поиск новостей
  • 29.03 "Рөстәм маҗаралары" Кариев театры, 13:00
  • 29.03 "Кияүләр" Тинчурин театры, 18:30
  • 30.03 "Кәҗүл читек" Кариев театры, 11:00
  • 30.03 "Тапшырыл...ган хатлар" Кариев театры, 18:00
  • 30.03 ПРЕМЬЕРА "Флешка, рэп һәм мәхәббәт"Тинчурин театры, 13:00 һәм 17:00
  • 31.03 "Шәй-бу, шай-бу" Кариев театры, 18:00
  • 31.03 "Өч аршын җир" Тинчурин театры, 17:00
  • 02.04 Хан кызы Турандык. Тинчурин театры, 18:30
  • 03.04 Гомер буе сине көтәм. Тинчурин театры, 18:30
  • 04.04 Кияү урлау. Тинчурин театры, 18:30
  • 05.04 Гастрольләр: Тайна замка на холме. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 11:00 һәм 13:00
  • 05.04 Гастрольләр: Ханума. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 18:30
  • 06.04 Гастрольләр: Мастер и Маргарита. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 07.04 Гастрольләр: Мелодия коралловых бус. Хакасский национальный драм.театр. Тинчурин театры, 17:00
  • 09.04 Җилкәнсезләр. Тинчурин театры, 13:00 һәм 18:30
  • 10.04 Синең хакта… Тинчурин театры, 18:30
  • 11.04 Ядәч! Исемдә! Бер гаилә трагикомедиясе. Тинчурин театры, 18:30
  • 12.04 Флешка, рэп һәм мәхәббәт. Тинчурин театры, 18:30
  • 13.04 Яратам! Бетте-китте! Тинчурин театры, 17:00
  • 14.04 Полиционер. Тинчурин театры, 17:00
Бүген кемнәр туган
  • 29 Март
  • Шәкүр - җырчы
  • Рөстәм Абязов - дирижер
  • Илфат Фәйзрахманов - журналист
  • Мөхәммәт Сабиров (1932-2015) - дәүләт эшлеклесе
  • Айгөл Хәйри - җырчы
  • Ринат Хәйретдинов - көрәшче
  • Никах, юбилей,Туган кон,балалар бэйрэмен,торле кичэлэрне алып барабыз.8-4кэ хэтле шалтыратта аласыз.89393453961
  • Чистаидан иорт сатып Алам чистаинын узенэн 89274905164
  • 1 булмэле фатир моселман гаилэсенэ озак вакытка арендага бирелэ ЖК Салават купере. Собственник ( риелтор тугел!!!)89509488227.
  • Сдается 2-х комнатная квартира по ул. Ф.Амирхана порядочной семье на длительный срок. В квартире есть мебель, рядом остановка, магазины, рынок. Только граждане РФ без животных!!! 8-965-584-66-30 собственник.
  • Продаю листы нержавейки 530х630, толщина 3,5мм, запчасти на УАЗ.тел 89178553159.
  • Коттедж төзэргэ кирэк казанда минэм номер 89274905164
  • Баян сатыла. Казан. Тел.:89003238614
  • татар теленең аңлатмалы сүзлеге сатыла, 3 томда, Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1981 ел. тел.8 919 647 47 91
  • Казанда оч булмэле фатирнын залына тэртипле кыз эзлим. Бигичев урамы. Риелторсыз 89600347300
  • Исэнмесез! Бенто тортларга hэм капкейкларга заказлар кабул итэм! Казан шэhэре. 89377708700 Динара.
Архив
 
07.12.2014 Фаҗига

“Елап янды атларым” (ФОТО)

Биектау районы Мәмдәл авылында көпә-көндез янгын чыгып, зур бер ихатадан көл өеме генә кала.

