“Каргыш үзеңә кайта, кешегә төшми”

 

– Кемдер белә ала, кемдер белә алмый аны. Аның өчен психолог, йә бик тәҗрибәле кеше булырга кирәк. Кемдер алдана. Гаилә корганда да башта матур, яхшы итеп күрәсең, аннары гамәлләр белән тормыш ачыклый. Кешене бил­геләү ысулы ул – ситуация. Менә бу ситуациядә кеше нишли, шунда ул күренә дә инде. Гомәр бин Хаттап әйткән бит: “Кешене күрше­сеннән сора, акча биреп кара яки авырлыкта булып кара”, – дигән, шунда кемнең кем икәне күренә. Ситуация билгели, аңа кадәр кешенең чын йөзен ачып булмый.

 

 

– Элек җитәкчегә “солтан” ди­гәннәр. Солтан иң әзе ике яки өч сыйфатка ия булырга тиеш: белеме, мал куәте һәм хикмәт. Гыйлем, хикмәт, мал бергә туры килсә, ул яхшы җитәкче. Әгәр дә шуның берсе генә дә җитешмәсә, ул бик хәерле һәм дәвамлы җитәкче була алмый.

 

 

– Белем – тәҗрибә, уку, әти-әнисен күреп тә килә. Тормыштан өйрәнә. Кайчагында “өчле”гә укучылар җитәкче була, “отличниклар” түгел. “Өчле”гә укучы әшәкесен дә, яхшысын да белә. “Отличник” яхшы җитәкче була алмый, чөнки ул яхшыны гына күрә. Яхшы җитәкче ул –уртача белемле кеше.

 

 

– Аллаһы Тәгалә яки бирә сиңа яр­дәмче, яки бирми. Әгәр дә сине Аллаһы Тәгалә хөрмәт итсә, ярдәмче кеше бирә, әгәр дә Ул синнән борылса, йөзен чөерсә, ярдәмче бирми. Ярдәмче Аллаһтан бирелә.

 

– Аллаһның сине хөрмәт итүен каян белергә?

 

– Аллаһ авыр вакытта сиңа кеше бирәме? Ярдәм итүче дус – Аллаһның рәхмәте ул. Аллаһның рәхмәте булса гына дустың була, рәхмәте булмаса дустың булмый, нишләсәң дә.

 

 

– Алар оптимист, реаль тормышны бел­миләр. Шуңа күрә бөтен әйбергә җиңел карыйлар. “Ник бу болай, ник үзгәртеп булмый? Әйдә, яхшырак эшлибез. Минем зур акчалар эшлисем килә”, – диләр. Әмма акча эшләүнең нинди авыр икәнен алар белми. Яши-яши реаль тормышны күргәч, аңлый башлыйлар. Яшь­ләрнең янында олы кеше булса хәерле. Олы кеше хакыйкатьне аңлата, тормышта бөтен әйбер җиңел генә булмый, ди.

 

 

– Менә бу инде ирдән тора. Ир – интроверт, хатыны экстраверт икән, бу – идеаль союз. Моны ир аңларга тиеш. Экстраверт хатын тормышны өстерәп барачак. Хатын өстерәп барсын өчен аңа карьера, акча, таныш-белешләр кирәк. Ир интроверт шуңа риза икән, ул бөтен әйберне уйлап, җөпләп бара, анда идеяләр юк. Ул идеаль әти, әйбәт ир, өйдәге бөтен әйберне эшли, ремонт ясый. Бөтен өй тәртиптә. Әгәр дә ир моңа риза түгел икән, мондый гаилә озак яши алмый.

 

 

– Аерылган булса, җавап бирми.

 

– Җавап бирә, ул бит балаларыннан аерылмаган.

 

 

– Әгәр дә аларның элемтәсе булса, ул аларга динне өйрәтергә тиеш.

 

 

– Юк.

 

 

– Бар. Әтисе белән әнисе аерылган икән, бала ана белән калырга тиеш. Әмма әни акыл, әдәп-әхлак, динилек, яшәү рәвеше ягыннан ана булырга лаеклы түгел икән, ул вакытта баланы әтисенә бирәләр. Әтисе юк икән, әбисенә бирәләр.

 

 

– Юк. Ярамый.

 

 

– Пәйгамбәребез (с.г.в.) янына Вәхши исемле кеше килә дә: “Минем сине үтерәсем килгән иде, хәзер дингә килдем”, – ди. Пәйгамбәребез (с.г.в.): “Дингә килү алда булган бөтен гөнаһыңны кичерә. Тик минем күземә күренмәсәң яхшырак булыр иде”, – дигән. Шуңа күрә Вәхши мәчеткә кергәндә иң соңыннан гына керә торган булган, артта гына намаз укыган. Кичерсәң дә була.

 

 

– Каргау тыелган, зур гөнаһ, ярамый. Аллаһның гына каргарга хакы бар. Кешенең адәм баласына ләгънәт кылырга хакы юк. Каргыш үзеңә кайта, кешегә төшми.

