Рәхмәт әйтәсе урында

Авылда мул тормышта яшәр өчен шартлар бар хәзер. Тик берәүләр бар мөмкинлектән файдаланып, күпләп терлек асраган, йорт тирәләрен, абзар-кураларын яхшырткан бер вакытта, кемнәрдер үткәннәрне сагынып, заманны сүгә-сүгә эшсезлектән аптырый бугай. Ахыр килеп, югарыга хатлар яза башлый.

Бу турыда сүз чыккач, 24 ел дәвамында Яшел Үзән районы Мамадыш-Әкил авыл Советы җитәкчесе булып эшләгән хезмәт ветераны Рамис ага Галиев кыска гына итеп: “Элегрәк эшләгәннәр хәзер дә тырыша. Кайберәүләр булмаса – бирә алмый, булса – күрә алмый”, – дип куйды.

“Куркыныч кешеләр”. Кемнәр алар?

Яшел Үзән районының Мамадыш-Әкил авылындагы фаҗига турында элегрәк “Сүнгән мичтәге мәет” дигән мәкалә язган идем. Байтак еллар узгач, янә шул якларга барып чыгарга туры килде. Сә­бәбе – соңгы вакытларда әле­ге авыл халкы исеменнән республиканың төрле оешмаларына, шул исәптән “Ватаным Татарстан” ре­дакция­сенә җибәрелгән шикаять хатлары. Хатның кыскартылган эчтәлеге түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

“Безнең Мамадыш-Әкил авылында яшәүче Минһаҗева Римма тәмам азды. Пай җир­ләрен хосусыйлаштырабыз дип, һәркемнән икешәр мең акча җыйды. Ул акча кая китте? Беркем белми.

...Уфада ике бүлмәле фатиры бар. Киявенә җиңел автомашина алып бирделәр.

...Өч сыер асрыйлар. Крепость кебек өйләре бар, терлек абзарларын өр-яңадан төзеделәр.

...Куркыныч кешеләр. Ялган документлар ясыйлар, пенсиягә документлары да дөрес түгел. Хәлләреннән килсә, бөтен авылны сатып бетерерләр иде һ.б, һ.б.” .

Бу ирле-хатынлы Римма һәм Фирдәүс Минһаҗев­ларның хат авторлары санап чыккан “гөнаһларының” бары бер өлеше генә әле. Бәлки шуңадыр, мин бу гаиләне бө­тенләй башкача күз алдына китергән идем. Авыл башында безне каршы алган Мамадыш -Әкил авылы җирлеге башлыгы Фә­нис Мирхәтуллинның, кире­сенчә, әлеге гаиләгә хөрмәте бик зур икән. Моңарчы күрше Татар Танае авылындагы “Кызыл Шәрык” берләш­мәсе терлекчелек комплексында эшләгән Фә­нис Фәрит улы җирле үзида­рәдә әле биш ай гына. Һәр эштә Римма апа белән ки­ңәшләшәм, ди.

Үзенә кадәр чирек гасырга якын авыл Советында эшләгән Рамис ага Галиевне дә әңгәмәгә ул чакырды. Ил агасы белми сөйләмәс, янәсе.

– Пай җирләре бирелгәч, авыл халкы җирләрне межалау, рәсмиләштерү артыннан йөри башлады. Бу эшнең ни­кадәрле мәшәкатьле, ника­дәрле авыр икәнлеге һәркем­гә мәгълүм. Район үзәгенә дә ничәмә-ничә тапкыр барасы. Теләсә кемнең хә­леннән килә торган эш түгел бу. Римма бу эшкә, ягъни авыл­дашларның җир пайларын, йорт-җирләрен хосусыйлаштыруда ярдәм итәргә, кабат-кабат сорагач кына ризалашты. Аның бит законнары да гел үзгәреп тора. Һәр документ өчен түлисе дә бар.

Халыктан җыелган икешәр мең акчаның исәбен тиенен тиенгә алып барды Римма. Кая күпме түләнгән – рәсми квитанцияләре бар. Халыкныкына кагыла торган кеше түгел ул. Аңа күпме йө­рергә туры килгәнен бик яхшы беләм. Рәхмәт әйтәсе урында, кемнәрдер хәзер шикаять язып ята,–ди Рамис ага.

Римма Минһаҗева бүген Мамадыш-Әкил авылы җир­ле­гендә башкарма комитет җитәкчесе булып эшли. Бу вазыйфага әле яңарак кына билгеләнгән. Без килеп кергәндә өстәл тулы кәгазь өеме иде. Соңгы вакытларда районнан да, республика күлә­мендәге оешмалардан да тикшерүләр шактый булган.

