Ана мәхәббәте (ХИКӘЯНЕҢ АХЫРЫ)

Разия апаның бу хакта берәүгә дә сөйләгәне юк иде. Тик бу серне саклап тору көннән-көн кыенлаша бара иде. Аның бу күңелсез тарихны Саимәгә сөйлисе килде. Тик “ әйткән сүз-аткан ук” – диләр. Әгәр хатын берәрсенә сөйләсә, бу хакта бөтен авылга таралауы бар иде. Картайган көнендә “үтерүче” исемен күтәрү Разия апа өчен үлем белән булып тоелды. Шулвакыт аның күңелендә бер фикер туды. Ә нигә әле бу вакыйганы кәгазьгә язып калдырмаска? Еллар үтәр, Разия ханым да гүр иясе булыр. Шулвакыт, Язилә кәфенлек эзләп шкафны ачыр. Менә шунда кара тарихны саклап яткан бу хатны табар... Сүз дә юк, әнкәсенә ачуланыр, рәнҗер. Тик бу рәнҗүләрне, үпкәле сүзләрне Разия апа инде ишетмәс. 

 

Күршесе йокыга талгач, хуҗабикә, акрын гына каләмне алды да кыштыр-кыштыр язырга кереште. Язган саен аның күңеле бу михнәттән арына барган кебек тоелды. Гади бер кәгазь битенә адәм балаларына сөйләп булмаган серләрне язып була икән бит! 

 

Разия апа хатны тәмам итте дә кәгазьне затлы сөлгеләре торган шкаф киштәсенә тыгып куйды. “Кеше күрмәсен!” – дип уйлады ул. Бәлки әле ертып та атыр. Тик бүгенгә шунда торсын әле. Ә үзе исән чагында ул инде дөресен сөйләмәс. Бердәнбер кызы дә арасы бозылса Разия апа дөм ялгыз калачак иде. Шуда күрә ул мәсьәләгә аек акыл карарга тырышты.

 

Көннәрдән беркөнне анага кызы телефоннан шалтыратты. Язиләнең тавышы соңгы тапкыр күрешкәндәгедән күпкә хәлсезрәк, моңсуырак иде. 

 

- Әнкәй нихәл?

 

- Яхшы балам, үзең ничек? 

 

- Ярый инде. Сәламәтлегең ничек, әнкәй?

 

- Бер көе инде, - балам диде Разия апа хәленең көннән көн начараюын сиздермичә. Синең нихәл соң? Кайтмадымы? Кияу кайтмады кире дим?

 

- Әй, әнкәй... – Язилә түзә алмыйча кычкыры елап җибәрде. Ул бит нәкъ менә ялгызлыктан туеп, әнисенә иркәләне, аңа сыенасы килеп шалтыраткан иде. Ананың соравы хатынның күңелен айкап ташлады.

 

- Нинди кайтсын инде? Өйләнергә җыена ул. Мин генә баласыз, ялгыз булып калдым, әнкәй - дип сөйләнде Язилә.

 

Разия апа тынычландырырга теләп, “борчылма, кайтыр, кайтмый кая барсын” - дигән булды. Әмма бу минутта аның үзенә үк әйтеп бетермәслек авыр иде. Кызының бар бәхетсезлеге, сагышлы уйлары, бәргәләнүләре аңа күчкән кебек булды. Бу газапка чыдап тору шулкадәр авыр иде ки, ана озак та уйлап тормастан, ялан кырга чыгып китте. Урамда май ае булуга кармастан, кич шактый салкын иде әле. Разия апа бүгенге көнгә кадәр газаплап килгән гөнаһыннан качарга теләгәндәй ярсып-ярсып йөгерде. Аның инде кыз чагыннан бирле болай шашып, тирләп чапканы юк иде. Ананың өеннән шактый еракта булып, уйларын тәртипкә китерәсе килде. Тик йөгергән саен аның зиһене чуалды. Менә ул хәлсезләнеп яр буена килеп егылды. Разия апа башын авырлык белән күтәреп, тирә-якка күз салды. Матур. Әнә су читендә  ботакларын суга тидерер- тидермәс тыйнак кына таллар тезелешкән. Якында гына иптәшләреннән аерылып калган ялгыз каз каңгылдый. Шулвакыт авыл ягыннан өзелеп бала елаган тавыш ишетелде. Кем баласы икән? Нигә елый? Разия апага ул үлгән оныгының тавышы булып тоелды. Аны да бит әбисе гарип булганы өчен үтерде. Әбисенең агулы үләне тәэсирендә туарга әзер булмаган көе вакытсыз дөньяга килде. Моңа кадәр әти-әнисенең йомшак, назлы тавышларын тыңлап үсеп килгән гөнаһсыз җан авылга кайтуга рәхимсез әбисе кулыннан харап булды. Ул әбисенә бары сәламәт килеш кенә кирәк булган икән. Әнә хәзер әтисе белән әнисе дә бергә яшәмиләр инде, әнисе төннәр буе елап чыга, әткәсе дә башка апа белән бергә яшәргә җыена. Әшәке син, әбием! Ник безнең гаиләбезне бәхетсез иттең?!