Ут ялкынының дәџшәтен яхшы беләм мин. Ул бер мизгел эчендә кабына да, алдында торган барлык “киртә”ләрне ялап, көйдереп тә ала. Тыярмын, туктатырмын, тиз арада сүндерермен димә. Янгын дигәннәре әле дә куркыныч булып төшләремә керә. Миңа биш яшь вакытта йортыбызга ут капты. Үземнән зуррак бер кыз белән әтинең машинасында уйнап утыра идек. Югалып калуымны аңлап, ул нишләргә кирәклеген өйрәтте. Суга киткән әбием артыннан чыгып “ут бар!” дип кычкыра алдым. Чөнки өйгә кереп булмый иде инде... Ә аннан ялкын телләре... Кулыма курчагымны тоткан килеш өебезнең дөрләп янганын карап тордым. Шуны тәгаен хәтерлим: әнием яңа туган энемне кемгәдер тәрәзәдән ыргытты... Сентябрь ае. Бер кат күлмәк белән урамда калдык...

Мәмдәл авылында булган янгын турында ишеткәч тә, шушы хәлләр күз алдымнан үтте. Бәхетсезләрнең йортлары, абзарлары, ихаталары гына түгел, маллары да тереләй янган икән. Урамны яңгыратып кычкырганнар да алар, кинәт кенә тынып калганнар. Йорт хуҗасы Илгиз: “Әле џаман да атымның мөлдерәмә күзләрен оныта алмыйм, нишләп коткармыйсың дигән кебек карап тора иде”, – дип, күзләрен яшерә. Ат кынамыни әле монда! 81 яшьлек Мөхәммәтгали џәм 82 яшьлек Сания апа, аларның уллары Илгиз, аның хатыны Энҗе – нәкъ безнең кебек үк, бер кат күлмәк белән урамда калганнар. Янгын урынында булып кайтканнан бирле күңелдә бер шом яши. Әле дә берән-сәрән мал сөякләре очрый, алар янган урын чокыр хасил иткән, гомумән, бу урынга бомба төшкән кебек булган. Хәрабәләрне эттерү нәтиҗәсендә шундый хәлгә килгәнме, таш диварлар янганмы, аңлап та бетермәссең.

Мусиннар

Мәмдәл авылына килеп керүгә шуңа игътибар иттем: йортлар бер-берсенә шулкадәр якын салынган ки, чак кына бер түбә астына кермәгәннәр. Абзарлар, мунча турында да шулай дияргә була. Җитмәсә, үз ихаталарында да башка сыймаслык әйбер – өйгә абзар кушылган. Мунчасын йортына ук “кертеп” салучылар да бар. Хәзер бу күренеш модага кереп бара. Мунчадан чыктың, өйдә буласың. Рәхәт ич! Ул йортларны төзегәндә, ихатаны яңартканда янгын куркынычсызлыгы кагыйдәләрен үтәргә, берәүдән дә рөхсәт сорарга кирәкми микәнни соң? Юктыр, күрәсең. Биредә яшәүчеләр әлеге хәлләрне “элек берәүдән дә рөхсәт сорап тормаганнар, ничек бар, шулай калды, без бит бабайлар нигезен зурайтабыз, киңәйтәбез генә” диләр. Шул да искә төште: кайбер районнарда ишегалдының да түбәсе бар! Керүгә, базга төшкәндәй буласың. Түбәгә такта, печән куелган. Ут-күздән Аллам сакласын инде!

Мәмдәл – 174 хуҗалыклы авыл. Әллә ничә урамнан тора. Ферма бар. Ләкин, барыбер, халкының кайсы кая барып хезмәт куя. Дөрес эшлиләр. Чөнки хуҗалык җитәкчесе хезмәт хакы түләргә дә сәләтсез. Июнь аеннан бирле акча күргәннәре юк икән.

