Ләбиб Лерон: Әдәбиятны графоманнар басты

- Сыйфатлы әсәр язу, дип уйлыйм. Үзем эшләгән балалар әдәбияты өлкәсендә дә, өлкәннәр өчен язганда да сыйфатлы әсәрләр иҗат итү кирәк. Әмма иҗатчының туктап торган чоры да булгалый. Бу хәтта Пушкинда да очрый...

 

 

- Халык әйтә бит: “Тавыкның һәр салганы алтын йомырка түгел”. Язучының да һәр язганы шедевр була алмый. Камил әдәбият та, уртакул әсәрләр дә иҗатчы өчен бик кадерле, чөнки ул аның каләменнән тамган, күңелендә бөреләнгән. Ә инде бастыру яки китап итеп чыгаруга килгәндә, сак эш итәргә кирәк. Бу очракта инде язучы үзе зәгыйфь әсәрләрен укучыга тәкъдим итүдән тыелып калырга тиеш. Китап нәшриятында, гадәттә, мөхәррирләр эшләде. Рәис Даутов, Кыям Миңлебаев, Фәиз Зөлкарнәй, Наис Гамбәр зур дәрәҗәгә ия мөхәррирләр иде.

 

 

- Әйе, хәзер ничек телиләр - шулай, күбрәк автор теләгәнчә чыга башлады. Әдәбиятны графоманнар басты. Акча түләп чыгару – заказлы әдәбият күренешләре пәйда булды. Бу очракта мөхәррирләрнең хаҗәте калмады, дип әйтергә дә ярыйдыр.

 

 

- Элегрәк цензура бар иде. Язучы, әйтәсе килгән фикерен яшереп, ниндидер алымнарга төреп әйтә алды, эзоп теленә күчереп дип әйтимме? Тар, ә кайчандыр киң даирә дә моны белеп, аңлап ала торган иде. Күп әсәрләр кулъязма рәвешендә кулдан-кулга йөреп укылган.

 

 

- Күбрәк эшләнеп бетмәгәннәре генә дияр идем. Әзерләре дә юк түгел. Хәзер компьютер заманы бит. Элегрәк каләм белән яза идек, хәзер заманга ияреп компьютерда иҗат итәм. Шунда барысы да сакланып бара. Менә шуларны барлап чыктым беркөнне. Ярыйсы ук әйберләр тупланган. Хәзер бит газета-журналлар күп, темасына карап теләсә кайсында бастырырга мөмкин. Өстәлдә яткырудан мәгънә юк. “Суыту”, “өстәл өстенә куеп тору” дигән алым бар. Үзенә таләпчән әдип шундыйрак булырга тиеш тә.

 

 

- Абруйлы журналыбызны үзгәртүне исеменнән үк башладык. Чын мирас, ялган мирас була алмый бит инде. Татар мирасы - ул безнең хәзинә. Журналда төп урын мирасыбызга бирелергә тиеш. Әмма мин әле мөхәррир буларак журналдан тулаем канәгать түгел. Биредә мираска бәйле материаллар да чыгарабыз, шәхесләребезне дә бирәбез. Журналның кыйбласы билгеләнгән. Галимнәр белән эшләсәк тә, фәнни-популяр телдә сөйләшәбез. Аллага шөкер, язучыларыбыз арасында фәнни-популяр телдә иҗат итүчеләр дә бар. Тарих белән кызыксындыру өчен халыкка якын тел кирәк бит. Журналны студент та, галим дә, кибетче дә, мәктәп баласы да укысын дигән максат белән эш итәбез.

 

 

- Дөрес әйтәсез, бу өлкәдә җиң сызганып эшләүчеләребез белән мактана алмыйбыз. Классик әдипләребез - Бари Рәхмәт, Шәүкәт Галиев, Ләбибә Ихсанова, Дәрҗия Аппаковалар бакыйлыкка күчте. Бәлки бу күренеш матди кыенлыкларга да барып тоташадыр. Матбугатта балалар өчен язылган әсәрләр булырга тиеш. Хәзер исә андый басмаларда күбрәк балаларның үз иҗатына игътибар бирелә. Бәлки бер яктан бу алым отышлыдыр да, ләкин заманында “Салават күпере”н чыгарганда фольклорны да, язучыларыбызның көчле әсәрләрен дә биреп бардык. Чаллыда нәшер ителүче “Көмеш кыңгырау” газетасы игътибарга лаек. Заманында Рафаэль Хәкимов та галимнәребезне балалар өчен тарихи әсәрләр язарга чакырды. Ул чагында Фәүзия Бәйрәмова, Ркаил Зәйдулла, Солтан Шәмсиләр кызыксынып алган иде.

 

 

- Гаилә тәрбиясенә килгәндә, безнең мохиттә Ркаил Зәйдулла, Ләис Зөлкарнәйләр бар иде. Без татарча сөйләшүне, милли тәрбияне алга сөрдек. Тәрбия балага исем куюдан ук башланырга тиеш, дип саныйм. Бакчага йөрткәндә: “Балаларыгыз русча белми, өйдә русча сөйләшегез”, - дип теңкәгә тия торганнар иде. Тик без моңа игътибар итмәдек. Балалар белән өйдә гел татарча сөйләштек. Шуңа да карамастан алар рус телен бик яхшы үзләштерде, бездән дә уздырып русча, татарча сөйләшәләр, инглиз, төрек телләрен беләләр. Әсәрләремне язганда, балаларымны да күз уңында тотам. Аларның һәрберсе теге яки бу әсәремдә чагылыш таба.

 

 

- Язучыларның роле гаять зур, шулай ук сәнгатькәрләребезнең дә. Язучы, артистларга карап, башкалар үрнәк ала. Рухи яктан үзләрен баета. Ходай гомеремне бирсә, балалар өчен дә, өлкәннәр өчен дә иҗат итәчәкмен. Маҗаралы әсәрләр үзенә ымсындыра. Тирән эчтәлекле әсәрләрне колачлау нияте дә юк түгел. Үзебезнекеләр булса, балалар исләре китеп Гарри Поттерларны укымас иде.