Сыеры барның сые бар

Авыл хуҗалыгы өлкәсен үстерүдә республика җитәкчелеге сөт җитештерү тармагына аеруча басым ясый. Бу аңлашыла да, чөнки әлеге тармакта бәяләр, сөт елга булып аккан чорда да, узган елга караганда күпкә югарырак булып кала бирә.

Бу турыда күптән түгел генә Зәй районында узган «Кыр көне» дип аталган республика киңәшмәсендә Татарстанның авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтов хәбәр иткән иде.

Тиешле шартлар кирәк

Җитәкче сүзләренә караганда, бүгенге көндә сөт җитештерү – авыл хуҗалыгында акча эшләүнең төп ысулларыннан берсе. Мәсәлән, хәзерге вакытта Татарстанның авыл хуҗалыгы предприятиеләре көненә якынча 3,5 мең тонна сөт җитештерә. Кайбер хуҗалыкларның сөттән алган табышы исә 500 миллион сумнан (!) да артып китә. Балтач районы бу өлкәдә иң алдынгылар рәтендә. Әтнә, Арча, Кукмара, Актаныш районнары да сөт җитештерү буенча югары күрсәткечләргә ирешкән.

Мәсәлән, Кукмара районының «Вахитов» хуҗалыгын гына алыйк. Министр сүзләренә караганда, биредә көненә якынча 45 тонна сөт җитештерелә. Чәчүлек җирләре исә якынча 7 мең гектар тәшкил итә. Әле алай гына да түгел, бу хуҗалык министрлыкка өстәмә 5-7 мең гектар чәчүлек җирләре сорап мөрәҗәгать иткән.

Әйтергә кирәк, әлеге уңай күрсәткечләргә соңгы елда сөткә бәяләрнең шактый артуы сәбәпче булды. Сөт елга булып аккан чорда да аңа бәяләр узган елгы күрсәткечләр белән чагыштырганда 3-4 сумга кыйммәтрәк булып кала бирә.

- Татарстан җитәкчелеге сөт тармагын алга таба да камилләштерү турында карар кабул итте. Шушы максаттан республикада силос базлары һәм сыер фермаларына капиталь ремонт үткәрү өчен өстәмә финанс ярдәм күрсәтеләчәк. Быел исә якынча 500гә якын объектны ремонтлау һәм төзү күздә тотыла, - дип ассызыклады Марат Әхмәтов.

Комбинатлар да булса...

Бу өлкәдә проблемалар да юк түгел, анысы. Мәсәлән, хәзерге вакытта Татарстанда җитештерелгән сөтнең барысы да республиканың үзендә эшкәртелми – 300 тоннага якыны Россиянең башка төбәкләренә чыгарыла.

Мәсәлән, Менделеевск районында фермер Леонид Васильев үзе җитештергән сөтне Татарстанда түгел, ә Удмуртиягә сата. Районның фермерлар Ассоциациясе китергән мәгълүматларга караганда, җирле сөт эшкәртү заводлары фермерга сөтнең бер килограммын 13-14 сумнан сатып алырга тәкъдим иткән. Ә күрше республикада исә аны 5-6 сумга кыйммәтрәк бәядән алалар икән.

Хәер, Татарстанда агросәнәгать предприятеләреннән сөтне югары бәядән сатып алырга тырышучы комбинатлар да юк түгел. Шуларның берсе Яңа Чишмә районының Архангел Бистәсендә урнашкан. Әлеге завод сөтне якынча 20 сумнан сатып ала.

- Бу өлкәдә вәзгыять быел шактый тотрыклы. Без шәхси комбинат буларак сөткә бәяләрне башка предприятеләр белән чагыштырганда югарырак тотарга тырышабыз. Хәзерге вакытта бездә аның бәясе – 20 сум. Кайбер кыенлыклар булса да, аны төшерергә җыенмыйбыз, - дип белдерде сөт эшкәртү комбинаты директоры Елена Белоглазова.

Унбиш сум алты сум түгел инде...

Билгеле булганча, соңгы елларда республика авылларында сыер асраучылар саны шактый кимегән иде. Сөткә бәяләрнең түбән булуы, ә мал асрауның көннән-көн кыенлашуы халыкны сыер тотудан читләштерде. Быел сөткә бәяләр сизелерлек күтәрелгәч, авыл халкы яңадан күпләп сыер асрарга кереште. Хәер, әлеге фикер белән килешмәүчеләр дә юк түгел.

- Сөткә бәяләрнең артуы яхшы, анысы. Шулай да, сыер асрауны гади авыл кешесе өчен файдалы дип әйтмәс идем. Мәсәлән, бездә сөт җыючылар аның бер литрын 15 сумнан алып китә. Әлбәттә, бу узган еллар белән чагыштырганда кыйбатрак. Без сыер асраган елларда сөтнең 1 литры нибары 6 сум иде. Ләкин уйлап карагыз: ул сыерны ашатырга – он, печән, салам белән тәэмин итәргә дә кирәк бит әле. Бу исә сыер асрауның ни дәрәҗәдә кирәкмәгән эш икәнен күрсәтә, - дип сөйләде безгә Чүпрәле районында яшәүче Флера Исламова.

Шуңа күрә сыер асраучы авыл халкы сөтне дәүләткә тапшыруны түгел, ә бистә яки шәһәрләргә алып барып сатуны өстенрәк күрә икән. Мәсәлән, Сарман районының Минзәләбаш авылында яшәүче пенсионер Лена Гарифуллина сөт-катыгын Җәлил бистәсенә алып барып сата.

- Базарда 1,5 литр сөтне – 50, катыкның 1,5 литрын исә 40 сумнан сатам. Бу кибеттәге бәяләрдән очсызрак. Хәер, арабызда сөтнең 1,5 литрын 40 сумнан сатучылар да бар. Азнакай районыннан килүче бу гаилә, гомумән дә, алты сыер (!) асрый, - дип сөйләде безгә Лена Гарифуллина.

Шушы ук районның Колмәт авылында яшәүчеләр исә борчуга төшкән. Моңа кадәр сөтне 16-17 сумнан сатып алсалар, июнь аенда исә литрын 13,8 сумнан гына җыйганнар. Хәзерге вакытта алар сөткә бәя төшүнең сәбәпләрен эзләү белән мәшгуль.

Шунысын да билгеләп үтү кирәк, 2014 елның беренче яртыеллыгында Татарстанда барлыгы 864,4 мең тонна сөт җитештерелгән. Бу – бер сыердан якынча 2,3 мең килограмм сөт савылган дигән сүз. Сөт җитештерүдән кергән акча күләме исә 9,82 миллиард сум тәшкил иткән.