Мусин Мөхәммәтгалинең балачагы сугыш чорына туры килгән. Бу чор кешеләре бик тә үзенчәлекле. Күңелләре яралы. Тормышны да башкача кабул итәләр. Алар сак. Хөкүмәткә үпкәле. Бүген башын калкытып, бизнес ачып, хәләл көчләре белән баеп китүчеләрне дә кабул итмиләр, “карак”, “бур” дип уйлыйлар. Чөнки үзләре гомерләре буе маңгай тирен түккән, борыннары белән җир сөргән. Гомерләре сукыр тиеннәргә колхозга эшләп узган. Мөхәммәтгали абый да шундыйлардан. 7 класстан соң җиң сызганып эшкә тотынган, ат җиккән, көтү көткән. Џәм шушы көнгә кадәр абзар тутырып мал асраган, басу кадәр җирдә бәрәңге үстергән, якыннарының ай-ваена карамастан, аны базарга алып чыгып саткан. Ихатасын туктаусыз яңарткан, зурайткан. Улының киләчәген кайгырткан. Үз көнен үзе күргән. Берәүдән дә ярдәм сорамаган. Яланга бәйләп куелган үгезен, бакчасындагы яшелчәләрен урлап киткәч, өч тапкыр мотоциклларын “чишендергәч” тә “безнең тагын була ул” дип, аталы-уллы тавыш куптармаганнар, каракларны эзләмәгәннәр. Мусиннарга караш төрлечә, күршеләре яратып та бетерми. Моны аңларга да буладыр, авыл халкы әйтүенчә, Мөхәммәтгали коры, кырыс кеше, Илгиз исә башкалар белән кәеф-сафа корып йөрмәгән, җитмәсә, күмәк эшләрдә дә катнашырга атлыгып тормыйлар икән. Күршеләрнең Мөхәммәтгали турында бөтенләй үз фикере – “эшләп туймады”, диләр. Гадәттәгечә, бездә артык тырышларны өнәп тә бетермиләр, янәсе, комсыз, туя белми. Бер күршеләренең авызыннан: “Менә Мөхәммәтгали тырышты-тырмашты да, бар байлыгы 20 минут эчендә көлгә дә очты”, – дигән сүзләрен ишеткәч, имәнеп киттем. Янәсе, комсызлык юньлегә илтми ул.

Сания апа – Мөхәммәтгали абыйның икенче хатыны. Беренче хатынының вафатыннан соң, 40 яшендә беренче тапкыр Мөхәммәтгалигә кияүгә чыккан. “Дүртенче сыйныфта укыганда ятим калдым. Үз әниең дә шулай әйбәт булмыйдыр, искитмәле яхшы күңелле кеше, мине генә түгел, балаларымны да үз газизедәй якын күрде, ярата белде”, – ди Сания апа турында Мөхәммәтгали абыйның кызы Филсинә. Ул аңа күптән “әни” дип дәшә икән... Сания апа – тыл ветераны, ул да колхозга хезмәт иткән.

Мөхәммәтгали белән Сания апаның уртак уллары Илгиз хатыны Энҗе белән ата-ана йортында гомер кичерә. Шәхси тормышы әле генә җайланып килә икән. Ул да шушы яшенә кадәр колхозда эшләгән. Хәзер Казанда каравылга урнашкан.

Мусиннар турында менә шулар. Кемнең кем икәнен аңлау, күзаллау өчен әлеге мәгълүмат җитәр дип уйлыйм. Әлбәттә, мактаучылар, сокланучылар, рәхмәт әйтүчеләр дә булды үзләренә.

– Алар бик тә әйбәт, ярдәмчел кешеләр. Мөхәммәтгалинең аты булгач, аңа гел йомыш төшә. Сукаларга, тырмаларга кирәк. Илгиз дә йөгереп керергә генә тора, – ди Мусиннарның каршы ягында яшәүче Нурия абыстай.

– Тырыш кешеләр. Гел запас белән, булсын дип яшәделәр. Абзарлары озак янды. Өсте тулы печән булса, эчендә бер “КамАЗ”лык утын булган, – ди Рузилә апа.

– Кешеләрдән дә начарлыкны күп күрде алар. Урладылар, таладылар үзләрен. Чөнки йомшак, юаш кешеләр, артыннан йөрмиләр, тавышлана белмиләр, – ди Ризәлә џәм Гөлфия апалар.

