ДИКТОФОН ЗАМАНЫ

Күршеләребез “бәхет” дигән төшенчәнең нәрсә икәнен күптәннән онытты. Интернетның шикле тарифына тоташып, бер ай өчен генә 25 мең сумга бурычка баттылар. Нишләтәсең бит, Филүзә ханым күптән көтелгән кыз баласы Алинә өчен җанын бирергә әзер.

Бала-чага хәзер ”SIMS” дигән уен белән мавыга. Филүзә апа кызына алып биргән 200 сумлык ”SIMS” тулысынча русча уйналырга тиеш булса да, персонажлары аңлашылмый торган симс телендә аралаша. Бер иптәше Алинәне лицензияле уенда кешеләрнең барысы да русча сөйләшә, дип ышандыргач, кыз әнисеннән “Кызыл яр” сәүдә үзәгеннән 900 тәңкәлек лицензияле диск алдырган. Филүзә ханым персонажларның русча сөйләшүләре хакында кат-кат сорашкач, сатучы ханым уңай җавап кайтарган. Ләкин монысы теге 200 сумлыгыннан бернәрсәсе белән аерылмыйча, уендагы кешеләр барыбер симс телендә сөйләшә икән. Товарны кире кайтару теләге белән яңадан кибеткә барган Филүзә ханымны сатучы дискны дөрес урнаштырмауда гаепләгән. Ахыр чиктә, барыбер акчасын кайтармаган.

Мин бу гаиләгә булышырга булдым. Якшәмбе көнне дискны алыштырырга киттек. Теге сатучы урынына чыккан икенче бер ханымнан хуҗа телефоны номерын сорадык. Уенны “майлап” саткан Галина ханым Алексей атлы ире белән шушы кибет хуҗалары икән. Унике минутлык сөйләшүебезнең бернинди файдасы булмады. “Мин ханымга персонажлар русча сөйләшәләр, дип әйтмәдем. Укый белмәүчеләр өчен катыргыдагы мәгълүматны укып кына бирәм. Уен эшли, техник яктан бернинди җитешсез ягы юк. Шуңа күрә акчаны кайтармаячакбыз”, – диде Галина. Караңгы мәсьәлә өстенә якты бер нур кояр өчен, шәһәребезнең кулланучылар хокукын яклау комитетына мөрәҗәгать иттем. “Дәлилли алсагыз, сез хаклы”, – дип белдерде комитет хезмәткәре.

Кул селтим дигәндә, хокук белеме укытучысы Эльмира Мөхтәрова ярдәмгә килде. Филүзә ханым шикелле кибеттә шул уен белән кызыксынырга һәм сатучы сүзен яшерен рәвештә диктофонга яздырырга иде исәп. Галинаның мине күргәне юк иде әле, шуңа күрә үзем бардым. Кердем дә башымны юләргә салып: “12 яшьлек сеңлемә ниндирәк уен бүләк итәргә икән”, – дип сорадым. Атлар, курчаклар турындагысын тәкъдим итәргә тотынгач, сүземне кире якка борып: “Сеңлем әллә нинди “SIMS” уйнаган була. Аның берәр яңа төре юкмы икән?”. “Кызганычка, алып бетерделәр”, – диде ул. Сорау артыннан сорау яудыргач, персонажларның кайсы телдә сөйләшүенә тукталдым. Сатучы уенның эшләнеше тулысынча русча, ә геройларның симсча сөйләшүләре турында яхшылап әйтте. Күптән көтелгән җавапны алгач, сеңлем белән килермен әле, дидем дә китеп бардым.

Сатучы-консультантлар керем алу өчен нинди генә хәйлә уйлап тапмый. Клиент товарның мәгълүматын кенәгәдән сәгать буе укып тормас өчен, консультант ярдәмгә килә. Әйтик, өлкән кеше кер юу машинасын сатып алырга тели, ди. Сатучы машинаның гомердә булмаган фәлән функцияләре бар, дип ялганлый. Өлкән кешенең кибеттәге “могҗизалы” кер юу машинасы өйдә гади җайланмага әйләнә. Консультантның ялган сүзе аркасында сатып алган товарны кире илтеп бирә. Әмма җитәкчелек дәлил таләп итә, ди. Димәк, теләсә нинди товар сатып алсаң да, сатучының сүзен диктофон яисә видеокамерага яздырып барырга кирәк, шулаймы?! Тәкъдимем белән кулланучылар хокукын яклау комитеты хезмәткәре белән бүлешкәч: “Нишләп булмасын, ди, мөмкин”, – диде ул. Димәк, журналистның төп коралларының берсе диктофонны инде үзебезгә дә кулланышка кертергә вакыт.