АЯК ЧАЛМА, ЭЧТӘН АЛМА...

Ике көн рәттән Казанда “Дөнья чемпионаты” исеме белән билбаулы көрәш ярышлары узды. Ачу тантанасында да, япканда да “Беренче дөнья чемпионаты”, дип игълан ясадылар.

Беренчеме? Юк, әлбәттә. Бу күзгә төтен җибәрү генә. Мондый статустагы ярышлар ничәмә тапкыр булды инде! Шунысы куандыра: шуларда якташларыбыз Х.Мусин белән Р.Нуриманов чемпион исемнәрен яуладылар! Соңгысы биш ел элек Казанда ук узган чын мәгънәсендә дөнья чемпионатында.

 Ни өчен моны искәртәм соң? Чөнки Казандагы шушы бәйгеләрдә бу батырларны телгә алучы да булмады. Ичмасам, почетлы кунак буларак чакырсалар иде. Бәйрәм флагын да күтәрергә лаеклылар бит. Юк шул, Казан Казан инде бу мәсьәләдә дә.

 Димәк, “Дөнья чемпионаты”. Гадәттә аны халыкара көрәш федерациясе оештыра. Ә монда – Татарстан гына. Оештыручылар исемлегеннән дә бу күренә. Аларны тәрҗемәсез китерәм: “Международная ассоциация татарской борьбы на поясах – көрәш”. Беренче тапкыр күрәм-ишетәм. “Көрәш” сүзен нигә өстәргә? “билбаулы көрәш” тезмәсе булгач?

 Тагы: “Всероссийская федерация национальной спортивной борьбы “Татарча көрәш”. Алдагы сорауны кабатларга мөмкин. Аннары: Министерство по делам молодежи, туризма и спорта РТ.

 Инде көрәшнең үзенә кайтыйк. “Билбаулы көрәш”тә Казанда казанча икән. Үз күзләрем белән күзәттем. Ягъни, мәсәлән, билгә кушак бәйләп казанча, классик стильдә көрәшү. Көндәшеңне келәмнән күтәреп ал да, сыртына сал. Башка алымнар саналмый. Аяк чалу да ярамый... Мәсәлән, Иран егетенә, шул сәбәпле өч мәртәбә кисәтү ясалды. Кисәтүләр бихисап булды. Гомумән, ягадан килгәннәргә.

 Ә бит билбаулы көрәш – ирекле көрәш. Көндәшеңне ничек телисең, нинди генә алым кулланып та аркасына салырга мөмкин. Монда исә күп нәрсә тыелган иде.

 “Билбаулы көрәш”нең ниндилеген кыргыз егетләре дә күрсәтмә чыгышларында исбат итте. Нәкъ бездәгечә. Хәтта кореялылар да шулай көрәшә. Кабатлыймдыр, монда башкача.

 “Дөнья чемпионаты”... Бер карашка, шулай дип тә әйтеп була. Ни дисәң дә, 18 илдән чакырылган көрәшчеләр катнашты. Игътибар итегез: чакырганнар-чакырылганнар... Ә аларның байтагы бу тип көрәшне беренче тапкыр күрүләре. Шуңа да аларны иң башта көрәшергә өйрәткәннәрдер, мөгаен.

 Җиңүчеләргә килсәк, җиңүче – Россиянең “җыелма командасы”, ягъни, нигездә татарстанлылар: Казаннан, Түбән Камадан, Актаныштан...

 Мондый турнирларда батырларга алтын, көмеш, бронза медальләре тапшырыла. Монда да медальләр бирелде, милли киемнәр бүләккә һәм долларлар: 500дән алып (дүртенчегә), 1500гә кадәр беренчегә. “Чемпионат” бюджеты 10 миллион тирәсендә икән. Ай һай!..

 Менә шундый “Дөнья чемпионаты” булды республикада. Миңа калса, бу ярышларны Татарстанның ачык чемпионаты дип кенә атап була.

 Алда Универсиада. Казан тагы үз кагыйдәләрен кулланырга басым ясар. Моңа ничектер юл куймаска кирәк. “Билбаулы көрәш” икән, чын мәгънәсендә шундый булсын!

 Тәкъдимем. Безнекеләргә үзебезне Казанга килеп күрсәтергә кирәк. Сәнгатькәрләребезне дә алып килеп.

 Мәсәлән, шул төрдә бөтенроссия, йә булмаса, әйтик, Мәскәү-Т.Новгород-Татарстан арасында турнир... Уйланыйк. Дөрес, бездә шулкадәрле долларлар юк...

Казан.