– Хуҗалыгыбыз зур, начар яшәмәдек, – ди Филсинә үзе. – Күршедә яшәгән әби белән бабай үлгәч, аларның ихаталарын да әти сатып алды. Иске генә йорты бар иде. Шул рәвешле, ике бакчага бәрәңге утырттык. 300 квадрат метрлы сарайны 10 ел элек блоктон төзи башлаган идек, көч-хәл белән салып бетердек. Әти таш карьерыннан берүзе ат белән ташлар сөйрәп йөрде.

Мусиннарның уң як күршеләре – Рамил Мусиннар, туган тиешле кешеләр. Икенче якларында – Гаяз Хөснетдиновлар. Гаязларның мал-мөлкәте зыян күрмәгән. Ә менә Рамилләрнең яңа йорты харап булган. Ике атна элек кенә йортны үз исеменә рәсмиләштергән булган ул, иминиятләргә генә җитешә алмый калган...

Фаҗига


10 ноябрь. Яңгырсыз, коры көн. Сәгать көндезге 11ләр тирәсе. Мөхәммәтгали абый абзарда. Сания апа телевизор каршында. Эшеннән иртәрәк кайткан Илгиз ял итә.

– Мин, гадәттә, иртәнге 10да автобустан төшә идем, бу юлы сәгать 8дә өйгә кайттым. Ятып тордым. Аннан әти белән лапаска маллар карарга чыктык, – ди Илгиз.

Шуңа игътибар итегез: аяз көн, беркайда да ут янмаган, Сания апа газ плитәсе өстендә ашарга пешермәгән, мунча да ягылмаган. Лапаска да ут кирәкми. Мусиннарның абзарлары якты, зур-зур тәрәзәләре булган. Илгиз әйтүенчә, ут чыбыкларын да августта гына алыштырганнар. Сварка белән дә эшләмәгәннәр. Әмма ут Мөхәммәтгали Мусиннардан чыккан. Алар моны үзләре дә белә. Аңлатма гына бирә алмыйлар.

– Әтинең кычкырган тавышына йөгереп чыкканда бөтен җирдә төтен иде инде. Андый вакытта каушыйсың бит әле, су сибәргә азапландым, шлангтан су килми, ул да булмый, өйдән әнине алып чыктым, абзарга йөгереп кердем, анда тереләй яна башлаган хайваннарны күреп, шок кичердем. Ут шулкадәр көчле иде, ничек керсәм, шулай чыгып та киттем, – ди Илгиз.

Соңыннан ни булганын рәтләп сөйли дә алмады алар. Энҗенең башы эшләгән: карават астындагы документлар тутырылган чемоданны сөйрәп чыгарган, аннары никтер чәйнек капкачы тотып чапканнар, иске микродулкынлы мичне “коткармакчы” булганнар. Ә ут шундый зур тизлектә ихатаны камап алган ки, биш-алты янгын сүндерү машинасы, йорт-җирне саклап кала алмаячакларын аңлап, көчләрен күрше йортларга юнәлткәннәр. Шуңа күрә, Мөхәммәтгали абый гаиләсе бераз үпкәле дә кебек. Филсинә генә башкача фикер йөртә:

– Башта чыннан да ярдәм итмәделәр кебек тоелды. Булган хәлләргә әле яңа гына аек акыл белән карый башладык. Ярый әле авылдашлар, янгын сүндерүчеләр ут эченә кермәгән, кемнәрнеңдер кадерлеләре зыян күрсә, янып үлсә, без ничек яшәр идек? – ди ул.

Алда әйткәнемчә, Рамил Мусиннарның йорты да янган. Малларын саклап кала алганнар алуын. Аның да ихатасына кердем.

