Түбән Новгородның Җәмигъ мәчете 100 еллыгын билгеләргә җыена

Үткән көннәрдә без Түбән Новгородның Җәмигъ мәчетендә булдык һәм федераль дәрәҗәдә мәдәни мирас дип танылган бу тарихи бинаның 100 еллыгына әзерлеге белән кызыксындык. Исегезгә төшерәбез, өлкә үзәгенең тау өлешендә урнашкан бу мәчет киләсе 2015 елда үзенең гасырлык юбилеен билгеләп үтәчәк

- Бер Аллаһының рәхмәте белән мәчетне төзекләндерү эшләре салмак кына бара. Бүгенгесе көнгә реконструкция буенча биш миллионлык эшләр башкардык инде. Өлкә хөкүмәтенә рәхмәт, шул чыгымнарның яртысын кап- лады. Әйтергә кирәк, мәчеткә нигезеннән алып түбәсенә кадәр ремонт ясыйсы бар. Күргәнегезчә, түбәсен кыйммәтле һәм чыдам материал белән яптык. Тиздән ярым айлары да урыннарына беркетелер. Түбә турында сөйләгәндә, мәдрәсәбезнең дә түбәсен алмаштыру сорала. Ник дисәгез, ул гамәлгә кертелгәннән бирле ремонт күрмәгән, ә бу вакыт чоры төп-төгәл 20 ел тәшкил итә. Мәчет бинасын мөселманнар ихтыяҗына кайтаргач, аңа ремонт ясалган иде һәм шуннан алып бүгенгесе көнгә кадәр ул яңартылмады диярлек. Ә бит 1991 елдан алып шактый сулар акты инде, - дип сөйләде өлкә Җәмигъ мәчете имамы, хөрмәтле Үмәр хәзрәт Идрисов.

Нәкъ ул бу тарихи мәчетне Нижгар татарлары ихтыяҗына кайтару мәсьәләсе белән 1980 елларда ук кайнап йөри башлый. Ләкин ярты гасыр дәвамында склад, госпиталь, балалар бакчасы һәм ашыгыч медицина ярдәме күрсәтү пункты булган бу бинаны тиз генә кайтарып бирмиләр шул. Бохарада дини белем алып кайткан һәм татарларның рухи мәнфәгатен канәгатьләндерүгә керешкән Үмәр хәзрәткә бу өлкәдә күп чабып йөрергә, күп инстанцияләрнең ишекләрен шакырга туры килә, әмма Ходайның ярдәме белән ул морадына ирешә – 1915 елның 20 мартында ачылган һәм 1938 елда ябылган бу мәчет яңадан татарларга кайтарыла.

1990 елларда Үмәр хәзрәтне Т.Новгород өлкәсенең баш имамы итеп сайлыйлар һәм ул яңа гына оешкан (1993) Диния нәзарәтен дә җитәкли.

- 1990 еллар – иң авыр еллар иде. Мәчетне яңарту белән янәшәдә мәдрәсә дә төзи башладык. Әмма, әйткәнемчә, акча кытлыгы, дөресрәге, юклыгы нык сизелде. Ярый әле шул авыр заманда мәдрәсәне төзеп бетерергә мәскәүле якташыбыз Рәшит Баязитов ярдәм итте. Рәшит Җаббарович белән безне ул чакта Равил хәзрәт Гайнетдин таныштырды. “Син аның якташы, шуңа ярдәм кылырга тырыш”, - дип мөрәҗәгать итте Равил хәзрәт Рәшит әфәндегә. Аллага шөкер, Рәшит Җаббаровичның үзенең дә Мәскәүдә зур төзелеше бара иде, әмма ләкин безгә дә булышырга мөмкинлек тапты. Мин аларның икесенә дә зур рәхмәтле, - ди Үмәр хәзрәт Идрисов.

Бүгенге мәчет тирәсендәге эшләргә конкрет килгәндә, өлкә Диния нәзарәтенең капиталь төзелеш бүлеге җитәкчесе Наилә Мухарметовадан да сораштык.

- Баштан ук башласак, Үмәр хәзрәтнең фидакарь тырышлыгы аркасында бу Җәмигъ мәчете1988 елда өлкә мөселманнарына документаль рәвештә тапшырылды. Өч ел дәвамында аны төзекләндердек, чөнки 50 ел эчендә ул шактый таушалган иде, хәтта архитектурасына да үзгәрешләр кертелгән булган. Тарихи документлар, фотолар ярдәмендә без аның беренче күренешен кайтардык. Һәм менә бүген тагын мәчетне яңартабыз, ныгытабыз, тагын өлкә мөселманнарына ул 100 ел хезмәт итсен иде, дигән ният белән бу эшләрне башкарабыз, - дип сөйләде Наилә Шавкатовна.

- Тарихи Җәмигъ мәчетен элекке кыяфәтенә кайтару максаты белән нинди күрмешләр күргәнне, нинди зур эшләр башкарганны, күпме күз яшьләре түгелгәнне үзебез генә беләбез, - дип сүзгә кабат кушылды Үмәр хәзрәт. – Мәрхүм Әхмәт һәм Фатех абзыйлар төн йокламыйча мәчет төзелешенә шаландалар белән Чабаксардан таш ташыдылар. Үзләре үк мәчетнең манарасын төзергә Казаннан оста таптылар. Әйтәм бит, мәчетне ачу үзе бер мөһим вакыйга булса, аны тиешле сыйфатка китерүдә газап күрүләребезне, җәфа чигүләребезне үзебез генә беләбез.

Әлхәмдүлилләһи шөкер, эшебез бара, максатлар акрын гына тормышка ашырыла килә. Минем бер генә үтенечем бар: ярдәм итәргә теләмәүчеләр, безнең эшчәнлеккә битараф карамаучылар комачауламасыннар гына иде. Тагын бер мөһим эшебез калып килә, ул да булса – ташларны тышкы яктан эшкәртеп, реставрацияләп чыгу, чөнки заманында бинаны дөрес кулланмау сәбәпле, гасырлык бинаның аерым ташлары таркала башлады. Шуның өстенә электр челтәрен алмаштыру һәм эчке яктан косметик ремонт башкару эшләре генә калып килә, - дигән өстәмә аңлатма бирде хөрмәтле Үмәр хәзрәт.