Рөстәм Миңнеханов Матбугат йорты ачылышында нәрсә диде

Казан, Бауман урамы, 19 нчы йорт. Бу урынның кайдалыгын, анда нәрсә барлыгын татарча белгән, татар китабын, матбугатын укыган барча кеше чамалый. Матбугат йортының ачылу тантанасында халык шагыйре Роберт Миңнул­лин әнә шулай диде. Нәкъ менә шуңа күрә аны югалту татар халкы өчен генә түгел, кардәшләребез өчен дә авыр булыр иде.

Әнә шуңа ул бина бушап калгач та, чаң сугу, өзгәләнү тулы хатлар, чыгышлар башланды. Мондый чыгышлар китаплар йорты сакланып кала дигәч кенә, азрак тынды. Узган атна азагында Матбугат йорты ишекләрен янә ачты. Өч йолдызлы “Ногай” кунакханә комплексы һәм “Барабус” паркингы сыйфатында. Ләкин язучылар өчен монысы да бәйрәм иде. Алар тантанага Тукай клубына җыелдылар. Әлеге вакыйга уңаеннан котлап, Татарстан Президенты вазыйфаларын вакытлыча баш­­каручы Рөстәм Миң­неханов Габдулла Тукай һәм Муса Җәлил картиналарын бүләк итте. Сүз уңаеннан, әлеге бүләкләр комплекс хуҗалары заказы белән ясалган картиналардан хакыйкатькә якын булуы белән аерыла. Тукай залы диварларын бизәгән бу картиналарда язучылар физик яктан нык, чибәр. Кү­рәсең, рәссам Э.Морозов (автор турында мәгълүмат бирүче табылмады) Хәсән Туфан, Сибгат Хәким, Муса Җәлилләрнең явыр язмышлары турында бихәбәр булгандыр инде.

Бинаның тарихы 1930 елдан башлана. Ул вакытта ТАССР җитәкчелеге Казандагы барлык матбугат чараларын бер түбә астына җыярга карар кыла. Шулай итеп архитектор Семен Пэн проекты буенча соры бина калкып чыга. Ул иң заманча техника белән җиһазлана. Төрле елларда биредә Татар китап нәшрияты, Матбугат министрлыгы, газета-жур­наллар редакцияләре, беренче катында исә гомер-гомергә китап кибете эш­ләгән. Язучыларның Габдулла Тукай исемендәге клубында Муса Җәлил, Чыңгыз Айтматов, Александр Фадеев, Алексей Толстой, Джанни Родарилар чыгыш ясаган. Роберт Миң­нуллин хак­лы, бу бинаның һәрбер диварында тарих язылган. “Матбугат йорты барыбызга да кадерле. Безнең буынга бигрәк тә. Чөнки шушында үстек, шагыйрь булдык, беренче китапларыбыз чыкты. Моннан 5-6 ел элек, Матбугат йортына карап моңсу шигырь язган идем. Мәдхия булыр дип уйлаган идем дә, мәр­сия булып чыкты... Шөкер, хәзер бина элеккеге рәве­шендә балкып тора. Матбугат йорты матур кыя­фәткә кергән, кунакханә рәвешен алган. Әмма һәр­бер кунак­ханәнең үз йөзе булырга тиеш. Миңа калса, кунакханә музей рәвешен алса, отышлы булачак”, – ди ул.

Роберт Миңнуллин фи­керенчә, әлеге идеяне тормышка ашыруның бер кыенлыгы да юк. Хәтта әлеге эшне бернинди чыгымнарсыз да башкарып була. Экспонатлар белән Татарстан китап нәшрияты, Язучылар берлеге, матбугат чаралары ярдәм итә ала. Чөнки әлеге оешмалар тарихи материалларга бай булсалар да, әлегә кадәр берсенең дә үз музее юк. Экспонатлар өчен аерым бүлмәләр дә кирәк түгел, фойе, ресторан ише халык күп була торган урын­нарның диварлары да җитә.

Бу фикерне комплекс директоры Виталий Большаковка Рөстәм Миңне­ханов шәхсән үзе тәрҗемә итеп җиткерде:

– Күренеп тора, татарчагыз шәптән түгел сезнең. Һәрбер язманы ике телдә: татарча һәм русча язарга кирәк иде. Биредә тарихыбызны, мәдәниятебезне яктыртсак, комплекс эчтә­леге ягыннан баерак һәм кызыклырак булыр иде. Бу җә­һәттән, холл, залларны, рестораннарны бизәү, эчтә­леге ягыннан баету турында уйлагыз, – диде ул. – Тукай залын файдалану буенча килешү төзергә кирәк. Экспонатлар урнаштыргач, күр­гәзмәләр оештыргач экскур­сияләр ясау турында уйларга кирәк. Бу системалы эш булырга тиеш. Минем сезгә күрсәтмәм шушы.

Виталий Большаков исә, чыгымнарның алдан планлаштырылганнан да күбрәк булуы турында сөйләде һәм аның коммерция проекты булуын да ассызыкларга онытмады. “Гадәти кунак­ханәләр төзелешкә киткән чыгымнарын 10-12 елда кап­лый ала. Безнең хәл катлаулырак, мөгаен, 14 еллап вакыт кирәк булыр. Чөнки реставрация­ләү яңа урында төзелеш башлаудан күпкә катлаулырак, – диде Большаков. – Кабул итеп алганда бина күз алдында ишелерлек хәлдә иде. Баскычтан кала, күп өлеше агачтан эшләнгән, хәтта кирпеч диварларында да берничә төрле кирпеч, агач балкалар кулланылган. Реставраторлар эшкә алынганда, өсләре­нә ишелмәсен дип курыктык. Тарих берәм­текләп җыелды. Без кунаклар татар халкы тарихына тагын да якынаер дигән өметтә калабыз”.

Мәдәният министры урынбасары Светлана Персова исә, инвесторлар куелган бурычларны тулысынча үтәде дигән фикердә. “Без әлеге бинаның тарихи кыйммәтен саклап кала алдык. Ә бина, тарихи һәйкәл буларак, чыннан да уникаль. Кызганыч, бездә совет чоры архитектура корылмалары тиешенчә бәялән­ми. Бөтен дөньяда совет авангарды кызыксыну уятса да. Бу җәһәттән бинаның яңа тормыш алуы – Россия күлә­мендә зур вакыйга”, – диде Персова.

Тарихи һәйкәлне саклауга кую, аның файдалану эчтәлеген үзгәртүгә киртә була алмый. Шуңа күрә безгә Тукай залы саклануга, бәлә­кәй булса да, китап кибете ачылуга сөенергә кала. Китап кибете исә, алдан әйтел­гәнчә, 50 кв метр мәйданны били алмаган. Ул кибеттән бигрәк киоскны хәтерләтә. Ә менә Татарстан китап нәш­рияты директоры Илдар Сәгъдәтшин кәефен төшер­ми. Бөтен Казан буенча әнә шундый кечкенә булса да кибетләрне күбрәк ачасы иде, ди ул. Бәлки ул хаклыдыр да...