Гадел имтихан ни күрсәтә?

Тагын бер яңалык бар. Ниһаять, барлык имтихан бирү пунктларында да мобиль телефоннарны “томалаячаклар”. Томалау җай­ланмаларының эшләве турында мәгълүмат­ны дистанцион рәвештә тикшереп булачак. Бу үзе үк инде урлашу шансын 80-90 процентка ки­метә, чөнки гадәттә моңарчы контроль- үлчәү материаллары ауди­ториядән урланып чыга да, әзер җаваплар мобиль телефон аша тапшырыла иде. Рособрнадзор контроль- үл­чәү материал­ла­рының урлану мөмкинлеген дә нульгә калдырырга вәгъ­дә бирә. Аларны хәзер сынау башланыр алдыннан гына имтихан бирү пунктларында басу мөмкин булачак.

 

Мәгариф җитәкче­ләре­нең үткән елгы имтиханны гадел итеп үткәрергә омтылулары Россияне хурлыклы җәнҗаллардан коткарды, укы­тучыларның укучыларны яшьтән үк ришвәт би­рергә өйрәтү очраклары юк­ка чыкты диярлек. Имтиханга бәйле рәвештә үз-үзенә кул салган балалар саны да кимеде. Гаделлек үзен­нән-үзе позитив тудыра: балалар да, укытучылар да хәйләкәр алымнар өйрә­неп вакыт уз­дырасы урынга, эшкә күнегә башлыйлар.

 

Дөрес, Интернет әле бү­ген дә имтиханга кадәр үк әзер контроль-үлчәү материалларын һәм аларга җа­вап­лар сатучы “бизнес” бе­лән тулы. Моннан ике-өч ел элек, дөрестән дә, имти­ханның чын материалларын дистанцион рәвештә сатып алу мөмкинлеге зур иде. Кемнәр­дер ялган материаллар сатып алып алдандылар, кем­нәрнеңдер кулына чын сораулар да эләк­кәләде. Шунысы кызык: укучылар ниндидер үзләре генә белгән ысул бе­лән биремнәрнең һәм җа­вап­ларның чынмы-ялганмы икәнен дә ачыклый алалар, бер укучы, сатып алып, материалларны Интернет аша дусларына бушлай да тарата ала иде. Мин быелгы контроль-үлчәү материалларын сатучы бер сайтта теркәлдем һәм биремнәргә заказ биреп карадым.

 

Сайт хуҗалары имтихан алдыннан чын контроль-үлчәү материаллары белән тәэ­мин итәргә вәгъдә бирәләр. Кулларында инде матема­тика­­ның база һәм профиль би­ремнәре, рус теле, химия, биология, тарих, информатика һәм физика буенча контроль-үлчәү материаллары бар, имеш. Бәя­ләр математика һәм рус теле өчен – 3200 сум, сайланган предметлар өчен – 2500 сум. Җа­ваплары юк, аларын үзең чишеп табасы яисә белемле танышыңны яллыйсы. Хә­тер­лик: 2013 ел имтиханын чыгарылыш сыйныф укучылары Интернеттан алган әзер материаллар бе­лән тапшырды. Урлашу ул чакта үзе­нең югары ноктасына җит­кән иде: бер көн кала әзер биремнәрнең чыннарын бушка да табу проблема булмады. Күрсәт­кечләр ул елны быелгы азык-төлек инфляциясе кебек күкләргә кадәр очтылар, Мәгариф министрлыгында үзләре оештырган имтихан нәтиҗәләренә үз­ләре ышанмадылар. Тик шул шартларда да имтиханны, әзерләнеп, гадел биргән укучылар отты. Ялган материаллар белән алданып, сайлаган имтиханын “ике­ле”гә бирүчеләр дә байтак булды. БДИның беренче елында ук гаделлек урнаштырылган булса, без инде бүген бөтен­ләй башка мә­гариф системасын күзә­тер идек. Тик ун елдан артык вакыт юкны бушка аударып узды. Инде соң булса да уң булсын дип урнаштырыла башлаган гаделлек уңай үзгәрешләр вәгъдә итә. БДИ тарихы тагын бер нәр­сәне искәртә: теләк булганда, ихтыяр көче табылганда, ил­дәге тоталь урлашу һәм ришвәтнең тамырына да бал­та чабып булыр иде. Бу катлаулы булса да, кыен эш түгел. Илнең киләчәге исә җиң сызганып эшләргә ният­ләгән шәхесләр саны белән генә билгеләнә. Яңа технологияләр дә, нефть энә­сеннән төшү дә, импорт­ны алыштыру да җәмгы­ятьнең һәр өлкәсендә гаделлек урнаштыру белән генә мөмкин була башлыйлар.