Белем-гыйлем, уку-язу, галим-наданнар

Белем-гыйлем

● Ата белеге белән адәм адәм булмас, әгәр үзе белмәсә.
● Аю беләгенә ышана, адәм белегенә ышана.
● Белем белен ашата.
● Белемдә бәхет, белемсезгә дөнья ләхет.
● Белемдә көч.
● Белем йөрәккә куәт.
● Белемлекнең чиге юк.
● Белем тәҗрибәдән туа.
● Белем һәр куркынычны җиңә.
● Беләктән белек көчле.
● Белем — нур, белмәү — хур.
● Бәхетне юлдан эзләмә, белемнән эзлә.
● Дөньяда иң зур байлык — белем.
● Дөнья яктыра көн белән, адәм яктыра белем белән.
● Җиде йортның телен бел, җиде төрле белем бел.
● Икми иген шытмас, өйрәнми белем йокмас.
● Яшьлегеңдә белем ал, картайганда сарыф кыл (тот, куллан).
● Кул кыла алмаганны, белем кыла.
● Акыл — тузмас кием, гыйлем — корымас кое.
● Ачыйк күзебезне, хур итмәсеннәр үзебезне.
● Бу заманда гыйлемсез, фәнсез кеше — җансыз-тәнсез кеше.
● Гыйлем — акылның яртысы.
● Гыйлем алу — инә белән кое казу.
● Гыйлем — ау, язу — бау.
● Гыйлем ашарга сорамас, ашарга бирер.
● Гыйлем булмаганда, бар акыл да юк була.
● Гыйлем дәрәҗәсе — дәрәҗәләрнең иң олысы.
● Гыйлем китапның эчендә дә, тышында да була.
● Гыйлемнән башка гамәлең юк, әйләнергә дә әмәлең юк.
● Гыйлемнән зур хәзинә юк.
● Гыйлем өйрәнү — бишектән ләхеткә чаклы.
● Гыйлемсез бер яши, гыйлемле мең яши.
● Дөньяны яуларга омтылма, аның гыйлемен яуларга омтыл.
● Дөнья тулы гыйлем, башыңда калганы белем.
● Адәм баласы көмеш, гыйлеме булса — алтын.
● Җирнең нуры кояш, кешенең нуры гыйлем.
● Син карышмасаң, гыйлем карышмый.

Китап

● Китап — белем чишмәсе.
● Китап галим — телсез мөгаллим.
● Китапның белмәгәне юк.
● Китапсыз өй — ишәк абзары.
● Үзеңнең надан икәнеңне беләсең килсә, күп китап укы.

Уку-язу

● Безне адәм иткән — уку, адәмне алга илткән — уку.
● Гыйлем акчага килми, тырышлык белән килә.
● Ерактагы укып беленә, якындагы күренә.
● Заман хәзер шундый заман: укымаган эттән яман.
● Күп укыган күп белер.
● Кояш җирне яктырта, уку мине.
● Уйламый уку — аңгыралык, укыганда икенчене уйлау — саңгыраулык.
● Уку — күңел нуры, укымый калган — кеше хуры.
● Уку каты булса да җимеше татлы.
● Уку — очкан кош, язу — тозак.
● Укусыз белем юк, белемсез көнең юк.
● Уку төбе — туку.
● Укы да бел, уйна да көл, уйнавын уйна, Йомышны да уйла.
● Укыдым дип әйтмә, аңладым дип әйт.
● Укып белү бер башка, күреп белү бер башка.
● Укысаң белерсең, укымасаң бөләрсең.
● Эшләми укуның кадерен белмәсәң, эшли-эшли укырсың!
● Аюга акыл өйрәткән таяк, аңкауга (аңгыра) акыл өйрәткән сабак.
● Бүгенге сабакны белмәсәң, иртәгәге сабакны бигрәк тә белмәссең.
● Кайда мәктәп ачылса — анда төрмә бикләнә.
● Мокытны кырык ел укыт — барыбер мокыт.
● Табак килсә, сабак куй, сабак килсә, табак куй.
● Тук корсак сабакка чукрак.
● Уйна да көл, әмма сабагыңны бел.
● Ялкау шәкертнең китабы керләнми.

Язу-хат

● Акка кара төшсә югала
● Ат җитмәс җиргә хат җитмәс.
● Бармак белән каткан җирне казып була, әлифбасыз язып була.
● Бирге урамда язганын аргы урамда үзе дә танымаган.
● Әйткән сүз очар җилгә, кул белән кәгазь калыр илгә.
● Кәгазь — дәрья, каләм — көймә.
● Кәгазьнең йөзен агарткан кара язу.
● Каз канаты кавырсын, хаты килсә алырсың.
● Каләм белән язганны кылыч белән дә боза алмассың.
● Каләм кылычтан үткен.
● Каләм өйрән, каләм изгегә тартыр; каләм тоткан кешенең зиһене артыр.
● Каләм тоткан әрәм булмас.
● Өч наданга алмашынмас бер язу белгән кеше; мәгърифәт эстәр, иренмәс һич кеше булган кеше.
● Ун кат укы, бер кат яз.
● Яза-яза язу остасы булалар.

Укыган белән укымаган кеше

● Бер укыган кешегә ике укымаганны бирсәләр дә алучы юк.
● Бүләк зур булмас, укыган кеше хур булмас.
● Күп яшәгән ни белер, күп укыган — шул белер.
● Укыган ил узар, укымаган ил тузар.
● Укыганмы? — димә, укыганын күңелеңә тукыганмы? — диген.
● Укыганның бите — көн, укымаганның бите — күн.
● Укыган укыр, укымаган күрә сукыр.
● Укыган уңар, укымаган туңар.
● Укымаган бер телле, укыган ике телле.
● Укымаган күзлене укыган сукыр җиңгән.