– Йорт аралары бик якын шул. Заманында бабайлар аерылмыйбыз дип, шулай янәшә салган, ике түбә тоташкан диярлек. Бу – төп нигез. Яңа йортта дүрт ел ярым гына яшәп калдык. Күрәчәктер инде. Хәзер бер иске генә өй “снимать” итеп торабыз. Мин “Волгодорстрой”да эшлим. Шулар ярдәмгә килде. Янгыннан калган хәрабәләрне түгеп бетерәбез инде. Акчалата да, төзелеш материаллары белән дә ярдәм булды. Әлеге оешманың генераль директоры Айрат Миңнуллинга, җитәкчеләргә, гомумән, барысына зур рәхмәтләремне җиткерәм. Авыл халкына да рәхмәт, – ди Рамил.

Рәхмәт әйтерсең дә шул. Мин килгәндә дә “Волгодорстрой” кешеләре пыр туздырып эшлиләр иде. Техника да җитәрлек. Озакламый Рамил Мусинның ихатасы ялт итәчәк. Йорты да салыначак. Ә менә Мөхәммәтгали абыйның ихатасына карагач, кычкырып елыйсы килде. Илгиз белән Илгизәр (Филсинәнең тормыш иптәше) икәү генә нидер өстериләр. Кар ява. Пычранганнар. Туңганнар. Техникасыз алар монда бернәрсә дә майтара алмаячак, монысы көн кебек ачык.

– Ихатада үзебез генә эшләдек, нәрсә сөйри алабыз, шуны сөйрәдек, – ди Филсинә. – Рәхмәт күршеләргә, ашаттылар. Икенче көнне килдек, тагын техника юк. Мин – орчык кадәр хатын, булдыралганча ташыдым. Аннан, кычкырып еларга, калтырарга тотындым. Шундый вакытта да хуҗалык җитәкчеләре, җирле үзидарә рәисе ярдәмгә килмәгәч, нигә кирәк соң алар халыкка? Әти дә, әни дә гомерләре буе колхозга эшләгән. Әллә кайларга шалтырата, трубкага елый башлагач кына әзрәк селкенергә тотындылар. Җитәкчеләр килгәч, халык та керде, байтак эш эшләнде...

Гаяз Хөснетдиновларда да булдым. Гомере буе Мөхәммәтгали абый белән күрше булып яшәгән Фирдәвес апа аны мактамады. Ни өчендер күршеләрнең борчагы пешмәгән.

Шулай итеп, буласы булган. Мөхәммәтгали абыйның йорт-җире көлгә очкан. Инде нишләргә? Шунысы аяныч: моңа кадәр алар йорт-җирләрен иминиятләштереп килгәннәр, соңгы елда исә онытканнар. Кем әйтмешли, күрәчәкләре булгандыр инде. Кемнәндер йорт сорап та булмый, янгында зыян күргәннәр, йортсыз калганнар өчен закон нигезендә бернәрсә дә каралмаган. Яхшы очракта район администрациясеннән матди ярдәм эләгергә мөмкин. Кая монда йорт! “Правда” хуҗалыгының хәрабәләрне түгү өчен техникасы да җитми. Җирле үзидарә турында сөйләп торасы да юк. Гомумән, Мәмдәл “глава”сы Фәрит Габделхакович миңа “без бары тик халыкны күмәк эшләргә генә җыя алабыз” дип тукыды. Техника белән тәэмин итү аның кулыннан килми, янәсе. Беләм, техникасы юк аның. Ә үзе “җыябыз, оештырабыз” ди. Оештырсын рәхәтләнеп! Хәер, хәзер җир туңды инде. Язны көтәсе кала...

– Әйбер түгәм дигәндә дә чүплек бездән 70 чакрым ераклыкта урнашкан. Мусиннарга халык булышты. Алар хакында бер начар сүз әйтә алмыйм. Уңай яктан гына тасвирларга була. Эшчән халык, үзләренә үзләре эшләп көн күрделәр, – ди рәис иптәш.