 

Авыл ягыннан ишетелгән бала тавышы һаман тынмады. Сабыйның үксеп, ачыргаланып елавы Разия апага да күчте. Тик ул бала кебек яңгыравыклы аваз белән елый алмады. Бөтен күңелен, гәүдәсен үзенә буйсындырган бу авыр халәте аны шактый көчсезләндергән иде. Ул башын ике кулы белән кысып акрын гына ыңгырашты. Үтерүче... Табиблар хатын-кызлар үзләре сорап килгәч, балаларны төшертәләр. Әмма алар бит чит кеше балалары. Ә бу сабый аның үз оныгы иде. Нарасый өзелеп яраткан әнисенеке, киявене иде! Шушы гөнаһтан соң аның яшәргә хакы бармы? Юк! Сабый гомерен өзгән, баласының тормышын җимергән кеше бу дөньяның татлы суларын эчеп, саф һавасын сулап йөрергә тиеш түгел. Аның урыны җәһәннәмдә! Фәкать шулай гына дөрес булыр. Разия апа үзен җәһәннәмдә итеп күз алдына китерде, имеш аның бөтен гәүдәсен ялкын урап алган икән. Тәне каты пешүдән ачыта, әрни икән. Азрак кына су булса авыртуы басылачак ди. Разия апа, үзе дә сизмәстән, суга таба атлады. Ул бу минутта үзенең йөзә белмәвен дә онытты. Язның боздай салкын суы бәхетсез ананы бөтен барлыгы белән колачлап, тәнен суытырга, пешүдән коткарырга теләде.

 

* * *

 

Әнисенең югалуы хакында ишеткән Язилә тиз генә автобуска билет алып, авылга ашыкты. Хатынның бу хәбәргә һич күңеле ышанмый иде. Эх, язмыш...Иң якын кешеләре аның тормышынан акрынлап юкка чыгып беттеләр. Бала, ир, әнисе... Әнисе үлсә ничек яшәр ул? Тормышын өр-яңадан башлармы? Ә үткәнне кая куярга? Шулай ялгыз калыр өчен еллар буе үз бәхетен төзергә ашыктымыни соң ул?  

 

Авылга кайтып, өйгә кергәч Язилә кычкырып елап җибәрде. Моңа кадәр аның туган йортының болай буш, хуҗасыз чагын күргәне юк иде. Тәрәзәгә эленгән пәрдәләр, бөгелә төшкән яран гөле, стенадагы иске сәгать – барысы да хуҗаларын югалтканга борчылып, боегышып торалар кебек тоелды аңа. Менә Язилә киемнәр, сөлгеләр белән тулы зур шкафны ачып җибәрде. Әнисе кайчандыр яратып кигән кызыл халатын сыйпады, яулыкларын тагын да матурлап, төреп куйды. Шулвакыт, өстәге зур затлы сөлгене алам дигәндә генә хатын алдына бер кәгазь килеп төште. Язилә, тиз генә кәгазьне иелеп алды да, сорау тулы күзләрен хаттагы юлларга төбәде.Ә анда болай дип язылган иде: 

 

 

Язилә тынып калды. Аның зиһене чуалды, башы авыртырга тотынды. Ул, дөрес укыдыммы икән дигәндәй, хатны тагын бер тапкыр укып чыкты, тагын укыды, тагын... Хатын, калтыранган аякларын көчкә буйсындырып, якындагы караватка килеп утырды. Язиләнең күз алдына кабат авырып китүе, бала туу күренешләре килеп басты. Алар артынан хатын ире белән булган талашуларны, ялгызлыктан әрнеп, елап чыккан төннәрне һәм әнисе белән ике көн элек булган сөйләшүне исенә төшерде.Ул “ Әнкәй, үзенә кул салмагандыр бит?!” – дип уйлады. Үзе шунда ук бу уйның куркынычлыгыннан сискәнеп китте. Шулвакыт өйгә Сабир ага килеп керде. Бу күрше абыйның  Разия апа турында күңелсез яңалыгы бар иде. Ни гаҗәп, Язилә ул яңалыкны тыныч кабул итте. Менә озакламый Разия апаның гәүдәсен алып кайттылар. Картаерга да өлгермәгән хатынның сәер үлеме авыл халкын аптырашта калдырды. 

 

 ...Күмү эшләре төгәлләнгән соң Язилә су буена төште. Хатын әнисенең тәнен үз салкыны белән туңдырып үтергән елгага нәфрәтләнеп карады.Аның күзләре кайнар яшь белән тулды. Менә ул яр читендәге талларга, куакларга текәлде дә акрын гына пышылдап:

 

- Әй сез әниемнең үлемен күргән шаһитләр! Ни өчен аңа бу юньсез гамәлне кылырга ирек бирдегез? Әй бөдрә тал! Нигә әнием суга бата барганда аңа үзенең ботакларыңны сузмадың? Эх, сез... Әнкәй! Башта баламны үтердең, аннары үзеңә кул салдың... Бала, син - минем якыннарым идегез! Син мине шушы якынлыктан  мәхрүм иттең! Үлемеңнән соң мин рәхәт яшәр диясеңме? Әнкәй...

 

Язилә елга буеннан кич белән генә кайтырга чыкты. Ул инде тынычланган иде. Тормышны хәзер өр яңадан башларга кирәк аңа. Әнисен кире кайтарып булмый, ире үз тормышы белән яшәсен... Бәлки әле бу йортка да кайтып төпләнер. Ни әйтсәң дә, туган өйне хуҗасыз калдыру килешеп бетмәс. Абзар тулы мал, бакчасында ни генә үсми... Йортка кайтып җитәр -җитмәс хатын үз уйларыннан айнып киткәндәй булды . Чөнки аларның өй капкасы каршына бер машина килеп туктаган иде.Менә машинадан бер озын буйлы ир -атның чыгып килүе күренде... Ир, җитез генә хатын ягына ашыгып барды да аның ябык иңбашларына кулын салды:

 

- Гафу ит, - диде ул. Сине онытып, тормышымны башка берәү белән бәйли алмаячыгымны аңладым мин. Бер мөмкинлек бир миңа...

 

Язилә, үзе дә сизмәстән, ирнең кочагына сарылды.