Кайчандыр кемнәргәдер ярдәм итәргә дип алынганыма вакыт-вакыт үкенеп тә куям, ди Римма ханым. Аны да аңларга була. 275 пай һәм йорт-җирләрнең бүген инде 155е тулысынча рәсмиләштерелгән. Калганнарының да документлары эшләнеп беткән дияргә була. Шушы чорда авылда 46 пай җиренең ху­җалары вафат булган. Бу кадәрлесе тагын өстәмә мә­шәкать.

 Римма ханым, чыннан да, чыгымнарның тиенен тиенгә исәпләп бара. Квитанциялә­рен аерым-аерым күрсәтә. Бусы – 850 сум, пай җирлә­ренең чиген билгеләү өчен, бусы – 450 сум, каралты-кура­ларны, йортларны хосусыйлаштырган өчен, болары – 850 сум, техник инвентаризация өчен... Санаган белми, тураган белә дигәндәй, чыгымнар шактый җыела икән шул.

Республикада икенче

– Безнең авыл җирлегенә дүрт авыл керә. Татарлар, руслар, чуашлар – меңнән артык кеше бер гаилә булып яшибез. Авылларны бер йө­реп чыгар өчен дә вакыт ки­рәк. Пай җирләрен дә, йорт-җирләрне дә рәсмиләштереп бетереп киләбез,– ди Римма ханым.

Римма Нурулла кызы тумышы белән нефть чыккан яклардан. Лениногорск шәһә­рендә яшәүче әтисе мәрхүм булганнан соң, аның ике бүлмәле фатиры кала. Кызлары тормышка чыккач, шуны сатып, Уфада бер бүлмәле фатир алганнар. Бүген дә баларына ярдәм итеп яшиләр.

– Римма белән Фирдәүснең кызы Гөлшат та, улы Илшат та – минем укучыларым. Тәүфыйк­лы, тәрбияле балалар. Яхшы укыдылар. Римма үзе дә бик кешелекле,– ди Мамадыш-Әкил авылының ак әбие, 45 ел мәктәптә балалар укыткан орденлы укытучы, Россия Федерациясенең халык мәгарифе отличнигы Люция апа Ризванова. Һәм бер тарихны искә ала. Берчак шулай мәктәптә математика укытучысы авырып китә. Алмашка кеше таба алмагач, югары белемле икътисадчы буларак, Римма Минһаҗевага мө­рәҗәгать итәләр. Шунда гына мин аның Казанда – техникум һәм Мәскәүдә институтны кызыл дипломга тәмамлавын белдем,–ди Люция апа.

– Шулкадәр тырышып эшләп күрсәтте ки, хәтта озак еллар укыткан тәҗрибәле укытучыларыбыз шаккатты. Кыс­ка гына вакыт эчендә мәктәп укучыларын республика кү­лә­мендәге олимпиадада җиңәрлек итеп әзерләү җиңел эш түгел бит ул.

Хәер, хезмәт дигәндә, Рим­­­ма ханым бу эшендә дә сынатмый анысы. Әле яңа гына Мамадыш-Әкил җирле­генең республика конкурсында икенче урынны яулавы да шуны раслый.

Яши белеп яшәсәң...

Мамадыш-Әкил авылы урамнары, чыннан да, төзек һәм матур йортлары, каралты-куралары бе­лән аерылып тора. Булдыклы, эш сөю­чән кешеләр яши икән би­редә. Элек-электән күпләп терлек-туар асраганнар. Хә­зер дә ­шулай. Авыл җирле­ге­нең “аяклы энциклопедиясе” Розалия апа Ярхәмова әйтүен­чә, соңгы бер ел эчендә генә дә авылларда сыерлар саны 47 башка арткан! Хәйруллин Әхәт кебек уң­ганнар өчен хә­зер биш сыер асрау да гадәти хәлгә әйләнеп бара. Сөткә бәя ки­мемәсә, сыерлар тагын да күбәячәк, ди­ләр. Сарыклар, атлар, башка төрле малларны да күпләп асрыйлар бу якларда. Кош-корт турында әйткән дә юк. Умарта тотучылар да байтак икән. Кыскасы, яшәргә тырышып яши­ләр.

Эшлим дигәннәргә “Кызыл Шәрык”та да начар түгел бугай. Хезмәт хакын вакытында биреп баралар. Фермаларга заманча техника һәм технологияләр кертелә. Язгы чә­чүне дә районда беренчеләрдән булып тәмамлаганнар.

Ә инде “башка” чыгып, фермер буласың килә икән – бу кадәрлесенә дә үтә алмаслык киртәләр юк. Әнә Илсур Гатауллин белән Рәис Закиров озак уйлаганнан соң, тәвәккәлләп, шул эшкә алынган. Кыскасы, тырышып эшлә дә, матур итеп яшә генә. Ә инде үзең булдыра алмыйсың икән, башкалардан күпсенеп яшәү беркемне дә бизәми. Дөреслек бит, иртәме-соң­мы, барыбер ачыклана.