Хуҗалык җитәкчесе Фиргать Җәүдәтович белән сөйләштем. Тик бер өметле сүз дә ишетә алмадым... Әллә теләми, әллә чыннан да, кулыннан килми. Хәер, Мусиннар кайгысы түгелдер инде анда. Алда әйткәнемчә, терлекчеләргә хезмәт хакы да түли алмый. Миңа вәгъдә бирде бирүен...

Соңгы сүз

Бүгенге көндә кызы Филсинәнең йортында елап утыручы Сания апа үзәкне өзә. “82 яшемдә шушы көнгә калдым бит”, – ди. Ничектер югалып калган Илгиз дә кызганыч. Гомумән, әлеге гаиләнең бөтен туганнары кызганыч. Җитәрлек ярдәм итәргә хәлләреннән килмәгәч, борчылалар, бәргәләнәләр...

Мөхәммәтгали абый турында әйтеп тә тормыйм инде. Аның хәлен күз алдына китерү куркыныч. Районнар буйлап, ярдәм итүләрен сорап йөри ул бүгенге көндә. Акча да җыйган үзе, шуңа күрә Дөбъяз, Олы Кавал, Суксу, Юртыш, Айбаш авылы халкына џәм җирле үзидарә рәисләренә, Яшел Үзән районының Чирүчи, Күлбаш, Карагуҗа, Яке, Каратмән, Уразлы, Ключи авылы халкына џәм күршеләре Нурия апага зур рәхмәтләрен җиткерә. “Авыр чакта Нурия игътибарлы булды, ишегалдын җыештырганда, кайтып-киткәндә ашатып-эчертеп торды”, – ди барлык туганнар. Югыйсә, кызының ишеге ачык, көтеп торалар үзен. Кызы дигәннән, Филсинә гаиләсе белән зур булмаган шәхси йортта тора. Сания апа, Илгиз дә шунда. Ләкин барысы да аңлый: гел болай яшәп булмаячак. Нидер эшләргә кирәк.

Барысының да йокысы качкан. Илгиз күзләренә мөлдерәп карап җан биргән атын оныта алмаса, Мөхәммәтгали абый гомере буе дәүләттән бер казык та алмыйча, иелеп-бөкрәеп, тырмашып, казынып җыйган малы өчен бәргәләнә. Уйлавы да куркыныч, 81 яшеңә кадәр эшлә, эшлә дә, бер казыксыз кал әле!

Менә шундый аяныч хәлләр Мәмдәлдә. Мин кабат республика халкына мөрәҗәгать итәм: әлеге гаиләне ярдәмегездән ташламасагыз, булдыралганча ярдәм кулы сузсагыз иде.

АКЧА КҮЧЕРҮ ӨЧЕН РЕКВИЗИТЛАР:

Сбербанк
Получатель: Галлямова
Фильсина Мухаметгалиевна
Счет получателя:
40817810262000262138
Банк получателя:
Отделение № 8610
Сбербанка России г.Казань
БИК банка получателя:
049205603
Корреспондентский счет:
30101810600000000603
Код подразделения Банка:
428610070

Авылда яшәүчеләр бәлки банкка барып, акча күчереп тә йөри алмас. Шуңа күрә, сезгә телефон номерын тәкъдим итәбез. Бу номерга акча сала, яисә зыян күрүче белән элемтәгә керү аласыз 8 962 557 56 26.

1

2

2

3

4

Казан – Биектау – Казан.
 


Эльмира ФЛҮН
Акчарлак
№ |
Акчарлак печать

▲ Өскә
Матбугат-инфо
Матбугат.ру
Ватаным Татарстан
Шәһри Казан
Бердәмлек
Рәшит Ваһапов фестивале
Камал театры
Тинчурин театры
Татар дәүләт филармониясе
Ирек мәйданы
Татарстан яшьләре
Кариев театры
Идел
Өмет
Татарстан китап нәшрияты
Милли Музей
Шаян
Татаркино
Ханский дом
Татар телен һәм ТР яшәүче халыклар вәкилләренең<br />туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе
«Элита»