Галим

● Атай гыйлеме белән галим булып булмый.
● Галим белгәнен әйтер, ахмак җиңгәнен әйтер.
● Галим булу җиңел, адәм булу читен.
● Галим булсаң, галәм синеке.
● Галим булып кем туган?
● Галим кешене кадерләргә онытма!
● Галимнең күңеле океан диңгезе.
● Галимнең сүзе гомерең үткәнче, наданның сүзе ишектән чыкканчы.
● Галим үләр — сүзе калыр, йөргән җирендә эзе калыр.
● Кеше яңлыша-яңлыша галим булыр.

Надан

● Берни белмәгән кеше һәрвакыт боек булыр.
● Ишәкнең дәлиле йөгән.
● Мескен ишәккә һәркем менә.
● Надан белмәсә дә кычкыра.
● Наданга фикер әйтеп бактың ни — эт муенына энҗе-мәрҗән тактың ни!
● Надан кеше — сукыр тавык.
● Надан кеше сукырдан яман; ялкау кеше барыннан да яман.
● Надан кеше — яман кеше.
● Надан кулыннан су эчмә, тере суы булса да.
● Надан наданны сөяр, галим галимне сөяр.
● Наданның аяк баскан җирендә үлән корыр.
● Наданның сүзе вакытсыз кычкырган әтәч кебек.
● Надан ташка утырган — таш ташка утырган.
● Надан үзеннән башка беркемне дә сөймәс.
● Наян кеше — төлке кеше, надан кеше — көлке кеше.

Галим белән надан

● Бер галим йөз наданны җиңәр.
● Галим белен надан аермасы — карга белән былбыл аермасы.
● Галим белсә дә сорый, надан белми дә, сорамый да.
● Галим кеше үлсә дә терек, надан кеше йөрсә дә үлек.
● Галимнең бер көне, наданның бөтен гомеренә тора.
● Галим уйлар, надан ышаныр.
● Йөз надан бер галимнең тырнагына тормас.
● Надан булып туалар, галим булып үләләр.
● Наданның тересе дә үлек, галимнең үлесе дә терек.
● Наданлыкка ишәк кенә түзә.
● Наданлык оят түгел, укымау оят.
● Һәр нәрсәгә гаҗәпкә калу — наданлык галәмәте.
● Ялкаулык, наданлык, фәкыйрьлек — бер туганнар.

Гыйлем өйрәнү

● Гыйлем күп, гомер аз, кирәген өйрән!
● Адәм камыт киеп өйрәнми.
● Яшьлегеңдә өйрәнмәсәң, картлыгыңда үкенерсең.
● Өйрәнгән җирдә калмас.
● Өйрәнмичә чабата да үреп булмый.
● Өйрәнү бервакытта да соң түгел.
● Өйрәтсәң, аю да биергә өйрәнә.
● Тутый сөйләшергә өйрәнер, кеше булалмас.

Белү. Белгән белән белмәгән

● Азны белмәгән күпне һич белмәс.
● "Барын да беләм" дигәнче, берен дә белмим дисәңче!
● Белгән белешкә, белмәгән ни эшкә?
● Белгән белән белмәгән бер түгел.
● Белгән белән белмәгәннең аермасы дүрт төрле була имеш: Беренчесе белә, белә икәнен дә белә; Икенчесе белә, белә икәнен белми; Өченчесе белми, белми икәнең белә; Дүртенчесе белми, белми икәнен дә белми.
● Белгән бер кылдан да аңлар, белмәгән бүрәнәдән дә аңламас.
● Белгән белгәнен эшләр, белмәгән бармагын тешләр.
● Белгәнгә унике, белмәгәнгә утыз ике.
● Белгәнең утыз, белмәгәнең туксан тугыз.
● Белгәнеңне сорама.
● Белгән мең бәладән котылган.
● Белгәннән беленмәгән күп.
● Белгән уңар, белмәгән туңар.
● Белемлене бала булса да ага дип бел!
● Белемле үлсә, кәгазьдә хаты калыр, оста үлсә, эшләгән заты калыр.
● Белемсез үзе белмәс, юньгә күнмәс.
● Белмәгәнгә гөмбә шалкан, ком талкан.
● Белмәгәнеңне кешедән сора, олы булмаса, кечедән сора.
● Белмәгәнне сорауның ояты юк.
● Белмәү гаеп түгел, белергә тырышмау гаеп.
● "Белмим" дип әйтмә, "теләмим" дип әйт.
● "Белмим"нең башы авыртмый.
● "Белмим" дию оят түгел.
● Берәү белмәгәнен берәү белер.
● Дөньяда белгән дә бар, белмәгән дә, бертигез булмыйдыр һич барча бәндә.
● Әнә, менә дигәнче, яхшы-яманны белеп кал!
● Җил тегермәне икәнен беләм, суы каян килә икән дип әйтәм.
● Ие шул, юкәдә икән чикләвек.
● Ике сигез уналты икәне кем дә белә.
● Яшьлектә белгән — ташка язган, картайгач белгән — бозга язган.
● Йөзә белмәсәң, атаң буасында да батарсың.
● Утың булмаса, күршедән сора, үзең белмәсәң, кешедән сора.
● Һәр фил озын борынлы булса да, һәр озынборын фил булмый.
● Һәр ялтыраган алтын түгел.