«Матбугат.ру» тәкъдим итә: Бөек Болгарга ФОТОСӘЯХӘТ

Бөтен татар дөньясы туган тел көнен бәйрәм иткәндә хәбәрчебез Данил Сәфәров һәм фотографыбыз Наил Зыятдинов Бөек Болгарга сәяхәткә китте. Бу көнне журналистлар өчен пресс-тур оештырылган иде. Быел Бөек Болгар туристларны ничек каршылаячак? Безнең фоторепортаж:

1. Кунакларны Әби патша каршы алды. Петр I Болгарга килгән вакытта монда 77 объект булган. Ә Екатерина II килгәндә нибары 44 объект кына калган. Бу хәлгә Әби патша кәнәгатьсезлеген белдергән ди. 

 2. Туристларны менә шушындый электромобильләр йөртә. Тарихи объектка барып җитү нибары 25 сумга төшәчәк. Әмма туристлар күп булганда барысына да электромобиль җитми. Барлыгы 15 электромобиль җилдерә.

 3. Туристларны интерактив шоу белән каршылыйлар.

 4. Тамак ялгарга теләүчеләр өчен кафелар күп монда. "Түбәтәй" ни өчендер ябык иде.

 5. Бөек Болгар җире 1996 елда музей-тыюлык статусы алган.

 6. Тарихи объектлар янәшәсендә шәхси хуҗалыклар да бар. 2010 елдан 2015 елга кадәр шушы җиректә яшәүчеләрне күчерү программасы эшләгән. Кем район үзәгенә күченгән, кем Казанга, кем башка җиргә. Әмма 17 йорт хуҗалары үз нигезләрен бернәрсәгә дә алыштырмаган. Хәзер дә шушында яшәп яталар. Әмма тыюлык җире булгач, аларга карата чикләүләр дә бар. Әйтик, яңа фундамент казырга рөхсәт юк. 

 7. "Элеккеге табиблар зәркәнчеләрдән чыккан. Чөнки зәркән белгечләре химияне яхшы белгән", - дип сөйләде экскурсоводыбыз Ваһапов Ренат Зиннәт улы. Ул монда музей-белем бирү бүлеге мөдире булып эшли. Аңа методист Абдрахманова Люция Шамил кызы булышты.

 8. Болгарда берничә музей эшләп килә. Экспонатларны, дөресен генә әйткәндә, бер көндә генә карап чыгарлык түгел.

 9. Һәр экспозиция уйланылып эшләнгән.

 10. Экскурсовод яллау 2500 сум тора. Әгәр дә 10 кешедән артсагыз, бу инде төркем дигән сүз - ул чакта башка бәя каралган.

 11. Акча түләсәгез, бар да бушлай! )

 12. Монда килгән кеше, гадәттә, сувенирсыз кайтмый.

 13. Замана кешеләре моның ни икәнен дә белми.

 14. Сувенирларның кайберләре шушында ук эшләнә. Шуңа да алар бик кадерле.

 15. Эшләгәнне урында ук карап та була.

 16. Музей-тыюлыкның буеннан-буена адым саен видеокамералар куелган. Алар кояш батарее белән эшли.

 17. Идел бит ул киң бит ул...

 18. Һәр объект тиешенчә саклана. Монысын "Русский стандарт" башлыгы Рустам Тарико финанслаган.

 19. Чит ил туристлары ярым ай һәм тәренең янәшә торуына аптырыйлар ди.

 20. Чит ил туристларыннан иң еш килүчеләр - кытайлылар. Аннары - төрекләр. Әмма төрекләр соңгы арада бераз кимегән ди. Ни өчен икәнен үзегез беләсез.

 21. Чиркәү макеты.

 22. Гомумән, макетлар күп монда.

 23. Бу - иконаның төп нөсхәсе түгел. Төп нөсхәсен саклау өчен махсус климат кирәк.

 24. Болгарда 8 җил тегермәне булган. Хәлле җирлек була бу, димәк. 

 25. Бу объектны бер грузин туристы күргәч, ни өчен безнең бинага ай куйдыгыз дигән.

 26. Россия туристларыннан иң еш килүчеләр - Мәскәү, Питер һәм Мәскәү өлкәсе.

 27. Шәригатьтә тыелган гамәлләр.

 28. Элек чигүле түбәтәйләрне бабайлар, аксакаллар гына кигән. Ә хәзер бөтен кеше кия, дип сөйләде гид.

 29. Легендар рәсем - Болгарларның Ислам кабул итүе.

 30. Коръәнгә күчү.

 31. Коръән музеенда.

 32. Экспозиция.

 33. Иң зур Коръән.

 34. Бина эче бик матур.

 35. Иң зур Коръәнне саклау өчен махсус шартлар тудырылган.

 36. Керү

 37. Болгар цивилизациясе музеенда.

 38. 6 катлы (этажлы) музей бу.

 39. Бар да затлы эшләнгән.

 40. Кол Гали һәйкәле.

 41. Эскалаторлар күргәч, үзебезне "Тандем"да яки "Мега"дагы сыман хис иттек..

