Апа, ә сез кызыгызны кыйныйсызмы?

Яңа гына балалар бакчасыннан мәктәп партасы артына утырган баладан күп нәрсә таләп итеп тә булмый шикелле. Әле аларның күбесе уйнап туймаган, кайбер­ләренең бер дә укыйсы килми, кайсылары дәрестә йоклап та китә. Сабый бит әле алар. Нәни кыз балаңны дәрес әзерләмәгән өчен кыйнау – аны үзеңнән чит­ләтү түгелме соң? Әлеге хәлгә ачыклык кертү өчен психолог Эльвира Сафинага мөрә­җәгать иттек.

 

– Башлангыч сыйныфта укучы балаларга мәктәп мохитенә иялә­шү өчен шактый вакыт кирәк. Бу чорда балага ата-ана тарафыннан ныклы игътибар булырга тиеш. Бала төрле холыклы яшь­тәш­ләре янына килеп эләгә, аңа болай да авыр. Менә шул вакытта аңа ата-ана киңәше, фикере, яр­дәме кирәк тә. Хәзерге вакытта балалар берләшеп уйный да белми бит. Болай да мәктәптән арып кайткан баланы кыйнап ташлау дөрес эш түгел. Бу гамәлнең ки­ләчәктә баланың язмышын җи­мерәсен аңларга кирәк. Кыйнау балага җәза бирү ысулы була алмый. Тормышыңнан канәгать тү­гелсең икән, баладан һич кенә дә үч алырга ярамый. Бу, чыннан да, аның киләчәгенә тәэсир итми калмаячак. Беренчедән, бала әти-әнисенә карата тискәре хисләр кичереп үсә. Икенчедән, яшьтәш­ләре арасында үзен башкалардан ким, кирәксез итеп тоярга мөм­кин. Ә бу исә аңа карата әйләнә-тирәдәгеләрнең мөнәсәбәтендә дә чагылмыйча калмаячак. Бала ул – Ходай бүләге. Ул сиңа кирәк­ме, юкмы икәнлеген тапканчы уйларга кирәк иде. Ә инде тудыр­гансың икән, син аны тәрбияләргә тиеш.

 

– Баланың өй эшен эшләп кил­мәвендә әти-әнинең дә өлеше бар. Хәзер мәктәп программалары шактый катлауланды. Шуңа күрә кайчак өйгә эш итеп тә би­релә. Башлангыч сыйныфта укыган сабыйга укытучы гына түгел, әти-әнисе тарафыннан булган уңай мөгамәлә дә кирәк. Гаи­лә­сендә тынычлык булмаган, әни­сеннән яки әтисеннән куркып яшә­­гән сабыйның психикасы баш­ка төрле була. Өй эшен дә тыныч вакытта әзерләргә кирәк. Баланы: “Син булдырасың. Молодец! Акыллы да инде минем балам”, – дип мактап торырга кирәк. Кечкенә баладан мактау сүзләре кызганмагыз. Укытучы үз чиратында әлеге кызчыкның әнисе белән сөйләшергә тиеш. Бәлки, шуннан соң берәр үзгәреш булыр.

 

 

– Балаларымның ничек үскә­нен дә сизми калдым. Күп булгач, алар бер-берләренә булыша. Бер­кайчан да аларга кул күтәрмә­дем. Әмма шкаф башында тал чыбыгы тора безнең. Әллә шуның тәэсире, балалар сүзне тыңларга тырыша. Безнең өйдә уртага салып сөйләшү гадәте бар. Әти­ләреннән куркып торалар. Үзең дөньяга китергән сабыеңны ничек итеп кыйнарга була соң? Мин моны хәтта күз алдына да китермим.

 

 

– Кызым балалар бакчасына йөргән чак. Гел кисәтү алып кайта. “Эльвина тешли, Эльвина сугыша”, – диләр. Сөйләшеп тә карыйм бала белән, әмма нәтиҗәсе юк. Бервакыт эштән кайттым. Кызым киреләнеп елый гына бит. Шулвакыт минем беләкне тешләп алды. Бирдем генә кирәген. “Башка сугасыңмы, тешлисеңме?” – дип яңаклыйм гына. “Юк, башка алай эшләмим”, – дигәнче кыйнадым. Улымны да шулай итеп тәр­типкә утырттым. Хәзер буй җитсә дә, сабак укытканны онытмый әле. “Шулчакта ярый тук­ма­дың. Алайса, тәмәкече була идем”, – дип шаярта.