Ковидның өченче дулкыны: Саннар, мутацияләр һәм вакциналар

Мондый шартларда галимнәр белән халык арасын якынайтуның әһәмияте тагын да арта, шуңа бәйле рәвештә бүген медицина фәннәре кандидаты, КДМУ доценты Хәертынов Халит Сәүбан улы COVID-19 белән авыручылар саны, илебездәге вакцина төрләре, коронавирусның киң таралган штаммнары һәм COVID-19 белән авыруның катлаулы формаларына китерүче факторлар белән таныштырып узды.

 

СТАТИСТИКА: КАЙДАН КАРАРГА?

Хәзерге вакытта COVID-19 белән авыручылар, аны йоктырып үлүчеләр саны белән күптөрле ресурсларда танышырга мөмкин (Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы сайты, мәсәлән). 

 

Джонс Хопкинс университеты (АКШ) булдырган онлайн-карта да шундый ресурсларның берсе булып тора. Әлеге карта COVID-19 бәйле саннар буенча бөтендөнья галимнәре һәм эре массакүләм мәгълүмат чаралары куллана торган рәсми мәгълүмат чыганагына әверелде. Онлайн-карта COVID-19 йоктыру очраклары, үлүчеләр саны һәм кадалган вакцина дозалары турында мәгълүмат бирә.

 

-    Джонс Хопкинс университеты булдырган онлайн-картаның 15 июль мәгълүматларына күз салсак, Россия COVID-19 йоктыру очраклары буенча бишенче урында тора, Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы мәгълүматлары буенча исә – дүртенче урында, - дип билгеләп үтте Халит Хәертынов.

 

Балалар, яшьләр, урта һәм олы яшьтәгеләр: кемнәр куркыныч астында?

Олы яшьтәгеләр, йөрәк һәм үпкәләргә бәйле авыруларга, югары артериаль кан басымына ия, яман шешле, симерүдән иза чигүчеләр COVID-19 йоктырган очракта, аны катлаулы формада уздыручылар төркемендә булуларын дәвам итәләр. Соңгы вакытта (2021 елның июнь-июль айлары) бу төркемдә олы яшьтәгеләр генә түгел, урта яшьтәгеләр һәм яшьләр саны артуы да күзәтелә – кыскача әйткәндә, “COVID-19 яшәрде”.

 

МУТАЦИЯЛӘР

 

-    Вирусның “һинд штаммы” (аны шулай ук дельта-штамм дип тә йөртәләр) халыкның теленнән төшми хәзер. Вирус мутацияләргә дучар булып тора һәм аларның өч төрлесе бар: беренчесе - кызыксыну тудыручы вариант (variant of interest, VOI). Мутациянең бу варианты вирусның йогучанлыгына тәэсир итми. Икенчесе – борчылу тудыручы вариант (variant of concern, VOC), бу вариант исә югары йогучанлыкны, авыру барышының катлаулануын чагылдыра. SARS-COV2нең Британия штаммы да, Һинд штаммы да нәкъ менә әлеге төркемгә керә. Өченчесе - шактый зур әһәмияткә ия / авыр нәтиҗәләргә китерүче вариант,  (вариант со значительными последствиями, variants of high consequence, VOHC), - дип санап китте галим. 

 

Рәсми мәгълүматларга күрә, Британия штаммы, мисал өчен, вирусның кыргый тибына караганда 50-70 процентка активрак йога, һинд штаммы исә кеше күзәнәкләренә тизрәк үтеп керә һәм антитәнчекләрдән “качарга” сәләтле. Мутацияләнгән вируслар пандемия башында котырган вирусны (Ухань штаммын) көннән-көн кысрыклый бара, шулай итеп, аңа алмашка Британия, Көньяк Африка, Бразилия һәм Һинд штаммы килде. 

 

ВАКЦИНАЛАР

 

Хәзерге вакытта Россиядә дүрт төрле вакцина теркәлгән: "Гам-Ковид-Вак" (сәүдә маркасы – “Спутник V”), “ЭпиВакКорона”, “КовиВак”, “Спутник-лайт”.  Алар бер-берсеннән төзелешләре, нәтиҗәлеге, кадау этаплары үзенчәлекләре һәм кайбер башка сыйфатлары белән аерылып торалар.

 

“Спутник V” вакцинасының нәтиҗәлеге, мәсәлән, 92-95 % тәшкил итә, “КовиВак”ныкы – 85 %, ә “Спутник-лайт”ныкы – 70%. “Спутник-лайт”, ике фазалы “Спутник V” вакцинасына караганда, бер генә тапкыр кадала. 

 

КовиВак – бөтенвирионлы инактивлаштырылган һәм составында “үтерелгән” SARS-CoV-2 йөртүче вакцина, “ЭпиВакКорона” организмда антитәнчекләр ясалуына китерүче пептидлы антигеннарга ия, “Спутник V” вакцинасында кеше аденовирусының ике төрле штаммы (Ad26, Ad5) нигезендәге векторлар кулланыла (“Спутник-лайт”та аларның берсе - Ad26 гына кулланыла).

Фото: пиксабай