"Түгәрәк өстәл" нигә кителде?

5 апрель көнне Яшел Үзән шәһәрендә кала администрациясе һәм җирле мөхтәсибәт башлангычы белән "Иҗтимагый күренешләрнең глобальләшүе шартларында Татарстан Республикасында исламның үсеш тенденцияләре" дигән "түгәрәк өстәл" үткәрелде.

Мәдәният сараендагы җые­лыш залы түр башы – президиум урыны ясап корылгангамы, китек булып чыкты түгәрәк дип фаразланган киңәш мәйданчыгы. Залда мөфтилеккә рәсми кандидатларның өчесен дә – И.Фәиз, К.Бикчәнтәй, Г.Зиннәтулланы, кандидатлык "иләгеннән" уза алмаган, оппозициядә торучыларның әйдәүчеләре саналган Г.Галиулланы, Н.Сәхипҗанны күр­гәч, 13 апрельдә булачак дин әһелләребез корылтаеның репетициясе, "пар чыгару" урыны булыр, ахры, бу, дигән уй килгән иде башка. Әмма "түгәрәк өстәл" утырышын башлап җибәреп чыгыш ясауга, район башлыгы Сергей Батин, ТР Президентының дини берләш­мәләр белән бергәлектә эшләү башлыгы Марат Гатин белән ТР мөфтие вазыйфасын башкаручы Илдус хәзрәт Фәиз кәнәфиләре бушап калды. Өч кеше киткәч, президиумда берүзе утырып калган, утырышны алып барган Яшел Үзән районы имам-мөх­тәсибе Г.Зиннәтулла казанлыларның юкка чыгуын Согудиядән килгән кунаклар белән күрешү зарурлыгына бәй­ләп аңлатты. Әмма очрашу башланырга ике сәгать бар иде бит әле. Икенчедән, кунак килә дә китә ул. Иң элек үзебездәге хәлләрне җайга салырга, аңлашырга кирәк ләбаса.

– Һәр әйткән сүзебез, кылган гамәлебез ахирәт өчен булсын. Тәнкыйтьлим дисәң, һәркемнең ким­челеге бар. Иң әүвәл бердәмлек, тәртип кирәк. Бер-беребезне ихтирам итеп, санлашып яшик, – дип чыгыш ясаган иде югыйсә И.Фәиз. Тик аларның юкка чыгуын залдагылар нәкъ менә санлашмау дип кабул итте. Илдус хәзрәттән соң сөйләгән Габдулла хәзрәтнең президиумдагыларга нинди дәгъвасы бар соң? "Яңа Чишмә районы башлыгы 25 гыйнвар көнне җирле имамнарга "мәчетләрдә укытмагыз, хатын-кызларыгыз яулыкларын салсын" дип белдергән; Теләче районы мөхтәсибе Фидаил хәзрәтне, эшемнән китәм, дип гариза язарга мәҗбүр иттеләр. Имамнар белән беррәттән мөфтигә дә критерий-таләпләр булырга тиеш. 90 нчы елларда Татарстанга да, Дагъстанга да гарәпләр килде. Анда инде 16-17 ел кан коела. Бездә – тынычлык. Татарстанда икенче Кавказ була дип куркыту дө­рес түгел. Әйе, бандитлар бар. Әмма бандит икән, ул инде диннән чыккан кеше", – дип ул имамнарны, сезнең хезмәткә фә­кать Аллаһы Тәгалә генә бәя бирәчәк, дип кисәтеп тә куйды.

Бераз соңрак чыгыш ясаган Н.Сәхипҗан исә сәләфи, ваһһабчы ярлыгы тагарга ашыкмаска, башка мәзһәбтәгеләрне дошман күрмәскә чакырды. Казан мәчетләрендә: "Оексыз намаз уку тыела", – дигән язулар булуына гаҗәпләнүен белдергәч: "Менә безнең Әлмәт җәмигъ мәчетенә кереп өч ливияле яланаяк намаз укыды. Хәзер без аларны тән­кыйть­лик­мени инде?! Бу дөрес тү­гел", – дип сөйләде ул ае­рым алганда. Тик, алда әйткәнемчә, диалог, кара-каршы сөйләшү, аңлашу килеп чыкмады. Дөрес, янымда утырган Яңа Чиш­мә районы имамы гына, ни булды соң сездә, дип сораштыргач, безнең район башлыгын дөрес аңламаганнар, дип пышылдады.

Төштән соң булган утырышта ТР Диния нәзарәтенең баш казые Җәлил хәзрәт Фазлыев үз чиратында, муллаларның гына түгел, хакимият вәкилләренең дә Аллаһы каршында җавап бирәсе бар; чит илләрдә фәлән ел укып кайткан, аңа вазыйфа, машина кирәк, янәсе, ул егет машина, вазыйфа өчен укыганмыни; кайбер тө­бәкләрдә мөфти сөннәт укый башласа, егетләр тәс­бих тарта, мөфти тәс­бих тартса, егет­ләр намаз укый, остазлары шуны күреп торып тыймый – тәртип юк; мәчеттә, җәмә­гать урыннарында яланаяк намаз уку – тәртип бозу ул, өеңдә шулай укысаң – беркем сүз әйтми, чит ил кешеләренә исә беркем бәйлән­ми, дип җавап бирде моңарчы яңгыраган дәгъ­валарга. Тик Габдулла хәзрәт белән Наил хәзрәт тә башкалар фикерен ишетергә атлыгып торучылардан түгел икән. Өйлә намазыннан соң кайтып кит­кәнгә, алар Җәлил хәзрәт­нең дәлилләрен дә, чыгыш ясаган бүтән имамнарның фикерләрен дә ишетә алмады.

Җыелышта мөхтәсиб­ләр, имамнар белән бергә егермеләп районнан хакимият башлыкларының социаль мәсьәләләр буенча урынбасарлары, дини оешмалар белән бергә эшләүгә җаваплы хезмәткәрләре (бөтенесе 90лап ке­ше) катнашты. Ни кызганыч, алар арасыннан бер генә кеше – Кайбыч районы хакимияте башлыгы урынбасары Рә­мис Хәялиев кына дин әһелләре алдында чыгыш ясарга җөрьәт итте. "Мөф­ти яшерен тавыш бирү юлы белән сайлансын дисәгез дә, аны имамнар хәл итә. Корылтайда кем сайланса да, без гади мөселман буларак, аңа итәгать кылып яшәрбез", – дип фәлсәфи сөйләде ул.

Сайлау үтәр дә китәр. Җәлил хәзрәт әйтмешли, кемнең мөфти булуы ул хәтле мөһим түгел. Сайлаудан соң да яшисе бар. "1998 ел берләшү корылтае үткәргән ел булып истә калган иде. Ул вакытта без чынлап та берләштек. Әмма берләштерү мәсь­әлә­се кабат алдыбызга килеп басты. Алга таба үсеш тенденцияләре ачык кала", – дип сөйләгән Габдулла хәзрәт, ни кызганыч, хаклы бугай.