Уйный белмәсәң, уйнаганны тыңла!

Үткән атнада Самараның “Звезда” мәдәни-күңел ачу үзәгендә Татарстанның “Казан” бию ансамбле һәм татар эстрадасы йолдызларының зур концерты булып узды.

Бу ансамбльнең Самарага беренче тапкыр гына килүе түгел. Шулай да “Казан” турында тәфсилләбрәк сөйләп, укучыларыбызның исләренә төшерергә туры килер, мөгаен.

1996 елда яшь, талантлы хореографлар җыелып, ансамбльнең киләчәге турында уйлашканда, үз алларына татар халык биюләрен күрсәтү максатын гына куймыйлар. Алар программага татар көнкүрешен, гореф-гадәтләрен, рухи байлыгын, халык иҗатының төрле кырларын күрсәтүче биюләр белән беррәттән җыр, театр, мода, шигьрият элементларын дә кертергә булалар.

Коллективның нигезен хореографик училищеларны һәм Мәдәният институтларын тәмамлап чыккан 30лап биюче профессионаллар һәм ике дистә чамасы музыкантлар тәшкил итә. Алар башкара торган испан, ирланд, рус, чегән биюләре арасында татар биюләре лаеклы урын алып торалар. Ә иң мөһиме, 1000 ел элек Идел буенда барлыкка килгән болгар дәүләтенең куәтен һәм үзенчәлеген тамашачыга җиткерә алалар.

Ансамбль Самарага алып килгән биюләр арасында “Казан сөлгесе” аның визит карточкасы булуына карамастан, “Зәңгәр томан” биюен аерып алыр идем. Фин татарлары башкаруындага салмак музыка, йомшак пластика, кызларның нәфис ефәк күлмәкләре аша чалынып алган төз гәүдәләре тамашачыга иртәнге томанны чынбарлыкта тоемларга мөмкинлек бирә. Кайбер мизгелләрдә хәтта аркадан йөгереп узган суыкны дә сизгәндәй буласың. Бию аша шундый тойгылар тудыра алган ансамбль нәкъ шул мизгелләрдә халык күңелен яулап алды да инде.

“Су буенда”, “Биш туган”, биюләрен караган олы яшьтәге тамашачы концертта, һичшиксез, яшьлеге кичләрен сагынып исенә төшергәндер. Кызлар эш эшләгән җиргә егетләр дә килеп, уен-көлке аралаш сөйгән кызларына бер караш белән бар тойгыларын сөйләп биргән мизгелләр кемгә генә таныш түгел икән?

Ә инде ирланд биюенең дәртлелеге чегән биюен дә уздырып җибәрә бугай. Аның үзенчәлеге нидә: аяклар степка тыпырдаган арада куллар һәм йөзләр хәрәкәтсез кала һәм бу алым биюченең энергиясен тышка чыгармый, ә бәлки эчендә калдырадыр. Шуңа да ирланд биюе, испан биюе кебек үк, дөньядагы иң матур һәм иң катлаулы биюләрнең берсе булып санала. Бу кичне башкарылган венесуэла биюе “Хороппо”ны да, “Казакларның бәйрәм бию”ен дә, Балкан чегәннәры биюен дә, “Шәрык энҗеләре”н дә халык кулларын жәлләмичә алкышлады.

Ансамбльнең сәнгать җитәкчесе Чулпан Закирова биюләрне сәхнәгә куяр өчен хореографларны Россиянең төрле почмакларыннан чакырып ала. Репертуардагы биюләр арасында, мәсәлән, Пятницкий хоры һәм “Кырым”, “Абхазия”, “Лезгинка” дәүләт ансамбльләренең балетмейстерлары куйганнары дә бар.

Ринат Закиров җитәкләгән “Казан” милли-мәдәни үзәге канаты астындагы ансамбль гастрольләр белән ярты дөньяны әйләнеп чыккан һәм менә Самара җиренә дә килеп җиткән. Тик, кызганыч, атна уртасы булгангамы, әллә инде яз җитеп, халык бакчаларына таралгангамы, тамашачы “Звезда” үзәген тутыра алмады. Ә килгән булса, биюләрдән тыш, татар эстрадасының иң якты йолдызлары чыгышы белән дә хозурланган булыр иде. Мин инде Фердинанд Фәтхи турында сүз йөртмим, ул “ике көннең берсендә” Самарада узган чараларда катнашып тора. Ә менә шушы көннәрдә генә “атказанган” исемен алуга ирешкән кара кашлы, кара күзле, тавышы гөбедән чыккандай яңгыраган Рөстәм Асаев, сәхнәгә чыгу белән тамашачы күңелен күтәреп җибәрә торган “Фәридә-Алсу” дуэты, моңлы тавышлы Татарстанның атказанган артистлары Эльвира Хәйруллина һәм Резеда Шәрәфиева, һаман яшь һәм дәртле Рөстәм Закиров, талантлы сүз остасы һәм моңлы җырчы Самара килене Алсу Әбелханова, сандугач тавышына ия булган Гөлшат Имамиева һәм апрель башында гына булып узган Рәшит Ваһапов конкурсында лауреат, ә “Татар моңы” фестивалендә Гран-при исемен яулап алган яшь җырчы Сиринә Зәйнетдиноваларның чыгышлары бик хуп булды, дияр идем. Аларның җырлары бию группасының чыгышлары белән үрелеп барганлыктан, тамашачыны ялыктырмады. Һәр җырчының үзенә генә хас тавышы, стиле, үз йөзе булганлыктан, аларны сәхнәгә тагын һәм тагын чыгарасы килеп торды.

Шулай инде, “Уйный белмәсәң, уйнаганны тыңла!” - дигән борынгылар. Уйнаучылар да, җырлаучылар да, биючеләр дә талантлы булганда, үзең дә алар белән бергә җырлап-биеп күңел ачкандай буласың.

1

2

3

Хәмзә МОРТАЗИН фотосурәтләре.