КАРГАЛЫЙ ӘБЕЛМӘНИХ | Матбугат.ру

Әдипләребез

Әдипләребез: биобиблиографик белешмәлек. 2 томда.

Төзүчеләре Р.Н.Даутов һәм Р.Ф.Рахмани.

Казан: Татарстан китап нәшрияте, 2009.

Биобиблиографик белешмәлектә татар әдипләренең һәм соңгы елларда Татарстанда яшәп иҗат иткән рус телле язучыларның кыскача биографияләре, төп басма китапларының исемлеге, иҗатлары хакында кыскача мәгълүмат бирелә. Китап-белешмәлек татар әдәбияты белән кызыксынучы киң катлам укучыларга тәкъдим ителә.

КАРГАЛЫЙ ӘБЕЛМӘНИХ

(1782–1833)

Шагыйрь, дин һәм җәмәгать эшлеклесе Әбелмәних Каргалый (Әбелмәних Әбелфәез улы Габдессәләмов) 1782 елда Оренбург Каргалысында (Сәгыйд бистәсе) ахун гаиләсендә туа. Бабасы Габдессәләм Казан өязе Олы Мәңгәр авылыннан, Ташкичү һәм Ябәш авылларында имам-мөдәррис булып тора, шигырьләр дә яза. 1745 елда ул яңа гына төзелгән Каргалыга барып урнаша, шунда ахун дәрәҗәсенә күтәрелә. Азатлык хәрәкәтенә дә якыннан катнаша. Әбелмәних башта туган төбәгендә, аннан Бохарага китеп укый, 1816 елларда Бохара әмире исеменнән күндерелгән илчелек әгъзасы сыйфатында Истанбулга бара, аннан Каһирә, Мәккә шәһәрләрендә дә була.

Ә.Каргалый – суфи шагыйрь. Аның суфичылык фәлсәфәсе рухында язылган берничә шигырен, мәдхия, мөнәҗәтләрен, дини-әхлакый эчтәлектәге тәрҗемә хикәяләрен, риваятьләрен һәм юлъязмаларын эченә алган «Тәрҗемәи хаҗи Әбелмәних әл-Бистәви әл-Сәгыйди» исемле 51 битлек мәҗмугасы 1845 елны Казанда басылып чыга. Аерым шигырьләре шулай ук 1884, 1898, 1906 елларда Казанда нәшер ителгән «Өмми Камал» дигән җыентыкта һәм Ризаэтдин бине Фәхретдиннең «Асәр»ендә дә (4 нче китап) дөнья күрәләр.

ТӨП БАСМА КИТАБЫ

Тәрҗемәи хаҗи Әбелмәних әл-Бистәви әл-Сәгыйди. – Казан (?), 1845. – 51 б.

ИҖАТЫ ТУРЫНДА

Гайнуллин М. Татар әдәбияты. XIX йөз. – Казан: Таткнигоиздат, 1957. – 30–48 б.
Гайнетдинов М. Әбелмәних Каргалый // Татар әдәбияты тарихы. – 2 т. – Казан: Татар. кит. нәшр., 1985. – 125–138 б.