 

 

– Рәнҗү төшә, әгәр дә ул кыерсытылган хәлгә калса. Пәйгамбәребез (с.г.в.): “Кыерсытылган, мәзлүм ке­шенең догасыннан куркыгыз, чөнки аның белән Аллаһы Тәгалә арасында пәрдә юк”, – ди. Рән­җетелгән ке­ше ул – кыерсытылган кеше, аның догалары ирешә.

 

 

– Кешенең күңеленә каты итеп тисәң, күңелен төшерсәң, ул рән­җергә мөмкин.

 

 

– Аллаһы Тәгаләгә ирешсә, шуның белән чикләнергә кирәк. Син кеше өчен түгел, Аллаһ ризалыгы өчен изгелек кылырга тиеш. Аллаһ Үзе ирештерә: “Кеше өчен изгелек кылсаң, Миңа ирешми. Минем өчен изгелек кылсаң, кеше­ләргә дә ирештерермен”, – ди.

 

 

– Гошер 10% түләнә. 100 килоның 10 килосы гошер итеп бирелергә тиеш.

 

 

– Фәкыйрь-мескеннәргә, мохтаҗ­ларга.

 

 

– Ятим балалар үстергән ялгыз хатын булырга мөмкин яки балалар йортлары бар. Картлар йорты бар. Эзләгән кешегә табарга була.

 

 

– Мөмкин.

 

 

– Эшләргә.

 

 

– Кем булып эшлисең, гел шуны эш­ләргә кирәк. Аннан соң тәҗрибә килә, туктарга ярамый. Язучы икән, язарга. Сөйләүче икән, гел сөйләргә. Җир казыйсың икән, җир казырга. Йорт саласың икән, йорт салырга.

 

 

– Үрнәк алу кирәк. Безнең иң зур кумирыбыз – Пәйгамбәребез (с.г.в.). Кызганыч, без аннан үрнәк алмыйбыз һәм шуңа күрә харап булып йөрибез. Пәйгамбәребез (с.г.в.) иң яхшы әти, ир, полководец, казый, дус, күрше булган. Бөтен яктан үрнәк. Аннан бөтен кеше үрнәк алырга мөмкин: җитәкче дә, фәкыйрь дә, мескен дә. Аның тормышында бөтен әйбер булган: авырган, сихерләгәннәр, фә­кыйрь дә булган, ятимлектә яшәгән, сугышкан, куып та чыгарганнар, үтерәбез дигәннәр, җәзала­ганнар. Үрнәк булырдай аның кебек кеше юк. Безнең аның тормыш юлын өйрән­гәнебез юк, ә өйрәнергә кирәк. Хәтта аның янына шагыйрьләр килгән: “И, Рәсүлуллаһ, шушы шигырьне язган идем, укып чык әле”, – дигәннәр. Укып чыккан да: “Менә монда рифмаң туры килми, үзгәрт”, – дигән. Ша­гый­рьләрнең шигырен үзгәрткән, төзәтмә керткән: “Менә болай язсаң әйбәтрәк булыр иде”, – дип. Безнеңчә әйтсәк, ул тәнкыйтьче дә булган. Ил башлыгы, көтүче. Ничек көтү көтәргә икәнен дә белә. Ул сәүдәгәр дә. Ә без бүген телевизордагы ясанып-би­зәнеп, матур кием киеп төшкән ясалма шәхесләрдән үрнәк алабыз. Өйлә­рендә ничек яшәгән­нәрен, ничек сүгенеп, әшәке тормыш алып барганнарын күрмибез. Пәйгам­бәребез (с.г.в.) үрнәген бүген кү­тәрергә кирәк.

 

 

– Әлбәттә. Үзеңә ошаган эшне эшләргә кирәк, чөнки ул Аллаһтан була. Үзеңә ошамаган эш Аллаһтан түгел.

 

 

– Үзгәртәсең. Ни өчен исемне күтәрә алмый? Чөнки ул андый тәрбия алмаган.

 

 

– Тау елгасында көймә белән йөзү.

 

 

– Юк.

 

 

– Машина белән дә капланырга була.

 

 

– Урал тавында.

 

 

– Былтыр, быел.

 

 

– Дөрес. Мөселман бер елан оясына ике мәртәбә кулын тыкмас. Бу – хәдис.

 

 

– Бар.

 

– Түгел. Пәйгамбәребез (с.г.в.) беркайчан да алай ятмаган, безнең сөннәттә юк ул. Кеше уянды икән, торырга тиеш.

 

 

– Зарарлы. Уянды икән, аның йокысы туйды, дигән сүз.

 

 

– Хәләл юл белән. Бассейнда коен, табигатькә чык, урманга бар, кырда чәчәк җый, чишмәгә бар.

 

 

– Һәрнәрсәдә чама булырга тиеш. Телевидение шулай корылган, кеше аны карый башласа чаманы оныта, анда бөтен әйбер кызык. Кешене җәлеп итү бара. Мәгълүматны интернеттан белергә кирәк.

 

 

– Иң авыр әйбер шул. Нәфес белән сугышырга кирәк. Нәфес вакытны үзенә йотып алган да шул вакытны үзенең рәхәте өчен үткәрергә тырыша.

 

***

 

Әңгәмә "Акчарлак" газетасының архив саннарыннан алынды, 

19 сентябрь 2019 № 37