттагы сүзләрне кушып җибәрә. 

Татар яшьләре оятсызмы?

Моннан берничә ел элек җәмәгать урыннарында сүгенгән кешеләр тискәре караш уятса, бүген исә бу гадәти хәлгә әверелде. Әлеге сүзләрне без көндәлек тормышта гына түгел, телевизор экраннарында, төрле концерт һәм спектакльләрдә, башка чараларда да еш ишетәбез.

Татар яшьләре арасында бүгенге көндә аеруча популяр булган татар дискотекаларын гына алыйк. Бию залында бертуктаусыз ишетелеп торучы шундый «матур сүзләр» әле бер хәл, ә менә алып баручыларның сәхнә түрендәге кыланмышлары бөтенләй дә башка сыймый. Билдән түбән көлдергечләр, оятсыз сүз һәм җөмләләр нишләптер татар яшьләре тарафыннан көчле алкышлар белән каршы алына. Әле алай гына да түгел, аларның әлеге оятсыз бәйге һәм конкурсларда катнашырга атлыгып торучылары да бик күп.

Татар дискотекасы тәрбияли дә әле

Республикабызда узучы татарча дискотекалар берничә. Миңа әлеге чараларны оештыручыларның кайберләре белән сөйләшергә туры килде.

«Нишләтәсең, бүгенге татар яшьләренә бу кызык. Сез бик теләсәгез дә, «сезнең сәхнәдә күрсәтелүче оятсыз мәзәкләр татар халкына хас түгел», дип әйтә алмыйсыз. Теләсә нинди татар авылына барып карагыз, нәкъ менә шундый хәлләргә тап булачаксыз», диде аларның берсе. Икенчесе дә әлеге хәлне татар яшьләре өчен кызыклы булган шоу эшләргә тырышуы белән аңлатты. Оятсыз мәзәкләрсез әлеге чара беркемгә дә кызык булмаячак, янәсе.

Казандагы татар дискотекаларының берсендә исә аның ише оятсыз мәзәкләр һәм бәйгеләрдән баш тартканнар. «Без яшьләрне башка төрле юллар белән җәлеп итәргә тырышабыз. Төп максатыбыз — татар яшьләрендә милли үзаң тәрбияләү. Әлбәттә, күп әйбер яшьләрнең үзләреннән тора. Безнең дискотекада да алар төрле. Бик актив, тик шул ук вакытта тәртиплеләре белән беррәттән, эчәргә, тартырга хирыс булган оятсызлары да бар», ди әлеге чараның оештыручысы. 

Яшьләр нигә сүгенә?

Бүгенге татар яшьләре ник сүгенә соң? Моны ачыклау максатыннан мин  танышларым арасында кечкенә генә сораштыру уздырдым. Кызларның күбесе: «Сүгенү сүзләрен куллану тискәре эмоцияләр белән көрәшергә ярдәм итә», дип аңлатты.

Ә менә егетләр арасында фикерләр төрле. Кайберәүләр моны «кечкенәдән калган гадәт» дип атаса, күбесе «сүгенү сүзләреннән башка бер генә фикеремне дә төгәл итеп җиткерә алмыйм», дип җавап бирде. Ягъни әлеге сүзләр аларда җөмләләрне, сүзләрне бер-берсенә бәйләү чарасы ролен үти.

 Тагын бер кызыклы факт, сүгенергә яратучылар әлеге начар гадәт белән көрәшергә уйламый да икән. «Әлеге сүзләр булган, бар һәм булачак. Алар белән көрәшүнең бер файдасы да юк», дип саный алар.

Җәмәгать урыннарында сүгенү сүзләре куллану хулиганлык дип санала һәм аның өчен җаваплылыкка тарту каралган. Тик кызганычка каршы, бүген әлеге сәбәп белән җаваплылыкка тартылучылар сирәк, чөнки бу гадәт җәмгыятьтә тәрбиясезлек, халыкны хөрмәт итмәү, дип саналудан туктады. Димәк, барысы да үзебездән тора дигән сүз. Телнең чисталыгы, матурлыгына битараф булмасак иде.