 42. Һәр эш "Юнеско" белән хәер-фатихасы белән эшләнә монда.

 43. Су буеннан күренеш.

 44. Су юлы белән килүче туристларны шушындый елга порты каршы ала.

 45. Моңарчы зур теплоходлар туктый алмаган монда. Хәзер шартлар тудырылган. 4 палубалы теплоходлар да туктый ала. Быел шундый 150 судно кабул итәргә исәплиләр.

 46. Дөяләр фермасы да бар. Бу эшләнмәләр - дөя йоныннан.

 47. Бер ир дөягә 25-30 хатын дөя туры килә икән )

 48. Чәй йорты.

 49. Блинная.

 50. Ресторан һәм Икмәк музее. Монда никахларны еш укыйлар икән.

 51. Фотограф Наил Зыятдинов куаклар арасында качышлый уйныймы дисәң, шәп кадр эзләп йөреше икән )

 52. Авыл йорты.

.

 53. Без барган көнне һава торышы бик шәп иде.

.

 54. Еракта Ак мәчет. Эшләнгән чорда аны Болгар мәчете дип йөрттеләр.

 55. Су тегермәне.

 56. Икмәк музеенда безне икмәк белән каршы алдылар. Бу хезмәт туристлар өчен 1000 сум. Безнең өчен бушлай булды.

 57. Реклама өчен әйтү түгел - ипиләре телеңне йотарлык, бик тәмле!

 58. Чын авыл мичендә коймак пешерәләр монда.

 59. Акчаңны жәлләмәсәң, коймак пешерү буенча мастер-класс та үткәрәләр.

 60. Сүз уңаеннан, бер генә музей да үз-үзен финанс яктан акларлык дәрәҗәдә эшләми ди. 50% чыгымнарын күтәрә алу - иң зур күрсәткеч, ди. Әйтик, "Эрмитаж" 50% чыгымын күтәрә ала. Ә Болгар - якынча 25% ди. Әмма монысы да яхшы күрсәткеч.

 61. Карлар-бозлар да эреп бетмәгән әле. Су юлы белән килүче беренче туристлар төркемен 30 апрельгә көтәләр монда. 

 62. Сиртмә кое.

 63. Болгарда 4 йолдызлы 350 урынлы заманча кунакханә төзиләр. Әмма акчаларын янга калдырырга теләүчеләр өчен палаткалар шәһәрчеге дә бар. Монда куну бер тәүлегенә нибары 300 сум.

 64. Һәр бинаның үз хуҗасы бар.

 65. Бу - сыер.

 66. Бу - сарыклар.

 67. Монда төрлесе бар.

 68. Хуҗалык.

 69. Йорт эчендә - музей.

 70. Ястыклар югарырак булган саен килен хәллерәк гаиләдән саналган.

 71. Музейга бахила киеп керәсе.

 72. Янында казаны булу - татар пиченең аермасы.

 73. Читекләр.

 74. Матур бит?

 75. Җилне карап кына торалар. Җил тегермәнен көйлисе бар чөнки.

 76. Мәчет төзелешен финанслауны олигарх Алишер Усманов тулысы белән үз өстенә алырга әзер булган. Әмма Минтимер Шәймиев, бу күмәк эш дип, мәчетне күп оешмадан һәм шәхси затлардан җыелып төзеттерү дөресрәк булыр, дигән карарга килгән. Һәрхәлдә экскурсовод шулай сөйләде. 

 77. Минтимер Шәриповичны бик хөрмәт итәләр монда. Аның исеме экскурсоводның теленнән төшмәде.

 78. Алишер Усманов дигәннән, Ислам академиясен төзүгә иң зур акча кертүче дә ул. Рекорд сәдәка - 500 млн сум. Быел әлеге академия ачылачак, Алла бирсә. 

 79. Ак мәчет тыштан бик зур күренсә дә, эче җыйнак.

 80. Әмма бик матур!

 81. Монысы мәчеткә Рөстәм Миңнеханов бүләге.

 82. Болгарның иң таныш тарихи объектлары.

 83. Кече манара (Малый минарет).

 84. Иң өстенә кадәр мендек.

 85. Һәм фотога төшердек.

 86. Фотограф ракурс таба белә.

 87. Мунча.

 88. Ул бик уйланылып эшләнгән.

 89. Болгардагы тарихи объектларының кайсыдыр өлешләрен реконструкцияләсәләр, аны кызыл буяу белән сызып куялар.

 90. Кара пулат.

Бөек Болгар белән танышу өчен берничә төрле программа каралган. Әлеге җирлекнең бар байлыгын бер көндә генә карап бетерерлек түгел. Әлбәттә, теплоход туктаган арада гына да барын да күрә алмассыз. Бер тарихи бина белән танышу өчен дә күп вакыт кирәк. Иң яхшысы - монда ялларга 2-3 көнгә килү. Ул очракта сез ял да итә алырсыз, бик күп кызыклы мәгълүмат та белә алырсыз. Рәхим итегез! Җәйге сезон ачык!

Наил Зыятдинов фотолары, fotosmall.ru