«Яп-яланаяк!.. Алмагач чәчәк аткан бит!»

Ихатага чыгып, бакчага күз саласың – чынлап та шулай. Шау чәчәктә утыралар. Ә син... көне буе шул бакчада бөтерелеп йөреп... шул чәчәкләрне күрмәгәнсең. Моның төрле вариантлары булырга мөмкин. Үләннәр шытканын күрми каласың... Яфрак ярган чакны... Чәчәк аткан мәлне... Ләкин шунысы бәхәссез: чәчәкләрне күрер өчен, чәчәкләр булу гына җитми.

 

 

Үз башымнан үткәнгә әйтүем. Инәй авылда яшәгәч, җәйге ялларны гел авылда уздыра торган идем. Печәнен әзерләп китәргә кирәк, утынын хәстәрләргә, абзар-курасын ныгытырга. Иртә-таңнан кара төнгә кадәр чабасың – эш бетми... Эш бетми – отпускы бетә. Табигатьнең, авылның, җәйнең матурлыгы турында башыңа да кереп чыкмый. Авылның матурлыгын авылда яшәгән кеше күрми аны. Озын ялга кайткан кеше дә күрми, чөнки ул шушы вакыт эчендә фәлән-фәлән эшләрне эшләп бетерәм дип кайта. Ул матурлыкны күрү өчен бер генә көнгә, фәкать ял итү, кунак булу өчен генә кайтырга кирәк.

 

Тик без алай итә алмыйбыз. Без – эшем ияләре. «Әнә фәлән кешенең балалары кайтты да көне буе урманда яттылар да китеп бардылар. Инәләре, бөкрәеп, бакча утый», – дип сөйләячәк авыл халкы да. Без шуңа күнеккәнбез, тормышны кабул итү рәвешебез шундый.

 

Югыйсә берәр көн урманга чыгып ял итеп, хозурланып кайтканнан гына дөньяның бер чите дә кителеп төшми инде. Башын күтәрмичә җәй буе бакча утаган кеше дә, яшелчә-җимеш сатып, миллионер булмый. Рухи байлыгы да әллә ни артмый торгандыр. Моны хәтта ходай да хупламыйдыр. Теге дөньяга баргач: «Әнә мин синең өчен матур чәчәкләр үстердем, табигатьнең һәр мизгелен син соклансын өчен гүзәл иттем. Син аларны күрдеңме, сокландыңмы?» – дип сораса, ни дип җавап бирерсең? «Юк шул, алла бабай, минем алабута тамыры белән кәтмән сыртыннан башка нәрсә күргәнем булмады...» – диярсеңме. Шулай булгач, гомере буе җиргә туңкаеп яшәгән кешенең ходай каршысында да әллә ни пачуты юктыр ул.

 

«Җиргә туңкаю» дигәнем әле сүз авыл турында барган өчен генә. Шәһәр кешесенең дә хәле шундый ук. Анда чапкан була, монда чапкан була. Эше уңса, тагы да дәртләнебрәк чаба, тотып тыярлык булмый. Эше уңмаса, «болай килеп чыкмады бит әле, ныграк тырышырга кирәк бугай», – дип, тагы да тырышыбрак чаба. Берничек тә туктатырлык түгел. Туктатам дип каршы төшә күрмә – сытып, таптап, изеп китәчәкләр. Алай булмаган хәлдә дә кешенең эшенә аркылы төшәргә, аяк чалырга тырышучы дошман кебек күренәчәксең.

 

Ни өчен чабасың? Нәрсәгә кирәк ул?

 

Без, гадәттә, гаиләне аякка бастыру өчен, балалар нужа күрмәсен өчен, дип җавапларга яратабыз. Тик ни өчендер гаиләңә синең күзең тонып чабуың түгел, ә бер җылы карашың, вакытыңны алар белән үткәрү, һич югында берничә сәгать гомереңне аларга багышлау кирәк булып чыга. Балаңа да шулай. Ара-тирә башыннан сыйпап узу, аның ни әйткәнен ишетү, кирәк чакта юньле киңәш бирү. Тик безнең моңа вакытыбыз юк. Без аларны ишетмибез, күрмибез. Кирәкми дә.

 

Асылда, без башкалардан кимрәк күренмәү өчен, хәтта уздырып җибәрү өчен тырышабыз. Үзебезнең бердәнбер һәм кабатланмас икәнебезне исбатлау өчен. Гади кешеләрне узып китсәк, байлар белән ярышабыз, байларны узып китсәк, миллионерлар арасына килеп керәбез, алардан ким күренмәскә тырышабыз, аларны узып китсәң, миллиардерлар белән ярышасы, аннан тагын... Мондый узышның чиге дә, чамасы да юк. Аннан бары тик үлем, чир һәм бәхетсезлек кенә коткарырга мөмкин.

 

 

Һәм гүзәллек. Җиргә туңкайган яки озын акча койрыгына карап чапкан җиреңнән бер генә мизгелгә тукта да... чәчәкләргә күз сал... җил авазын ишет... йолдызларга кара... Кем генә булсаң да, нинди генә булсаң да, тирә-ягың тулы гүзәллек. Син беркайчан да кабатлый алмаслык гүзәллек. Аны кабатларга кирәкми дә. Күрергә һәм сокланырга кирәк. Соклана алган чакта син үзең дә шушы гүзәллекнең бер өлеше. Һәм онытма, гүзәллекне күрә белмәгән күзләрдән дә зәгыйфь нәрсә юк.

 

 

Илдар Мөхәммәтҗанов фотолары.